Həmsöhbətimiz şair, Özbəkistanın "Kitab Dünyası” qəzetinin tərcümə şöbəsinin müdiri Rahmat Babacandır.

– Özbəkistanda ədəbi durum nə yerdədir?

– Yaradıcı insan kimi formalaşmaq üçün ilk növbədə ədəbi mühit gərəkdir. O bu mühitdə yetkinləşir, formalaşır və ondan məhrum olmadan yaşayır. Ədəbi prosesin sürətlə getdiyi, ədəbi təhlilin, tənqidin, dəyirmi masaların keçirildiyi mühitdə ən yüksək səviyyəyə çatar.

Özbəkistandakı ədəbi mühit yaşlı nəsil üçün bir qədər əlverişli ola bilər. Ancaq gənclərin əksəriyyəti bu vəziyyətdən məmnun deyillər. Çünki gənclər ədəbi mühitdən çox şey gözləyirlər. Bu, hər kəsin şəxsi marağında olsa da, fürsət yaratmaq üçün Yazıçılar Birliyi kimi bir neçə təşkilatın ixtiyarı var. Kaş ki, Yazıçılar Birliyi, qeyrətli yaradıcıların sözlərini nəzərə alaraq ədəbi mühitin canlanmasına çalışa bilsəydi, işıq üstü işıq olardı.

Özbək gənc yazarlar hazırda sosial mediada "Zülfiqar” sütununda həmyaşıdları arasında ədəbi proses və gənclər yaradıcılığı da daxil olmaqla bir sıra mövzularda fikirlərini bildirirlər. Məqsəd: az olsa da ədəbi mühiti, gənc yazarların yuxu şüurlarını, qəlblərini və ruhlarını oyatmaq, yuxulu gözlərini Kəlamın müqəddəs işığı ilə parlatmaqdır.

Ancaq mən demirəm ki, ölkəmizdə ədəbiyyata ümumiyyətlə diqqət yetirilmir. Hər il Yazıçılar Birliyi tərəfindən yaşlı nəslə evlər verilir. Mərkəzdə və ən ucqar kəndlərdə çalışan 20 gənc şair və nəsr müəllifinin 10 000 nüsxədə kitabı Gənc Yazarlar Fondunun maliyyə dəstəyi ilə çap olunacaqdır. Bu kimi xeyirxah işləri çox saya bilərəm. Ancaq məncə, ədəbi mühiti yalnız bunların köməyi ilə inkişaf etdirmək mümkün deyil.

– Azərbaycanlı şair və yazıçıları tərcümə edib özbək ədəbi mühitinə təqdim edirsiniz. Bunun hər hansı müsbət effekti olur?

– Azərbaycanın bir çox şairləri, yazıçıları və jurnalistləri ilə güclü əlaqələrim var. Onların əsərlərini tərcümə etməkdən mənəvi və emosional bir yaxınlıq hiss edirəm. Bir şeiri o zaman tərcümə edərəm ki, həmişə tonlarımızın uyğun olduğunu, bir hekayə tərcümə edərəm ki, düşüncələrimizin yaxın olduğunu, məqalə tərcümə edərəm ki, fikir və problemlərimizin eyni olduğunu hiss edirəm. Daha doğrusu, bir-birimizi oxumağımız məni sevindirir.

Məsələn, Azərbaycan şairlərinin ölkəmizdə çoxlu pərəstişkarı var. Anar müəlllimin, Rüstəm Behrudi və Ramiz Rövşəni çox sevirlər. Bunlar qəzet və jurnallarımızda da yer alır. Başqa bir millətin bir şairinin və ya yazıçısının əsəri ilə tanış olmaq mənə çox xoşdur. Əminliklə deyə bilərəm ki, dostlarım və həmfikir insanların arasında belə xoşbəxt oxucular çoxdur.

– Özbəkistandakı ədəbiyyat, mədəniyyət jurnal və qəzetlərinin tirajı qane edicidir?

– Bildiyiniz kimi bugünkü bazar iqtisadiyyatı şəraitində mətbuat bazarında bir yer tapmaq qəzet və jurnallar üçün asan deyil. Veb saytlarına olan bir sevgi ilə ictimaiyyət ümumiyyətlə bloggerləri izləməklə məhdudlaşır. Ancaq düşünürəm ki, bu səhvdir. Çünki mətbuat hər halda tarixdir, əgər yüz il əvvəl keçmişi bilmək istəyirsinizsə, qəzet oxuyun. Sonra nəinki tarixi, həm də o dövrün insanlarının düşüncə və dünyagörüşünü başa düşə bilərsiniz. İnternet necə çox işləyirsə və ah çəkirsə, ona güvən yoxdur. Artıq dayanan material bir dəqiqədən sonra yox olacaq.

Özbəkistanda medianın vəziyyəti orta səviyyədədir. Keçən əsrdə milyonlarla nüsxə ilə nəşr olunan nəşrlər indi cəmi 10 min nüsxə, ya da 5-6 min. İndi bu zamanın tələbidir, zamanın fenomenidir. Bu gün bir sıra jurnalistlər mətbuatda danışır, mətbuatın ölməyəcəyini qışqırırlar. Mən də belə düşünürəm. Mətbuat yox ola bilməz. Media sahəsində çalışan jurnalistlərdən yalnız bir şey tələb olunur və bu, xəbər, xəbər, xəbərdir.

– Türk dünyasının bir-biriylə daha möhkəm əlaqəsi, beynəlxalq məsələlərdə bir mövqeni bölüşməsi daha çox elə bu mədəni əlaqələrdən keçir.

– Əlbəttə ki. İki xalqın insanları əvvəlcə bir-birini ruhən və ürəkdən tanımağı lazımdır. Sözləri və ədəbiyyatı birləşdirsək və yaradıcı münasibətləri inkişaf etdirsək, tanışlıq prosesi bir az daha asan olacaq. Türk xalqları arasında ədəbi əlaqələr olduqca yaxşıdır. Sevindirici haldır ki, son illərdə daha da güclənmişdir.

Tərcüməçilərimizin çiyinlərində böyük bir məsuliyyət var. Çünki onlar yaradıcılığımızla tanış olmaqda mühüm rol oynayırlar. Düşünürəm ki, onlara şans verməliyik.

– Kitab Dünyası qəzetində çalışırsınız. İndiki dövrdə ədəbiyyat qəzeti üçün kifayət qədər yaxşı tirajdı-6000 nüsxə.

– "Kitab dünyasında" işləmək çox böyük məsuliyyətdir. Çünki hər dərc olunan materialın minlərlə oxucusu var. Minlərlə göz yazdıqlarınızı gözləyir. İndi qəzetimizin tirajı azdır, amma oxucularımız çoxdur. Sevindirici haldır ki, ədəbi qəzetin 6 min tirajı var. Real ədəbiyyat oxucuları həmişə hansı kitabı, hansı əsəri, hansı şeiri, hansı qəzeti və jurnalı oxumağı yaxşı başa düşürlər. İnanıram ki, "Kitab Dünyası” da oxucular üçün ən çox axtarılan nəşrlərdən biri kimi qiymətləndirilir.

– Qarşıda hansı planlarınız var?

– Hədəflərim çoxdur. Bunlardan birincisi, Ədəbiyyatın böyük bir yerinə parlaq bir üz ilə girmək, Şeir adlanan yerə öz yolu ilə çatmaqdır. Bir sözlə, öz Sözümü tapmaqdır!

Söhbətləşdi: Emin Piri