Axşamçağı vacib işim olduğu üçün rayona get­miş­­dim. Raykomun binasının qarşısında təsadüfi ola­raq raykomda işləyən Mehman müəllimlə qarşı­laş­dıq.

1986-cı ildə Mehman Qardaşxanovla Azərbay­can Tarixi Abidələri Mühafizə Cəmiyyətinin IV qurulta­yın­da birgə iştirak etmişdik. O vaxtdan ara­mız­da yaxın münasibət yaranmışdı. Mehman müəllim bilirdi ki, mən yazı-pozu ilə məş­ğul oluram.

Hal-əhvaldan sonra Mehman müəllim soruşdu ki, "Azərbaycan gəncləri" qəzetində yazın çap olmayıb ki?

– Yox, – dedim.

Qəzetdə "Qapını göstərdilər" adlı böyük bir he­ka­­yə çap olunub, axırında da Fazil Vəliyev yazılıb. Fi­kir­ləşdim ki, yəqin sənin hekayən olar, ona görə soruş­dum.

– Hekayəni oxumusan?

– Hə, oxumuşam.

– Məzmunundan bir az danış görüm, dedim.

– Partkom (yerli partiya təşkilatı katibi) Xanlar ad­lı bir müəllimlə, Nənəgül adlı bir sağıcı qızı partiya (So­vet İttifaqı Kommunist Partiyası) sıralarına qəbul ol­mağa gətirir. Büro üzvləri sağıcı Nənəgülü partiya sı­ralarına qəbul edirlər. Xanlar müəllimi isə qəbul etmir­lər.

Mehman sözünü bitirər-bitirməz tez sevincək dil­lən­dim ki, mənim hekayəmdi. Qəzetə təzə göndər­mi­şəm. Nə tez çap ediblər. Hekayənin adı "Ağrı" idi. Gö­rünür adını dəyişiblər.

– Mən hekayəni oxuyan kimi bildim ki, sənin hekayəndir. Hekayənin sonunda müəllifin adı yazılıb, amma rayonun adı yazılmayıb. Qəti boynuna alma ki, hekayə sənindi.

– Başa düşmədim. Nəyə görə? – təəccüblə Meh­ma­nın üzünə baxdım.

– Ona görə ki, raykomda hekayə böyük səs-küyə səbəb olub. Birinci katib Mürşüd Əzimov yoldaş hamını kabinetə çağırıb, qəzeti göstərərək soruşdu ki, bu yazını kim yazıb? Fazil Vəliyev kimdir? Tanıyanı­nız varmı bu adamı? Büroda olan bu məsələ hardan və ne­cə sızıb? Kimdi bunu yazan? Kimdi bu adam Kom­munist Partiyasını tənqid edir, lağa qoyur? Bunu yaza­nın həyətində sənədsiz beş metrlik bir turba, beş-on ku­bik (mişar daşı) yoxdur? Yoxdursa, axşam aparın qa­pısına atın, səhər gətirin salın içəri. Bir neçə il yatsın və görsün ki, Kommunist Partiyasını tənqid etmək nə deməkdir. Onda ağlı başına gələr. Dedilər tanımırıq.

Ona görə deyirəm ki, heç kimin yanında demə ki, bu yazını sən yazmısan?

Mehman müəllimlə xudahafizləşib içimdə bir qor­­xu hissi ilə raykomun binasının yanında olan qəzet köş­künə yaxınlaşıb bir neçə "Azərbaycan gəncləri" qə­ze­­ti alıb, tez köşkdən aralandım və kəndə getmək üçün as­­falt yolun kənarına çıxdım. Evə çatan kimi hekayəni oxu­­dum. Hekayə mənim idi. 12 iyun 1990-cı ildə "Azər­­­baycan gəncləri" qəzetinin redaksiyasına gön­dər­miş­­dim. Hekayə 21 iyul 1990-cı ildə çap olunmuşdu. He­­kayənin adı "Ağrı" idi, amma "Qapını göstərdi" adı ilə çap olunmuşdu. Müəllif mən gös­tə­ril­səm də, rayo­nun adı yazılmamışdı. O dövrü yaşa­yanlar bilirlər ki, ta­nınmamış imzanı hər mətbuat çap etmirdi. Etiraf edim ki, hekayənin çap olunmasına sevinsəm də, içim­dəki qorxudan da yaxa qurtara bil­mir­dim.

Payızın son ayları idi. Bakıya xəstə aparmış­dım. Xəs­təni xəstəxanaya yerləşdirdikdən sonra, xəstənin prob­lemi ilə bağlı bir-iki gün şəhərdə qalası oldum. Ara­­da yaranmış boş vaxtdan istifadə etmək məqsədi ilə fi­kirləşdim ki, redaksiyaya gedib redaktora təşək­kü­rü­mü bildirim. Yağışlı bir havada indiki Mətbuat pros­pek­­tin­də­ki "Azərbaycan nəşriyyatı"na yollandım. Sək­ki­zinci mər­təbədə yerləşən redaksiyanı tapıb qapını döy­düm. İçə­ri­dən eşidilən "buyurun" sözündən sonra qa­pını açıb ota­­ğa daxil oldum. Katibənin "Eşidirəm. Sizə nə la­zım­dır?" sualına "Redaktor otağındadırmı?" ca­vabını ver­dim. Katibə yan otağa keçib bir azdan qa­yıdaraq, "Bu­yu­­run" dedi.

Qapını açıb kabinetə daxil oldum. Salam ver­dim. Stolun arxasında əyləşmiş adamın qəzetin redak­toru Yusif Kərimov olduğunu zənn edərək "Sizə təşək­kür etmək üçün gəlmişəm" dedim. Təbəssüm dolu ba­xış­larla mənə baxan redaktor bir anlığa fikirləşib dedi.

– Jdanovdansınız? (İndiki Beyləqan).

– Bəli, Jdanovdanam.

– Fazil Vəliyev sizsiniz?

– Bəli, mənəm.

– Yaxın gəlin, əyləşin, – deyən redaktor yaxın­lı­ğın­da olan boş stulu göstərdi.

Göstərilən boş stulda əyləşdim.

– Nə işlə məşğulsunuz?

– Müəllim işləyirəm.

Müəllim, yazınız xoşuma gəldi. Cəsarətli yazı idi. Belə cəsarətli yazını hər qələm adamı risk edib yaza bilməz. Partiyanın kəskin tənqid etmənizdən hiss etmişdim ki, cavan və bir az da sadəlövhsünüz. Bəlkə də yazının sizin başınıza gətirəcəyi ağrını bir az də­rindən fikirləşsəydiniz yazmazdınız. Ona görə yazının axırın­da ra­yonun adını yazmadım. Bildim ki, başınız ağrıya bi­lər. Redaksiyanın ixtiyarı var ki, müəyyən şey­ləri açıq­la­masın.

Rayon Komsomol Komitəsinin birinci katibi Allahverdi Süleymanov redaksiyaya gəlmişdi. Sözsüz ki, onu rayonun birinci katibi göndərmişdi. Allahverdi Süleymanov əlində gətirdiyi qəzeti göstərərək, "Bu ya­zı­nı yazan Jdanovdandımı?"

– Dedim ki, yox. Nəyə görə elə fikirləşirsiniz ki, müəllif sizin rayondandır?

Allahverdi Süleymanov söylədi ki, bu məsələ bi­zim rayonun bürosunda olub. Çünki, mən özüm də bü­ro üzvüyəm.

Allahverdi müəllimə söylədim ki, bu cür və­ziy­yət rayonlarımızın çoxunda adət şəklini alıbdı. Müəllif başqa rayondandır. Allahverdi Süleymanov da inandı.

Müəllim, cavansan. Belə məsələlərə toxunma. Elə məsələlər var ki, onu tənqid etmək olmaz. Xüsusən partiya məsələsini.

Xudahafizləşib ayrılanda Yusif müəllim bir də be­lə "səhvə" yol vermə, – deyib gülümsündü.

Mən heç kimi qınamıram. Dövrün ab-havası o cür idi. Rayonun rəhbər vəzifəsində işləyən Mürşüd Əzi­movun və Allahverdi Süleymanovun Kommunist Parti­ya­sının siyasətini müdafiə etmək vəzifə borcları idi. Mehman Qardaşxanovun xəbərdarlığı və Yusif Kə­rimovun müdafiəsi olmasaydı yəqin ki, bir neçə il həbs­xana həyatı yaşamalı olacaqdım. Yaxşılıq yaxşı şeydi, amma hər adam yaxşılıq etməyi bacarsa.

19.12.2022-ci il