Bakı 23°C 
gec.saat.11.yatmamışam.otaqguşaq ağlayır...
yazmaq.bir.zabdan oyana...
yazacağım sr.yox
sadc. yazmaq. zab
zab.yazmaq. sadc
yazmaq. sadc. zab
tbii ki, hr bir yazıya istniln kimi başlaya bilrsn, nec ki, mn çox xoşuma gln bir RA.M.O.N. haqqında bu yazını yazmaq istyirm v bax, yuxarıdakı sözlrl başladığım kimi d, başlamaq olar v mnim indic yazdığım kimi d...
oxuduğum romanın ( bel deyim, müllif tamimil başqa cür tqdim edir onun adını,buna haqqı da var, ona gör ki, dediyim kimi hr öz yazısına bir cür başlaya bilr v üstlik d keçdiyimiz günlrd Türkiyd çap olunan PENİS adlı bir roman çox böyk bir rezonans yaradaraq, böyük mübahislr sbb oldu, iş mhkmy qdr gedib çıxdı, müllifi bilinmyn bu roman haqqnda söhbt gednd onun txmin ediln yazarıyla ( tbii ki,bu yazar intervyü götürn müllif trfindn uydurula bilr) bir sorğu keçirn Ayşe Arman ondan bzi şeylri soruşanda bel cavab vermişdi":: n frq edr ROMAN vya RA-M-O-N! Mn hmn barmağımı dişldim v indic haqqında çox qısa olsa da qeydlrimi yazacağım,böyük bir hvsl v çtinlikl oxuduğum AĞĞĞBAAAĞĞĞ RA.M.O.Nı yadıma düşdü.Onun müllifi eksperimentlrl v çox zaman da uğurlu eksperimentlrl yazan gözl v istedadlı qlm sahibi, yazar QUŞDİLİ XANƏMİRKÜLSOYĞU(bundan sonra Xanmir olaraq yazılacaq) bir neç gün mni öz tsirind saxladı.Bir neç gün ona gör deyirm ki,roman çtin oxunur, yazılış trzin gör yox, sözlrin üstünd aparılan bzi eksperimentlr gör,halbuki bu sözlri tam el bizim gözümüzün alışdığı bir görümd yazılması mümükün idi. (Ancaq müllifin mn verdiyi zorluğa dözrk, gözümü hmin romanın yazılış trzin uyğğunlaşdıraraq, oxumağa davam etdim v sonunda glib yuxarıda tsvir etdiyim gecd bitir bildim).
Yazar Xanmirin bu romanı, bizim mtbuatda mnim oxuduqlarıma gör heç d bir mnalı qarşılanmadı v çox qrib fikirlr yazıldı.Yazar Azr Abdulla bu roman haqqında eşidnd, çox sürtl oxuyub,geniş bir yazı yazdı v hmin yazını ?525-ci? qzet tqdim edi,qzet o yazını çap etmkdn imtina etdi.Sbbi mn blli,ancaq Azr bir müddt sonra yazını başqa qzet vermk istmdi, mn dedim ver Aqil Abbas çap etsin. Hqiqtn d Aqil Abbas o yazını heç bir klmsin d toxunmadan çap etdi,göründüyü kimi heç bir zlzl,dprm-zad baş vermdi.V htda onun mkdaşı, gözl qlm sahibi şair Əbülft Mdtoğlu da bu roman haqqında bir neç klm yazdı. ( Baxın, mn Əbülft kitab vermkdn yorulmuşam,o mnim haqqımda bir klm d yazmır.Lap bu yaxınlarda çıxan PROZA kitabım da bu sıradan,ümumiyytl bu qzetin mkdaşları bu nnni davam etdirmk fikrinddir). Maraqlı burası idi ki, Əbülft byin yazısının sonunda baş redaktor v qzetin sahibi Aqil Abbas bel bir not yazmışdı ":: mn bu romandan heç n başa düşmdim.
Sonra mn biln daha bir neç yazı oldu,bu roman haqqında, tnqidçi Əsd Cahangir ki, bizim dbiyyatımızın n aparıcı tnqidiçisidir, bir müddt önc bir neç srin thlili arasında bu srin d adını çkdi, sağ olsun v v sri uğursuz eksperiment adlandırdı.
Əsd Cahangir mni bir az tcüblndirdi, ona gör ki, mn bilmdiyim şeylri ondan öyrnmk üçün, onun yazılarını oxuyuram v bu df Xanmirin romanı haqqında ndn o atüstü bir şeylr yazdı onu bilmirm.Mnc Əsd Cahangir ya romanı tam oxumağa tnbllik edib, ya da romanı thlil etmkdn çkinib.Bir oxucu kimi bu romanın mn anlamadığım yerlrini anlamaq üçün ondan bzi şeylri ummağa mnim haqqım var,mn gör roman mnim tam başa düşmdiyim mqamlarla doludur ki, bu da Xanmirin thsilindn irli glir, yni İlahiyyt thsilindn irli glir.Romanda simvolik şeylr boldur, mn bir misal olaraq irlid romandan bir parçada bu fikrimi ks etdircym, indiki mqamda mnim üçün romanın çox sad bir fabulası var ki, bu fabula mhz bu romanı bütün çtinliklrindn xilas edrk, oxumağa sövqlndirir.
Uzaq keçiş deyil,günümüzün söhbtdir v mnim başa düşdüyüm bu ki, Qarabağ savaşında köç-köç vaxtı bir qız uşağı eldn-obadan ayrı düşür v bir meşy sığınır v bu meşlikd yaşamağa davam edir.Burada yazar son drc ustalıqla meş il qızın bir can olaraq nfs alıb-vermsini v onların bir can olaraq yaşamasını tsvir etmiş v bu tsvird Xanmir hqiqtn bir yazar olaraq çox dyrlidir v bzn başı bu tsvirlrin gözlliyin qarışdığı üçün d sözlrin başına açdığı oyunlar yaddan çıxır. ( baxın, bu mn gör beldir,Xanmir gör bunlar mütlq bir anlam v mna daşımalı ki, niy DA bzn bitişik v böyük yazılır, bzn ksin v sairgv sair...) oxucu bu anlarda hqiqtn bir sehirbazın linin altında oluduğu kimi davam edir romanla yaşmağa.Meşdki bütün xatırlamalar,yada salmalar çox insani şeylrdir v htda çox sndli şeylr d var":: Göyyal, Hermuzd dağı, bu yerlrin insanları, Zngzurun blli başlı smtlri v Xanmir d çox böyük bir ustalıqla bu fabulanı qurmuş v mn deyrdim ki,bzi yerlri çıxmaqla son illrd böyük bir maraqla oxuduğum ikinci srdir,Qarabağ savaşı mövzusunda yazılıb.
Bütün srlri oxumasam da Yazar Yaşarın ?Ayrılıq? hekaysini çıxmaqla, Xanmrin sri uğurlu bir sr olaraq diqqti çkir.
Xanmir qlobal hadislr, n bilim nhng xarakterlr ardınca qaçmır,bir qız uşağını aparıb meşy v bu uşağın xatirlrind v meşdki yaşamında daha acı şeylr yazır v yazarın özünün d etiraf etdiyi kimi bu uşağı bu meşdn çıxarmalıdır.Uşaq ağlında olan yerlri yada salır v bu adlar ona yaşamaq üçün güc vers d, artıq bu yerlr ondan çox uzaqdadır,heç uzaqda da deyil, yaxındadır, amma bu yerlr artıq onun deyil,bu yerlr düşmnlrin linddir v Xanmir d yuxarıda yazdığım kimi düşmn hatsindn bu uşağı çıxarmalıdır.V el d edir.
Yazar bunu qabaqcadan blli edir v mn el glir ki,bu bllilik romanın bir az da olsa marqala oxunuşuna mane olur. Oxucu skilrd olduğu kimi xöşbxt sonluğu qabaqcadan görür.Amma nec xilas olacağı maraq doğurur. V bu marağı da hqiqtn Xanmir sona qdr saxlaya bilir.Bir İT ortalığa çıxır, güman ki, bu it d bu qız kimi yolunu azmış, düşmn hatsindn çıxıb bu gözl meşlikd gizlnmiş bir canlıdır.
Baxın, mn bayaq ndn Əsd Cahangrin bu sr atüstü yanaşdığı gileyini etdim. Bu sr simvollarla doludur v mn d bu smivolların açılışı v izahı baxımından kasadam v deyim ki, bu qızın bu meşy düşmsi,bu meşlikd ağaclarla söhbti,ağacların, daha doğrusu meşnin bu qıza hyan çıxması, yarpaqlar arasından düşn işığın qızın üzndki hyat v yaşam işartılarını canlardırması,daha nlr v nlrg bütün bunlar bütöv bir simvollar dünyasıdar ki,itin d bu qıza qhmr çıxması,qıza böyük bir etibarllıq göstrmsi v sairgv sair gbunlar heç d göydn düşm deyil.Bunlar bir zncir olaraq hlqlnib v qızın xilası üçün çalışır.Biri -birini tamalayan detallardır.Ən sonda Xanmir bu simvolikanı daha d qlizlşdirir v yazır"::
?...Uzun yolu irlilyn qalabalıqlar arasında qız qfil n görs yaxşıdır.Bozdar glib çıxmışdı.Bu DABozdar.Qız istr-istmz itin gözlrin dikildi.Aha, ağladı.Qız itin siftindn baxan bu solğun,fanilik yağdıran gözlri görüb.Özü DƏçox yaxın vaxtlarda.Qız şeyi unudub itin gözünü düşünrk bir anda knddki adamların hamısını bir-bir xyalından keçirdi.Beyninin brsind heç bir göz,baxış sahibi nişangaha glmdi.İt yen böyürünc gedir.Axın-axın gedn insanlar dua oxuduqlarındlan görünür, gözlri içlrin düşmüşdü.Amma iti görüb ona baxıb,böyründki tanışlarına ns deynlr ardı.Özg vaxt yad adam görs,quş Daolsa göyd tutub parçalayan Bozdar ndns çox rahat rahat,heç sksnmdn irlilyir, kimsy fikir vermircsin başını qanırıb baxmır.Qız birdn itin gözlrinin kim olduğunu tanıdı.H, tanıdı.Demk Drviş it çevrilmişdi.Demk hmn Drviş indi it olub.Bs Bozdar.Bs o nec olub.Qız başa düşdü,.Bozdarın gözlri indi nec varsa,kndd olanda,hmin gözlr idi (g) Allah böyük,müqddsdir.O hr şey qadirdir.Onu yalnız o bil bilr,Bozdarı niy Drviş,niy yenidn qızın tanıdığı bildiyi it -Bozdara çevirir ?.
Mnim heç bir tnqid v araşdırmaya çox böyük bir simpatiyam yoxdur, amma mn biln bu cür srlrin thlili v açılımı üçün bir thsil sisteminin olması ortada, yni simivolika il günün hadislrini birlşdirn bir-birini tamalayan bu yazı trzinin tam bir bütün olaraq,tkmil surtd otaya çıxarılması bir thsil siteminin yaratdığı mqamlardır ki,bunların açılmasını mn hqiqtn indi çox ayrı düşdüyüm Əsd Cahangirdn gözlyirdim.O da mnc çox qısqanclıqla yanaşdı bu sr.Başqa tnqidçimiz yox, mnim çox sevdiyim Nrgiz Cababrlı da baş rekdaktor oldu başı qarışdı abidlrin qorunmasına.
Allah işini avand elsin.
Xanmir n yazdığnı bilir,bamayaraq ki, onun yazdıqları heç zaman bir mnalı qarşılanmır v ya heç qarşılanmır.Bütün bunlar onu incitmir ona gör ki,Xanmir bizdn daha irli getmiş bir qlm sahibi olaraq ortaya çıxır v bu da onun haqqıdır.Kimi sevir, kimi sevmir v bu semynlrin d n drc haqqı olduğu onların insafına.
V o n yazıdığını da bildiyi üçün onunla mübahis etmk zordur, çünki mütrqqi din dbiyyatı mhsulları bizim thsilmizdn qıraqda olduğu üçün, bu dbiyyatın da yaratdığı srlr bizim üçün tam yenidir v yenilik d hr zaman qorxunc olur.
V Xanmirin bu romanı da oxucunu qorxuda bilr.Bu qorxunu atlatmaq üçün onu oxumağa mhkum olmalısan v oxumaq mslhtdir.
yazmaq.bir.zabdan oyana...
yazacağım sr.yox
sadc. yazmaq. zab
zab.yazmaq. sadc
yazmaq. sadc. zab
tbii ki, hr bir yazıya istniln kimi başlaya bilrsn, nec ki, mn çox xoşuma gln bir RA.M.O.N. haqqında bu yazını yazmaq istyirm v bax, yuxarıdakı sözlrl başladığım kimi d, başlamaq olar v mnim indic yazdığım kimi d...
oxuduğum romanın ( bel deyim, müllif tamimil başqa cür tqdim edir onun adını,buna haqqı da var, ona gör ki, dediyim kimi hr öz yazısına bir cür başlaya bilr v üstlik d keçdiyimiz günlrd Türkiyd çap olunan PENİS adlı bir roman çox böyk bir rezonans yaradaraq, böyük mübahislr sbb oldu, iş mhkmy qdr gedib çıxdı, müllifi bilinmyn bu roman haqqnda söhbt gednd onun txmin ediln yazarıyla ( tbii ki,bu yazar intervyü götürn müllif trfindn uydurula bilr) bir sorğu keçirn Ayşe Arman ondan bzi şeylri soruşanda bel cavab vermişdi":: n frq edr ROMAN vya RA-M-O-N! Mn hmn barmağımı dişldim v indic haqqında çox qısa olsa da qeydlrimi yazacağım,böyük bir hvsl v çtinlikl oxuduğum AĞĞĞBAAAĞĞĞ RA.M.O.Nı yadıma düşdü.Onun müllifi eksperimentlrl v çox zaman da uğurlu eksperimentlrl yazan gözl v istedadlı qlm sahibi, yazar QUŞDİLİ XANƏMİRKÜLSOYĞU(bundan sonra Xanmir olaraq yazılacaq) bir neç gün mni öz tsirind saxladı.Bir neç gün ona gör deyirm ki,roman çtin oxunur, yazılış trzin gör yox, sözlrin üstünd aparılan bzi eksperimentlr gör,halbuki bu sözlri tam el bizim gözümüzün alışdığı bir görümd yazılması mümükün idi. (Ancaq müllifin mn verdiyi zorluğa dözrk, gözümü hmin romanın yazılış trzin uyğğunlaşdıraraq, oxumağa davam etdim v sonunda glib yuxarıda tsvir etdiyim gecd bitir bildim).
Yazar Xanmirin bu romanı, bizim mtbuatda mnim oxuduqlarıma gör heç d bir mnalı qarşılanmadı v çox qrib fikirlr yazıldı.Yazar Azr Abdulla bu roman haqqında eşidnd, çox sürtl oxuyub,geniş bir yazı yazdı v hmin yazını ?525-ci? qzet tqdim edi,qzet o yazını çap etmkdn imtina etdi.Sbbi mn blli,ancaq Azr bir müddt sonra yazını başqa qzet vermk istmdi, mn dedim ver Aqil Abbas çap etsin. Hqiqtn d Aqil Abbas o yazını heç bir klmsin d toxunmadan çap etdi,göründüyü kimi heç bir zlzl,dprm-zad baş vermdi.V htda onun mkdaşı, gözl qlm sahibi şair Əbülft Mdtoğlu da bu roman haqqında bir neç klm yazdı. ( Baxın, mn Əbülft kitab vermkdn yorulmuşam,o mnim haqqımda bir klm d yazmır.Lap bu yaxınlarda çıxan PROZA kitabım da bu sıradan,ümumiyytl bu qzetin mkdaşları bu nnni davam etdirmk fikrinddir). Maraqlı burası idi ki, Əbülft byin yazısının sonunda baş redaktor v qzetin sahibi Aqil Abbas bel bir not yazmışdı ":: mn bu romandan heç n başa düşmdim.
Sonra mn biln daha bir neç yazı oldu,bu roman haqqında, tnqidçi Əsd Cahangir ki, bizim dbiyyatımızın n aparıcı tnqidiçisidir, bir müddt önc bir neç srin thlili arasında bu srin d adını çkdi, sağ olsun v v sri uğursuz eksperiment adlandırdı.
Əsd Cahangir mni bir az tcüblndirdi, ona gör ki, mn bilmdiyim şeylri ondan öyrnmk üçün, onun yazılarını oxuyuram v bu df Xanmirin romanı haqqında ndn o atüstü bir şeylr yazdı onu bilmirm.Mnc Əsd Cahangir ya romanı tam oxumağa tnbllik edib, ya da romanı thlil etmkdn çkinib.Bir oxucu kimi bu romanın mn anlamadığım yerlrini anlamaq üçün ondan bzi şeylri ummağa mnim haqqım var,mn gör roman mnim tam başa düşmdiyim mqamlarla doludur ki, bu da Xanmirin thsilindn irli glir, yni İlahiyyt thsilindn irli glir.Romanda simvolik şeylr boldur, mn bir misal olaraq irlid romandan bir parçada bu fikrimi ks etdircym, indiki mqamda mnim üçün romanın çox sad bir fabulası var ki, bu fabula mhz bu romanı bütün çtinliklrindn xilas edrk, oxumağa sövqlndirir.
Uzaq keçiş deyil,günümüzün söhbtdir v mnim başa düşdüyüm bu ki, Qarabağ savaşında köç-köç vaxtı bir qız uşağı eldn-obadan ayrı düşür v bir meşy sığınır v bu meşlikd yaşamağa davam edir.Burada yazar son drc ustalıqla meş il qızın bir can olaraq nfs alıb-vermsini v onların bir can olaraq yaşamasını tsvir etmiş v bu tsvird Xanmir hqiqtn bir yazar olaraq çox dyrlidir v bzn başı bu tsvirlrin gözlliyin qarışdığı üçün d sözlrin başına açdığı oyunlar yaddan çıxır. ( baxın, bu mn gör beldir,Xanmir gör bunlar mütlq bir anlam v mna daşımalı ki, niy DA bzn bitişik v böyük yazılır, bzn ksin v sairgv sair...) oxucu bu anlarda hqiqtn bir sehirbazın linin altında oluduğu kimi davam edir romanla yaşmağa.Meşdki bütün xatırlamalar,yada salmalar çox insani şeylrdir v htda çox sndli şeylr d var":: Göyyal, Hermuzd dağı, bu yerlrin insanları, Zngzurun blli başlı smtlri v Xanmir d çox böyük bir ustalıqla bu fabulanı qurmuş v mn deyrdim ki,bzi yerlri çıxmaqla son illrd böyük bir maraqla oxuduğum ikinci srdir,Qarabağ savaşı mövzusunda yazılıb.
Bütün srlri oxumasam da Yazar Yaşarın ?Ayrılıq? hekaysini çıxmaqla, Xanmrin sri uğurlu bir sr olaraq diqqti çkir.
Xanmir qlobal hadislr, n bilim nhng xarakterlr ardınca qaçmır,bir qız uşağını aparıb meşy v bu uşağın xatirlrind v meşdki yaşamında daha acı şeylr yazır v yazarın özünün d etiraf etdiyi kimi bu uşağı bu meşdn çıxarmalıdır.Uşaq ağlında olan yerlri yada salır v bu adlar ona yaşamaq üçün güc vers d, artıq bu yerlr ondan çox uzaqdadır,heç uzaqda da deyil, yaxındadır, amma bu yerlr artıq onun deyil,bu yerlr düşmnlrin linddir v Xanmir d yuxarıda yazdığım kimi düşmn hatsindn bu uşağı çıxarmalıdır.V el d edir.
Yazar bunu qabaqcadan blli edir v mn el glir ki,bu bllilik romanın bir az da olsa marqala oxunuşuna mane olur. Oxucu skilrd olduğu kimi xöşbxt sonluğu qabaqcadan görür.Amma nec xilas olacağı maraq doğurur. V bu marağı da hqiqtn Xanmir sona qdr saxlaya bilir.Bir İT ortalığa çıxır, güman ki, bu it d bu qız kimi yolunu azmış, düşmn hatsindn çıxıb bu gözl meşlikd gizlnmiş bir canlıdır.
Baxın, mn bayaq ndn Əsd Cahangrin bu sr atüstü yanaşdığı gileyini etdim. Bu sr simvollarla doludur v mn d bu smivolların açılışı v izahı baxımından kasadam v deyim ki, bu qızın bu meşy düşmsi,bu meşlikd ağaclarla söhbti,ağacların, daha doğrusu meşnin bu qıza hyan çıxması, yarpaqlar arasından düşn işığın qızın üzndki hyat v yaşam işartılarını canlardırması,daha nlr v nlrg bütün bunlar bütöv bir simvollar dünyasıdar ki,itin d bu qıza qhmr çıxması,qıza böyük bir etibarllıq göstrmsi v sairgv sair gbunlar heç d göydn düşm deyil.Bunlar bir zncir olaraq hlqlnib v qızın xilası üçün çalışır.Biri -birini tamalayan detallardır.Ən sonda Xanmir bu simvolikanı daha d qlizlşdirir v yazır"::
?...Uzun yolu irlilyn qalabalıqlar arasında qız qfil n görs yaxşıdır.Bozdar glib çıxmışdı.Bu DABozdar.Qız istr-istmz itin gözlrin dikildi.Aha, ağladı.Qız itin siftindn baxan bu solğun,fanilik yağdıran gözlri görüb.Özü DƏçox yaxın vaxtlarda.Qız şeyi unudub itin gözünü düşünrk bir anda knddki adamların hamısını bir-bir xyalından keçirdi.Beyninin brsind heç bir göz,baxış sahibi nişangaha glmdi.İt yen böyürünc gedir.Axın-axın gedn insanlar dua oxuduqlarındlan görünür, gözlri içlrin düşmüşdü.Amma iti görüb ona baxıb,böyründki tanışlarına ns deynlr ardı.Özg vaxt yad adam görs,quş Daolsa göyd tutub parçalayan Bozdar ndns çox rahat rahat,heç sksnmdn irlilyir, kimsy fikir vermircsin başını qanırıb baxmır.Qız birdn itin gözlrinin kim olduğunu tanıdı.H, tanıdı.Demk Drviş it çevrilmişdi.Demk hmn Drviş indi it olub.Bs Bozdar.Bs o nec olub.Qız başa düşdü,.Bozdarın gözlri indi nec varsa,kndd olanda,hmin gözlr idi (g) Allah böyük,müqddsdir.O hr şey qadirdir.Onu yalnız o bil bilr,Bozdarı niy Drviş,niy yenidn qızın tanıdığı bildiyi it -Bozdara çevirir ?.
Mnim heç bir tnqid v araşdırmaya çox böyük bir simpatiyam yoxdur, amma mn biln bu cür srlrin thlili v açılımı üçün bir thsil sisteminin olması ortada, yni simivolika il günün hadislrini birlşdirn bir-birini tamalayan bu yazı trzinin tam bir bütün olaraq,tkmil surtd otaya çıxarılması bir thsil siteminin yaratdığı mqamlardır ki,bunların açılmasını mn hqiqtn indi çox ayrı düşdüyüm Əsd Cahangirdn gözlyirdim.O da mnc çox qısqanclıqla yanaşdı bu sr.Başqa tnqidçimiz yox, mnim çox sevdiyim Nrgiz Cababrlı da baş rekdaktor oldu başı qarışdı abidlrin qorunmasına.
Allah işini avand elsin.
Xanmir n yazdığnı bilir,bamayaraq ki, onun yazdıqları heç zaman bir mnalı qarşılanmır v ya heç qarşılanmır.Bütün bunlar onu incitmir ona gör ki,Xanmir bizdn daha irli getmiş bir qlm sahibi olaraq ortaya çıxır v bu da onun haqqıdır.Kimi sevir, kimi sevmir v bu semynlrin d n drc haqqı olduğu onların insafına.
V o n yazıdığını da bildiyi üçün onunla mübahis etmk zordur, çünki mütrqqi din dbiyyatı mhsulları bizim thsilmizdn qıraqda olduğu üçün, bu dbiyyatın da yaratdığı srlr bizim üçün tam yenidir v yenilik d hr zaman qorxunc olur.
V Xanmirin bu romanı da oxucunu qorxuda bilr.Bu qorxunu atlatmaq üçün onu oxumağa mhkum olmalısan v oxumaq mslhtdir.
