Çoxları elə fikirləşir ki, ən müasir silahlar istehsal etməklə dünyanı fəth edəcəklər. Düzdü, müəyyən mənada hansısa güclü dövlət başqa bir ölkəni, başqa bir dövləti işğal etməyi bacarır. Amma onun yerli əhalisi həmişə işğalçılara nifrət hissiylə yanaşı və onlara düşman gözü ilə baxırlar. Yəni bir ölkəni işğal etmək dünyanı fəth etmək demək deyil. Dünyanı isə sözlə, insanların qəlbini ələ alan duyğularla, azadlıqla, fikirlə, düşüncə, pülrealizmlə fəth etmək mümkündür. Təəsüf ki, bunu heç də hər dövlət, hər xalq anlamır, başa düşmür.

Ona görə də, bütün dövlətlər bu gün ən yaxşı inkişaf və tərəqqi yolunu demokratik yüksəlişdə və dirçəlişdə görürlər. O ölkədə ki, demokratiya var, söz və mətbuat azadlığına önəm verilir. Təbii ki, həmin məmləkətdə də həmişə insan hüquqlarına və azadlıqlarına hörmətlə yanaşılır. Bu isə o deməkdir ki, dünyanı idarə etməyin ən yaxşı və çıxış yolu demokratyadan keçir. Demokratiya olmayan məmləkətdə heç vaxt xeyir-bərəkət də olmur. Ona görə də, bu xətti tutmaq, bu xəttlə getmək hər bir ölkənin əsas inkişaf yoludur. 

Azərbaycan da müstəqillik dövrünə qədəm qoyandan sonra özünün yeni bir sistemini, yeni bir quruluşunu yaratdı. Başqa sözlə demiş olsaq, müstəqil dövlət o deməkdir ki, orada insan hüquq və azadlıqları müdafiə olunur, qorunur, əhali həmin cəmiyyətdə özünü daha xoşbəxt və rahat hiss edir. Eyni zamanda ölkə də söz, fikir və düşüncə azadlığı formalaşır. Bu ideyaların Azərbaycanda gerçəkləşməsi və inkişafı üçün müstəqillik dövründə daha münbit bir şərait yaradıldı. Xüsusən də 1993-cü ildən Ulu Öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsindən sonra bu mühit daha sağlam və daha şəffaf oldu. Çünki heç kimə sirr deyil ki, Sovet dönəmindən qalmış senzura ənənəsi hələ bir müddət yaşamaqda idi, xüsusən köhnə düşüncəli və köhnə fikirli vəzifə sahibləri hər hansı mətbuat orqanlarında tənqid olunarkən və müxtəlif fikirlərin səsləndiyini görərkən çox qıcıqlanırdılar. Hətta həmin dövrdə bir neçə mətbuat orqanı məhkəməyə verilmiş və onlar ya yüksək cərimə olunmuş, ya da bağlanmışdır. Bu isə o deməkdir ki, müstəqil və demokratik ölkədə insan hüquqlarına hörmətlə yanaşılmır, söz və mətbuat azadlığına qısqanclıq göstərilirdi. Bütün bu neqativ hallar Ümummilli liderin hakimiyətə gəlişindən sonra zaman-zaman aradan qaldırılmağa başladı. Hadiəslər göstərirdi ki, Azərbaycan demokratik və sivil yol tutub və bu demokratik sivil yolda hər cür çətinliklər ortaya çıxırdı. Onu isə bayaq dediyimiz kimi, aradan qaldırmaq üçün ölkədə şəffaf mühit yardılmış, söz və mətbuat azadlığına “yaşıl işıq” yandırılmışdır.

Heç kimə sirr deyil ki, 90-cı illərin əvvəllərində əksər çap mətbuatının “Azərbaycan” Nəşriyyatının borcları var idi. Bu borclara görə bəzən bəhanə edib bəzi qəzetlərin çapını ləngidir, ya da heç çap etmirdilər. Aydındır ki, bu cür vəziyyətdə çap mətbuatı çox çətin anlar yaşayırdı. Ulu Öndər Heydər Əliyev bu məsələləri qısa zaman kəsiyində həllinə nail oldu və qəzetlərin nəşriyyata olan borclarını sildirdi. Bu isə o demək idi ki, dövlət səviyyəsində Azərbaycanda demokratiyanın söz, mətbuat azadlığının və fikir düşüncə sərbəstliyinin inkişafı üçün bütün şəraitlər yaradılmışdır. Sadəcə qalırdı bu şəraitdən istifadə etmək. Tək mətbuatda deyil, cəmiyyətin bütün sahələrində söz və fikir azadlığına, pülrealizmə böyük önəm verildi. Yəni hər bir Azərbaycan vətəndaşı öz fikrini istənilən yerdə azad surətdə ifadə etmək gücünə malik oldu. İstər sosial şəbəkələrdə, istər televiziya və radiolarda, istərsə də yeni-yeni yaradılan saytlarda bir-birindən maraqlı və düşüncə fərqi ilə seçilən fikirlər ortaya qoyuldu. Hətta dövlətin ən yüksək vəzifəli şəxsləri belə tənqid edildi, hansı ki müstəqillik dövründən əvvəl mətbuat tərəfindən belə bir addım atılsaydı onun təsisçisi, redaktoru və yazarları çox böyük təzyiqlərə, təqiblərə məruz qalardı. Bir çox halda onları həbsxana həyatıda gözləyə bilərdi. Artıq bütün bu stereotiplər arxada qalmış, köhnə düşüncəli məmurların kütləvi informasiya vasitələrinə, eləcə də digər azad sözü və fikri ifadə edən təbliğat vasitələrinə təzyiqləri sıfıra endirilmişdir. Heç şübhəsiz belə bir şəraitdə hər hansı demokratik fikri və düşüncəni cəmiyyətə çatdırmaq və insanlara ötürmək daha da asanlaşmışdır.

Beynəlxalq təşkilatların və eləcə də qeyri-hökümət qurumların ölkəmizə səfərləri, onların məmləkətimizdə mövcud demokratik dəyərlərin, söz və mətbuat azadlığının hansı formada olmasını bir daha aydın göstərirdi. Həmin qurumlar Azərbaycanda olarkən, müxtəlif kütləvi informasiya vasitələrinə və eləcə də cəmiyyətin içinə daxil olur, ordakı əsl həqiqətləri görür və əyri-əksiklər barəsində beynəlxalq təşkilatlarda məsələlər qaldırırdılar. Onlar görürdü ki, həqiqətən Azərbaycan müstəqillik dövrünə qədəm qoyandan sonra söz, mətbuat və düşüncə azadlığına böyük önəm verir və bu sahədə yeni uğurlara imza atır. Heç şübhəsiz xarici ölkələrin müxtəlif institutlarının Azərbaycandakı mövcud mühiti öyrənməsi, araşdırması və beynəlxalq təşkilatlarda ədalətli çıxışı bizim üçün çox vacib idi. Ədalət naminə deyək ki, onların bəziləri qərəzli olsa da, amma əksəriyyəti Azərbaycandakı demokratik prosesləri yüksək dəyərləndirir, söz, mətbuat və fikir azadlığının inkişafını diqqətə çatdırırdı. 

Əlbəttə bu cür mühitin formalaşması zaman-zaman onu göstərirdi ki, ölkəmizdə bu sahədə çox böyük islahatlar həyata keçirilir və yeniliklərə imza atılıb. İlham Əliyev hakimiyyətə gələndən sonra ölkəmizdə söz və mətbuat azadlığına bir qədər də münbit şərait yaradıldı. Jurnalistlərin, yazarların sərbəst fəaliyyəti və azad yaşaması üçün bütün şərait formalaşdı. Hətta jurnalistlər üçün mənzillərin də tikilməsi həyata keçirildi. Müxtəlif vaxtlarda ölkəmizdə jurnalistlərə beş yüzə yaxın pulsuz mənzil verildi. Bu mənzillərin verilməsi dünyada Azərbaycan mətbuatına analoqu və oxşarı olamayn bir diqqət idi. O diqqət ki, dünyanın heç bir yerində müstəqil fəaliyyət göstərən, dövləti tənqid edən və hətta bəzən qərəzli mövqe tutan mətbuat orqanına belə qayğı göstərildi. Bütün bunlar onu deməyə əsas verirdi ki, Azərbaycan nəinki Cənubi Qafqazda, hətta keçmiş MDB ölkələrində ən demokratik yolla inkişaf edən bir məmləkətdir və eyni zamanda bu məmləkətdə söz, mətbuat və fikir azadlığı önə çəkilir, hətta dövlət qayğısı göstərilir.

Çox təəsüf ki, bəzi qeyri-hökümət təşkilatları, mətbuat orqanları və jurnalistlər ölkəmizdə yaradılmış demokratik mühitdən qərəzli məqsədlər üçün istifadə edir, bəzən ölkənin, dövlətin əleyhinə təbliğatlar aparır və eyni zamanda bu hərəkətləri ilə digər mətbuat orqanlarının fəaliyyətinə xələl gətirir. Heç bir mətbuat orqanı, heç bir qəzet, heç bir sayt ölkədə yaranmış demokratik mühitdən sui-istifadə etməməlidir. Ən azından ona görə ki, bizim ölkə dünyanın ən sivil, bəşəri və demokratik bir məmləkətidir. Bu demokratik məmləkətdə birmənalı olaraq hər şey hüquqi müstəvidə həll olunmalı, qanunların aliliyi qorunmalı, insanların hüquqlarına hörmətlə yanaşılmalıdır. Başqa sözlə demiş olsaq, Azrəbaycanın demokratik dəyərlərinə, söz, mətbuat və fikir azadlığına hər bir vətəndaşımız, hər bir yazarımız, hər bir ziyalımız hörmətlə yanaşmalıdır. Əgər biz bu dəyərlərə hörmətlə yanaşsaq, cəmiyyət də bizə hörmətlə yanaşar və sevgi bəsləyər! 

Faiq QİSMƏTOĞLU

Yazı Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə hazırlanıb.