Qara daşlar göyərmir...

Uşaq yaşlarımda həmişə böyüklərə həsəd aparırdım. İçimdən elə tez böyümək gəlib keçirdi ki! Elə istəyirdim ki, tez böyüyəm, məktəbə gedəm, iş - güc sahibi olam. Amma nə tez böyüyürdüm, nə məktəbə gedirdim, nə iş - güc sahibi olurdum. Çünki mən uşaq idim və istədiklərimin də heç birini əldə etmək gücündə deyildim. İstədiklərim də qısa bir vaxtda mümkün olan iş deyildi. Bunu çox gec anladım. Və anlayanda da artıq uşaqlıq geridə qalmışdı. İndi isə əksinə fikirləşirəm. Tamam fərqli bir arzunun içərisində, bir istəyin qoynunda çabalaya - çabalaya qalmışam. Elə istəyirəm uşaq olam...

Elə istəyirəm uşaq olam!

Yuxudan anamın təbəssümü oyatsın məni. Durmaq istəməyəndə üstümdən yorğanı çəkib atsınlar, üzümə soyuq su çiləsinlər. Sonra durub həyətə qaçım, sonra anam yenə çağırsın, buz kimi su ilə əl-üzümü yuyum, anamın qarışdırdığı şirin çayı pendir dürməyi ilə ləzzətlə yeyim. Sonra məhləyə, uşaqların yanına , sonra qoyun - quzunun dalınca qaçım, sonra başlayım böyüməyə, məktəbə gedim, "ana" yazmağı öyrənim. Bu yazdığımı da sevinə - sevinə anama göstərim. Bir təşərliklə yaşımdan çox böyük bir şəkildə - bax, bura "ana" yazmışam! - deyim, o da gülümsəsin. Başımı sinəsinə sıxsın. Mən onun ürəyinin necə çırpındığını eşidim. O ürək çırpıntılarına qulaq asa - asa necə böyüyəcəyimi, anama necə oğul olacağımı, onu necə saxlayacağımı, qulluğunda necə duracağımı, illah da onu necə qoruyacağımı düşünüm.

Təəssüf ki, uşaqlıqda tez böyümək istəyim çin olmadığı kimi, indi də uşaq olmaq istəyim mümkünsüzdü. Görəsən bütün insanlar belədi? İnanmıram. Çünki hamı eyni şeyi eyni güclə istəsə, bəlkə Allah rəhm edib, nəsə eləyər. Görünür hamı belə istəmir. Axı hamının uşaqlığı, hamının həyatı eyni cür olmayıb. Biri uşaqlıqda zülm çəkib, dünyanı dərk edəndə "yağ içində böyrək kimi" yaşayıb. O biri uşaqlıqda xoşbəxt olub, böyüyəndə dərd daşıyıb. Üçüncüsü tamam fərqli, qarmaqarışıq bir həyatı, yaşamı özünə ömürlük edib. Ona görə də bu dünya da oturuşub, elə insanlar da , qocalıq da...

Bilmirəm nədəndi, gözümlə görüb, əlimlə toxunduğumu ertəsi gün daha ürəkdən, daha həvəslə, daha böyük coşquyla görmək istəyəndə ya yerində görmürəm, ya da toxuna bilmirəm. Elə bil hər şey bir andı mənimçün. O bir anın içində yaşamağım da var, yanmağım da. O bir anın içində dünyanın suallarıyla çarpışmağım da var, cavabların içində itib - batmağım da. Bax bütün bunların dəmirçi zindanı kimi ağır yükü altında özüm özümü bir küncə sıxıb, divara çırpmaq istəyirəm, boğub öldürmək istəyirəm. İstəyirəm içimdəki gerçəkləşməyən arzuların caynağından özümü qurtarım. Gücsüzlüyümü etiraf edim. Axı deyirlər etiraf böyüklükdü...

Etiraf edim ki, tez böyüməsəm də, böyüdüm. Amma anamın sinəsinə sığınıb, ürəyinin səsini dinləyərkən özlüyümdə qəbul etdiyim qərarlara əməl edə bilmədim, qoruya bilmədim anamı. Özünü qoruya bilmədiyim kimi, qabarlı əliynən, yuxusuz gecəsiynən isitdiyi ocağını da qoruya bilmədim. Nəfəsi hopan daş - divar gözümün qarşısında düşmən əli ilə yandırılıb, bir topa külə çevrildi. Heç o küllüyə də sahib çıxa bilmədim. Neyniyim, mən də belə oğulam də...

Düşünməyin ki, gücsüzlüyümü sığortalamaq istəyirəm, yox. Sadəcə, indi içimdə çox qəribə bir mühit yaranıb. Elə bir mühit ki, orada heç nə böyüyə bilməz, heç nə göyərə bilməz. Ən yaxşı halda hər şey daşlaşa bilər. Məni qorxudan da o daşlaşmadı. Qorxuram ki, ürəyim də daşlaşa, yaddaşım da. Və bu dünyada göyərməyən qara daşa çevrilə. Məhz o qara daş qorxusu indi mənim düşüncəmə hakim kəsilib.

Sizləri deyə bilmərəm, mən ürəyimə dolan, ürəyimdə kök atan hər şeyin göyərməsini istəyirəm. Elə dərdlərimin də. Göyərən dərdin barı deyirlər lap acı olur, olsun! Onu da qəbul edirəm. Çünki o, mənim dərdimin barıdı. Şair dostlarımdan biri yazmışdı ki, dərdimin qanadları var. Qəbul edirəm, çünki mən dərdin ayaqlarının da olduğuna inanıram, dərdin toxumunun da, barının da olduğuna inanıram. Məhz bu səbəbdən barını gözlədiyim həmin o dərdin nə yaşıyla maraqlanıram, nə də yaşamıyla. Çünki onun yaşı ürəyimin yaşı, yaşamı da ürəyimin yaşamıdı. Sadəcə mən yaddaşımın gücünə söykənib, xatırladığım, yaşatdığım hər şeyin üstünə gün işığının düşməsini istəyirəm, çətir tutulmasını yox.

Yanaqların öpdüyüm

Çiçək bükülür, gülüm.

Kirpiklərimdən qopub

Çiçək tökülür, gülüm

Yaddaşımın üstünə...

Bir çən, bir az da duman

Tül tək çəkilir, gülüm

Həm tərəddüd, həm güman

Gül tək əkilir, gülüm

Yaddaşımın üstünə...

Bir ipucu, bir düyün,

Kələf çözülür, gülüm.

Olub - keçənlər hər gün

Söz - söz yazılır, gülüm

Yaddaşımın üstünə...

***

Hər gün bir təqvim vərəqidi. Hər təqvim vərəqi özü də ömrün bir anıdı. Təbii ki, vərəqlər də çoxdu, anlar da. Amma söhbət yaşananlardan gedir. Mən bir gündə üç xəbər eşitdim. Xəbərlərin ünvanı fərqli olsa da, məzmunu, mahiyyəti eyni idi. Doğulduğum kənddən didərgin düşmüş və aralarında kifayət qədər böyük yaş fərqi olan üç nəfər həmkəndlim Bakının ayrı - ayrı guşələrində eyni gündə dünyalarını dəyişmişdilər. Müxtəlif illərdə doğulub, müxtəlif həyat yolları keçən, fərqli sevinc, kədər yaşayan üç nəfər sonda eyni bir günü, eyni bir yazını bölüşdü. Çox qəribədi, bir kənd atəşkəs dövründə, özü də ölkənin paytaxtında üç sakinini itirdi, amma o kəndin bu itkidən xəbəri yoxdu. Çünki o kənd özü öz canının hayındadı. Özü qələbə gününü qeyd edən, qələbə nəğmələri oxuyan düşmənin Şuşa sevincini yaşayır, daha doğrusu yaşamağa məcbur edilir. O kənd elə bil ki, ayaqyalın odun üstündə gəzir. O kəndi qınamağa mənim, ümumiyyətlə, heç kimin haqqı yoxdu. Od üstündə biz gəzməli olduğumuz halda, o kənd yaşayır bu aqibəti. Biz Bakıda, eləcə də digər top - tüfəng səsindən uzaqlarda, o kəndin adını yeni doğulan övladların rəsmi sənədində qeyd edirik. Sanki bu yalançı bacarığımızla o kəndi yaşadırıq. Amma bilmirik ki, biz əslində ayaq üstə gəzən, yeriyən, iş görən, çörək yeyib, su içən kütlənin bir hissəsiyik. Biz o kəndin havasını, suyunu, nemətlərini qanına hopdurub, canında yaşadan adamlar deyilik. Biz o kəndçilikdən çıxmışıq. Biz indi mərtəbələrinin sayını günbəgün artıran şəhərlilərə çevrilmişik. Bizi torpaqdan ayırıb, dibçəklərə yerləşdiriblər. Kobud desəm, biz yaşamırıq, biz mövcuduq. Ona görə də bir gündə, bir kəndin üç nəfər müxtəlif yaşlı sakinini itirməsi heç kimə təəccüblü gəlmir. Axı dibçəkdə olanlar bir göz qırpımında quruya bilirlər. Mən bunun canlı şahidiyəm. İş otağımdakı güllərə nə qədər qulluq etsəm də, onlar kəndimdəki həyətdə çəpər dibində öz-özündən bitmiş adi salxım söyüd qədər də nə dözüm nümayiş etdirə bilirlər, nə təravət, nə də gözəllik. Bu dibçəkləri fonoqramlara bənzədirəm. Bilmirəm niyə?

Bir bulaq da gözsüz qaldı

Çağlamaq düşmədi ona.

Oturub mənim dərdimi

Ağlamaq düşmədi ona...

Vurulub özü özünə

Baxmayıb sönən közünə!

Ümidin şair sözünə

Bağlamaq düşmədi ona

Batmır tay, gülə, ətirə

Kimi var, gəlib, gətirə!

Yaddaşda qəmli xatirə

Saxlamaq düşmədi ona...

***

Yazının əvvəlində uşaq vaxtı tez böyümək istəyimi, indisə uşaqlığa qayıtmaq arzumu dilə gətirmişdim. Sonra kəndimizin bir gündə üç dinc sakinini itirdiyini o istəyimin ardınca kağıza köçürdüm. Sonra dayanıb, bu ardıcıl iki cümləyə diqqət yetirdim və mənə elə gəldi ki, burada həm gözlə görünən, həm də görünməyən bir bağlılıq var. Çünki o adamlar da, mənim kimi uşaq olmuşdular, o adamlar da böyümək istəmişdilər. Yəqin ki, onlar da yenidən uşaqlığa qayıtmaq arzusunda olublar. Və sonda onlar arzularının çin olacağı bir məkanı eyni gündə seçiblər. Axı deyilənlərə görə Tanrı dərgahında hamı həmişə eyni yaşda olur, hamı bacardığı işin qulpundan tutur, heç kim xəstələnmir, ölmür. Hamı o dərgahda heç həsrət də çəkmir. Çünki onun üzünə bütün qapılar açıqdı. O, bütün sərhədləri keçə bilir. O istədiyi vaxt Şuşaya enə bilər, İsa bulağından su içər, Qədirin, İslamın səsini dinləyər, Tuğ kəndinin boynubükük bənövşələrini qoxlayar, Xarı bülbülün yaralı sinəsini sarıyar.

Bax, mənim bir-birinin ardınca düzdüyüm həmin birinci iki cümlə təkcə fikir baxımından yox, həm də gerçəklik baxımından bir- birini tamamlayır, bir- birinin içindən gəlib keçir...

Mən də gedirəm. Hələlik bu adam dolu şəhərdə hamının görmədiyi və yaxud görmək istəmədiyi bir insan kimi. Gedirəm dərdlərimlə bir yerdə, ağrıyan ürəyimlə bir yerdə, xatirələrimlə bir yerdə. Mən özümdən qabaqda gedənləri görürəm. Sürətimi artırırıam ki, onlara çatım.

Amma hiss etmirəm ki, öndə gedənlərə çatanda, arxamca gələnlər məni itirəcək. Bəlkə də bu, məni itirənlər üçün heç nədi. Çünki insan itirməyə tez alışır. Amma mən itirməyə alışa bilmirəm. Ona görə də qorxuram. Həyatımın ən böyük qorxusu məhz itirməkdi! Bir də itirəcəyini, gözlədiyinin gəlməyəcəyini bilə - bilə oturub gözləməkdi. Görəsən may ayının birinci on günündə bu qarmaqarışıq dünyada bizim itkilərimizlə heç olmasa, könül təması qurmağımız, xəyali gəzintilər keçirməyimiz çoxmu çətindi? Yoxsa, xatirələrin cəngində ağrımaqdan qorxuruq.

mən indi

inandım ki,

dünyada

ən zülüm iş

ayrılıq

nə də ölüm -

bunların

heç biri deyilmiş...

əksinə,

onlardan da betəri

gələcəyinə

ümid bağlayıb,

özünü

tikan üstə saxlayıb

yol gözləməkmiş...

hərəkətsiz -

gediş - gəlişsiz

bir yol...

bacarırsansa, sağ ol!..

Əbülfət MƏDƏTOĞLU

[email protected]