(əvvəli ötənsayımızda)

Dövlət,qarşısında duran siyasi, sosial, iqtisadi inkişafı təmin etmək vəzifəsiniyalnız xalqın marağını təmin etmək prinsipləri əsasında yerinə yetirməklə,dünya ölkələri içərisində layiqli yer tuta bilər. Şübhəsiz ki, milli suverendemokratiyanın ideyası, məzmunu, mahiyyəti, imkanları və istiqaməti Azərbaycancəmiyyətinin və dövlətinin inkişafına və demokratik cəmiyyətin formalaşmasınaxidmət etməlidir. Bütövlükdə Azərbaycan dövlətinin milli suveren demokratiyasıAzərbaycan xalqının və dövlətinin humanist aspektdə siyasi sisteminə və eynizamanda sosial münasibətlərinə, milli mənafeyinə hər bir vətəndaşın hüquq vəazadlıqlarının qorunmasına xidmət göstərməlidir və göstərməkdədir.

Eyni zamanda,ölkəmizin milli suveren demokratiya konsepsiyası Azərbaycan xalqının gücünə, ləyaqətinə,xalqın birliyinə, etibarına söykənərək dövlətimizin beynəlxalq aləmdə istənilənmüqavimətlərə ləyaqətlə tab gətirib təsir göstərmək imkanına malik olaneffektli bir mexanizmə çevrilməlidir.

AzərbaycanPrezidenti tərəfindən son illərdə milli suveren demokratiyaya diqqət yetirilməsiqərbpərəst qüvvələr və onların ideloqları tərəfindən birmənalı qarşılanmır. Buqüvvələr tərəfindən daim cəh göstərilir ki, Azərbaycanda yalnız Avropademokratiyası tətbiq olunsun.

Sual olunur: Görəsənbu qüvvələr kimlərin sifarişlərini, arzu və istəklərini yerinə yetirməyəçalışırlar? Nə üçün bu qüvvələr müstəqil və suveren Azərbaycan dövlətinindaxili işlərinə qarışırlar? Nə üçün və hansı səbəblərə görə Avropademokratiyası, Azərbaycan xalqının mənafeyinə xidmət edən, adət-ənənələrimizi,mentalitetimizi, milli-mənəvi və əxlaqi dəyərlərimizi özündə cəmləşdirən, dövlətinqanuni qurumları tərəfindən müəyyən olunmuş milli suveren demokratiyasındanüstün tutulmalıdır? İdeoloji baxımdan Avropa demokratiyasını alternativsizhesab edənlər də yəqin ki, bu baxımdan kökündən yanılırlar. Azərbaycan dövlətininmilli suveren demokratiya ilə bağlı konsepsiyası təkcə suveren demokratiya iləməhdudlaşmır.

Bu konsepsiyada əsasprinsiplər öz əksini tapmaqla bərabər, eyni zamanda dövlətin sosial inkişafıüçün vacib olan bütün sosial, ideoloji, iqtisadi sahələri də əhatə olunmuşdur.Ona görə də, Azərbaycan Respublikasının milli suveren demokratiya konsepsiyasıtəyinatı üzrə elə tətbiq edilməlidir ki, beynəlxalq aləmdə Azərbaycanqloballaşan dünya dövlətləri arasında siyasi-hüquqi və sosial rəqabətə tab gətirməkləlayiqli yer tutsun.

Millisuverenitet və demokratiya konstitusion hüquqi kateqoriyalardır. Ona görə millisuveren demokratiyanın konsepsiyasını hazırlayarkən dövlətin və cəmiyyətinperspektiv inkişafına konstitusionalizm nəzəriyyəsi əsasında geniş əhəmiyyətliaspektləri nəzərə almaq şərtilə milli konstitusion-hüquqi doktrinahazırlanmalıdır. Bu səbəbdən də suveren demokratiya hər bir ölkədə aktualolmaqla bərabər, onun konstitusion-hüquqi, siyasi, sosial və ideloji təhlilininaparılmasına ciddi zərurət vardır.

Təbiidirki, burada tədqiqatın əsas diqqət mərkəzində Azərbaycanda olan milli suverendemokratiyanın xüsusiyyətlərinin təhlili dayanmalıdır və şübhəsiz ki, bu tədbirlərheç də insan hüquq və azadlıqlarının məhdudlaşdırılmasına şəraityaratmamalıdır. Görülən bu tədbirlər bütövlükdə dövlətin cəmiyyət qarşısında məsuliyyətininartmasına və neqativ halların qarşısının alınmasına gətirib çıxaracaqdır. Millisuverenitet və demokratiyanın qarşılıqlı münasibətlərinin elmi əsaslarla təkmilləşdirilməsifəlsəfi və siyasi baxımdan da bu sahələr ilə əlaqələndirilməsini şərtləndirir.

Millisuveren demokratiya konsepsiyası hər bir dövlətin konstitusiya ideyalarına əsaslanmalı,suverenitet və demokratiya konstitusion kateqoriyaların səmərəli qarşılıqlı əlaqələriilə cəmiyyətin, dövlətin və müstəqil hakimiyyətin xüsusiyyətlərini nəzərəalınmaq şərti ilə həyata keçirilməlidir. Bu anlayışdan göründüyü kimi, millisuveren demokratiya göründüyü kimi, milli suveren demokratiya konsepsiyası ölkədəkisiyasi hüquqi rejimə və ümumxalq mənafeyinə xidmət etməlidir.

Nəzərəalmaq lazımdır ki, suveren demokratiya təkcə nəzəriyyə deyil, bu, eyni zamandatəcrübədir. Beynəlxalq aləmdə bəzi dövlətlərin "demokratiyanı" digərölkələrin daxili işlərinə qarışmaqla həyatakeçirmələri, bütövlükdə dövlətlərin suvürün hüquqlarının pozulması ilə bərabər,eyni zamanda bu ölkələrdə yaşayan çoxmillətli vətəndaşların mənafeləri ilə dəziddiyət təşkil edir. Xüsusilə bu problem müasir şəraitdə daha böyük aktuallığıilə diqqəti cəlb edir. Azərbaycan dövlətinin çoxmillətli ölkə olması millisuveren demokratiyanın aktuallığını daha da zəruri edir və eyni zamanda onunhüquqi prinsiplərinin müəyyən olunmasını ön plana çəkir. Hesab edirik ki, buistiqamətdə aşağıda göstərilən müddəalar bu istiqamətdə fəaliyyət prinsiplərikimi qəbul oluna bilər:

-Suveren hüquqların həyata keçirilməsi prosesində ölkə konstitusiyanınaliliyinin qorunması, o cümlədən riayət edilmə imkanlarının diqqətdəsaxlanması;

-Suveren hüquqları həyata keçirərkən Azərbaycan xalqının mənafeyinə cavab verən,qanunvericilik sistemində mövcud olan bütün normativ hüquqi aktların dəqiq vədüzgün, eyni qaydada tətbiq olunması;

-Suveren hüquqların həyata keçirilməsi zamanı qanunların dönmədən icra olunmasıvə onlara əməl olunması;

-Bu istiqamətdə ədalətli və qanunçuluq tələblərinə uyğun normativ hüquqiaktların inkişafına diqqətin artırılması;

-Dövlətin və cəmiyyətin beynəlxalq aləmdə rəqabətə davamlılığını nəzərə almaqla,milli suveren demokratiyanın həyata keçirilməsi;

Beləliklə,hər bir millətin, azsaylı xalqların, milli mədəniyyəti, milli adət-ənənəsi,mentaliteti, ictimai birgə yaşayış və davranış tərzləri nəzərə alınmaqla"milli suveren demokratiya konsepsiyası" hazırlanmalıdır. Bir məqam da xüsusi qeyd etmək istəyirikki, ölkədə milli suveren demokratiya konsepsiyasının uğurla həyata keçirilməsiüçün, ilk öncə, dövlətdə və cəmiyyətdə siyasi həmrəyliyin yaradılması vacibdir.Bu siyasi həmrəylik xalqın ümumi mənafeyinə və dövlət institutlarınındemokratik fəaliyyətinin təmin olunmasına xidmət etməlidir. Əlbəttə ki, bu həmrəylikantidemokratik addımların atılmasına yönəlməməlidir. Suveren demokratik proseslərinhəyata keçirilməsi üçün siyasi partiyaların, ictimai təşkilatların həmrəyliyiilə yanaşı, siyasi baxımdan fikir müxtəlifliyi olan məqamlarda kompromislərəgedilməsi də vacibdir. Cəmiyyətdə və dövlətdə siyasi həmrəylik siyasipartiyaların, ictimai qurumların, bütövlükdə ictimaiyyətlə qarşılıqlı əlaqələrinvə barışığın məhsulu kimi qiymətləndirilməlidir. Azərbaycan dövlətinin müstəqilliyini,suverenliyini əbədi etmək üçün, eyni zamanda müstəqilliyimizin təhlükə altındaqalmaması, onun qüdrətinin daha da möhkəmlənməsi üçün xalqımızın öz tariximentalitetinə, milli əxlaqına, mənəviyyatına, ənənəsinə, mədəniyyətinə istinadedərək "milli suveren demokratik" dəyərlərin inkişaf etdirilməsi zərurişərtdir. İdeoloji və siyasi baxımdan biz nə qədər güclü olsaq, o halda heç birzaman bizim milli suveren demokratiyamıza heç bir dövlət müdaxilə edə bilməz.

Cəmil Quliyev

tarix üzrə fəlsəfədoktoru