Dənizdə ləpə var, dağda bulud var.
Gündə durna keçir göydən yüz qatar.
Baxdım üfüqlərə həzin axşamlar.
O məlul durmağın yadıma düşdü.

Bax, yaşıl Krımda yarpaqlar solub,
Elə bil təbiət işdən yorulub.
Hərdən qərib-qərib gözlərin dolub,
Boynunu burmağın yadıma düşdü.

Hər günüm bir ildir sənsız, a bala.
Gəlməyəsən görüm səni zavala.
Gözlərim yumulub getdim xəyala.
Min oyun qurmağın yadıma düşdü.

Səhər-səhər tezdən açılıb yaxan,
Alnına inci tər düzülən zaman,
Yuxudan duranda alışıb yanan
O tunbul yanağın yadıma düşdü.

Atamın, anamın istəkli soyu,
Anan layla desin, heşıkdə uyu!
Qaz balası kimi görəndə suyu
Əlini vurmağın yadıma düşdü.

Sormasınlar nə var dərdli könüldən,
Səni mən yuxumda görmüşəm dünən.
Bir az uzananda yuxarı dönən,
Körpəcə dırnağın yadıma düşdü.

Könlüm sənsiz ağlar, səninlə gülər,
Ata olmayanlar bunu nə bilər.
Tulub çarpayının yanından səhər,
Ayağa durmağın yadıma düşdü.

Yenə səndən gəlmir çoxdandır soraq,
O zalım ananda insafa bir bax!..
Bir körpə əlini gövəndə bayaq,
Çeçələ barmağın yadıma düşdü.

Krım-Yalta, 1938


ÇİNAR

Gecə keçmiş, ulduzlar ağ, göy qara!
Söykənmişəm qocaman bir çinara.
Bir yanımda ömür kimi axır su.
Qaçmış bu gün təbiətin yuxusu.
Budaqlarda sərin yelin xoş səsi.
Yarpaqların həzin-həzin nəğməsi.
Ürəyim bir qanadlanmış quş kimi
Hey çırpınır, təsəllisiz, əsəbi.
Hündür çinar budaq atmış, qol atmış,
Öz ömründə çox əsrlər qocaltmış.
Görkəmində qarlı dağlar vüqarı,
Başı bütün ağaclardan yuxarı.
Tufan qopar, yağış yağar, qar tökər:
Od qamçılı ildırımlar göy sökər.
Bəzən çayda daşlar daşı qovalar,
Seldə gedər göy çəmənlər, ovalar.
Yarğan yağar sinəsini dağların.
Sular oyar binəsini dağların.
Karvan çəkər göydə qara buludlar.
Çovğun gələr, şaxta kəsər, buz donar.
Xan çinarım əyməz məğrur başını.
Kimsə bilməz xan çinarın yaşını.
Gecə qara; durdum düşündüm bir az,
Dedim nədən ulu çinar yıxılmaz?
Birdən çinar dilə gəldi dedi: bax!
Bu torpaqda dərindən kök salaraq,
Hər tərəfə uzatmışam qolumu,
Övladlarım bürüyüb sağ-solumu.
Belə məğrur dayanmağa haqlıyam.
Mən kökümlə bu torpağa bağlıyam.

Yalta, 1935


SƏDAQƏT

Durnanın qatarı gör nə gəşəngdir!
Səhər buludları nə lalərəngdir!
Mehriban gözlərin yol çəkir yenə;
Bir səs pıçıldayır: "gəlməyəcəkdir".

Gecədir, yar gəlib gəzir otaqda.
Qulağın səsdədir, fikrin uzaqda.
Sevgilim, nə görüb eşqin, sorsana,
Qəlbin otağında tək ağlamaqda?

Uzaq üfüqlərdə al günəş batır,
Kölgələr dənizə nur-kəmənd atır.
Hicranın gözləri oyaqdır yenə;
Nə gündüz dincəlir, nə gecə yatır.

Həsrət tellərinə kimdir əl vuran?
Göyərçin könlümdür yollarda duran.
Yüz illik bir ömrü qurban verərdim
Xumar gözlərinə baxsaydım bir an.

Bilirəm, sadiqsən anda, ilqara,
Qoy çəkməsin fikrim könlünü dara.
O böyük eşqinlə sağalacaqdır
İnan ki, aldığım ən dərin yara.

Oxşa körpəmizi, dik tut başını!
Çatılmış görməsin düşmən qaşını.
Namərdlər içində sorağı gəlməz
Könül həmdəminin, can sirdaşının.

Bəlkə bir gün məndən gətirdi soraq
Qan ləkəsi düşmüş bir sarı yarpaq.
Bil ki son şerimin ilk sözü sənsən,
Bir də can verdiyim bu ana torpaq.

Krım, 1942.


ŞEİR DİLİ

Hər kim nə deyir, desin!
Şeir dili aydındır.
İstəyirsən sevincdən,
istəyirsən qəmdən yaz.
Elə aydındır bu dil
Nadan yüz yol oxusun -
yenə bir şey anlamaz.

1958


VƏTƏNDƏN UZAQDA

Deyirlər,
Axşamlar kədər gətirir.
Deyirlər,
Can sıxır qaranlıq gecə.
Deyirlər...
Deyirlər...
Gündüzlər necə?

Gündüzlər
səbiriz gözləyirik ki,
bir axşam olsun,
bir gəlsin gecə!..

Qahirə, yanvar, 1959


DÖRDÜMÜZÜN SÖHBƏTİ

Sığınmışıq gəlbimə:
Ümid,
Şübhə,
Kədər
və mən.
Xeyli keçib gecədən.
Yağış yağır.
Külək əsir,
Ümid deir:
Yağış kəsəcək,
külək kəsəcək.
Qaranlıq əriyib
sabah olacaq
Qızıl telləri saçaq-saçaq.
Şübhə deyir:
haçaq?
haçaq?
Yağış qara çevrilə bilər.
Külək tufana dönə bilər.
Gecə uzana bilər.
Kədər deyir:
Yağış qurusa da,
səhər olsa da,
külək kəssə də,
nə təsəlli var,
nə son var
içimdəki yetim səsə.
Ümid deyir...
Şübhə deyir...
Kədər deyir...
Mən dinləyirəm:
Ümidi,
Şübhəni,
Kədəri.
Gözləyirəm səhəri.
Doğsun günəş
Qızıl telləri saçaq-saçaq.
Soruşmuram haçaq.
Danış, ümid!
Danış!
Köhnə tanış!

Moskva, iyul, 1960


DÜNYANIN DƏRDİ

Bu gecə yenə yatmamışam.
Nə başım ağrıyır,
Nə xəstəyəm.
Yatağım rahat.
Döşəmədən tavana qədər
Sükut var otağımda.
Olsun ki, belə bir sükut içində,
bir gün
bizimlə vidalaşmadan,
gedəcək ürək.
Ancaq bu deyil məni nigaran qoyan.
Bu gün var olan
bir gün yox olacaq axırısı.
Məni yatmağa goymur
dünyanın dərdi
torpağın ağrısı.

Mart, 1962


BURUQLARIN SÖHBƏTİ

Qoca buruq
Yanındakı cavan buruğa dedi:
- Ayaqlarını möhkəm bas
Polad döşməyə!
Hazır ol!
Fırtına gəlir
dəmir çeynəməyə,
polad köşəməyə.
Cavan buruq dedi:
- Niyə nigaransan?
Qorxum yoxdur mənim
Fırtınadan, tufandan.
Bəlkə, paslanıb dirəklərin?
Bəlkə dalğaların ləngəri
qaynaqlarını qoparıb, töküb?
Yoxsa canına
cilovsuz küləklərin
qorxusu çöküb?
Qoca buruq dedi:
- Mən uzun bir ömür yolu keçmişəm.
Yıxılsam da nə qəm!
Təkəbbür hünər deyil!
Ağır gündə möhkəm dayan qoçaqsan!
Mən getsəm, keçmişim qalar.
Sən getsən,
gələcəyini aparacaqsan.


SORUŞ

Od nə çəkdi,
küldən soruş!
Baş nə çəkdi,
dildən soruş!
İşə susuz barmaqların
kədərini insan bilir.
Nəğmələrin həsrətini
bir qırılmış teldən soruş!
Ömrün çətin yollarında
daşa ləpir salsa ayaq,
gün nə çəkdi,
ildən soruş!
Zülmətliyin möhnətini
kor söyləsin!
Bəm xalların fəryadını,
zildən soruş!
Mən kölgəsiz bağ görmədim.
El dərdi tək dağ görmədim.
Gözlərimi yumub açdım,
neçə dostu sağ görmədim.

Nələr çəkdi çaylaq daşı,
seldən soruş!
Yollar uzun, mənzil uzaq.
Sərt daşlara dözmür ayaq.

Dözsün gərək.
Dözsün gərək.
Kim zirvəyə qalxar, deyin,
Yollar boyu hər pilləni,
birgünləri, yüzilləri
qəlbimizlə,
beynimizlə,
ömrümüzlə
doldurmasaq.
Mən yolçuyam.
Od nə çəkdi,
küldən soruş!
Hansı şerim,
Hansı sözüm
Yaşayacaq məndən sonra?
Mən bilmirəm,
eldən soruş!

Bakı, yanvar, 1964.


DARISQALLIQ

Uzun illər sıxdı məni:
gah çəkmələrim -
bəzən uzunu, bəzən eni ilə.
Gah ötüb keçən ilə təəssüfüm.
Gah ümidim yeni ilə.
Gah dünyanın dərdi, qəmi sıxdı məni,
Gah corablarımın boğazı.
Gah alçaq buludların qalın pərdəsi;
Gah bir nadan gələbindən
tökülən yazı.
Gah avtomat qələmin bahalığı.
Gah sözün ucuzluğu.
Gah köynəyimin yaxalığı.
Qırıb çıxmaq istədim
"olar", "olmaz" çərçivəsindən.
Dedilər yox, yox!
Dəblərə, qaydalara gir!
Verdişləri, adətləri gözlə!
Sığallı dildə yaz!
Sıxdılar məni,
maddələrlə, sözlərlə...
İş otağım
On iki metr yarım.
Altısında
mən,
yazı masam,
həsrətim, ümidim.
Sabir.
Heminquey,
Tavandan süzülən damcıların izi,
Bricid Bardonun
bığsız, pişik üzü.
Falk, Mikayıl,
Tağı,
Bəhlulun nəvəsi.
İlk sırada olmaq
və qalmaq həvəsi.
Altı metr belə.
Altı yarım:
kitablar, kitablar, kitablarım.
Pəncərələr sıxdı məni
uzunsov dördbucaqda göstərib
küçənin evlərlə sərhədlənmiş yarğanını.
Maşınlar sıxdı məni
markalarına münasib.
Sıxdı məni vaqonların
güzgülü kupeləri və
yol hesabatını yoxlayan mühasib.
Məsafələr metrlərlə,
işıq kilovatlara doldurulub.
Nəğmələr oktava içində,
Xəstələrin hərarəti
dərəcələr içində.
İri meyvələr dənələrə
üzüm-göz yaşı gilələrə dolub.
Şəhərimin yaşıllığı
ölçülüb, biçilib
salınıb rəqəmlərə.
Dağlar darıxıb göyə qalxıb,
dərələr çöküb yerə.
Darıxır insan
hüdudlar, ölçülər içində,
Yayda uzun gündüzlər,
qışda uzun gecələr içində
Deyirəm:
öləndə, atın
ən dərin dəryaya məni;
qaldırıb bududlardan yuxarı!
Son yolum uzun,
son mənzilim geniş olsun barı.
Yox, yox
Ən dərin dəryalar da
Sahillərin çənbəri içindədir.
Görünür,
Darısqallıq kənarda deyil;
hər meyvənin tumunda,
hər canlınıın hüceyrəsində,
hər binanın daşında, kərpicindədir.
Görünür,
yolumuz budur.
Zərurəti dərk etməyincə
Gedirik, gedəcəyik,
Darısqallıqda keçə-keçə...

1967


MƏNDƏ İXTİYAR OLSA

Mən istəyirəm:
buludlar ağlasın
uşaqlar ağlamasın;
analı ya anasız.
Mən istəyirəm:
güllər açılsın,
güllələr açılmasın,
amanlı ya amansız.
Mən istəyirəm:
qapılar qapansın
soyuq olanda hava.
Gözlər qapanmasın,
sözlər qapanmasın.
Mən istəyirəm:
yanğınlar sönsün,
ümidlər sönməsin.
Meyvələr dəysin öz fəslində.
Ürəklərə söz dəyməsin.
Bəhərdən budaqlar əyilsin.
İnsan başını əyməsin,
xəcalətdən ya gücsüzlükdən.
Axsın bulaqlar göz yaşı kimi,
torpağın üzərində.
Göz yaşı bulaq kimi axmasın
dünyanın heç bir yerində.
Hər şey insana baxsın.
İnsan ələ baxmasın.
Gecələr ulduzlar oyaq olsun.
İnsanlar yatıb dincəlsin;
qüvvət toplasın sabahın
xeyirli işlərinə.
Açsın gözlərini
gələcəyin ümidli səhərinə.
Mən istəyirəm:
sevinc, səadət bol olsun.
Ürəkdən-ürəyə,
ölkədən-ölkəyə,
açıq yol olsun.


ARZU

Xəritəyə baxdım.
Qanadlarını gərib,
dalğalı Xəzərə qonmaq istəyən,
nəhəng bir quş kimi görünür
Azərbaycan.
Bir şahindir
dimdiyi göy sularda.
Qanadları göylərdə.
Bu əzəmətli şəkli
yarada biləydim,
bir yeni əsərdə;
ahəngi dəniz dalğalı.
adı "Poeziya qartalı".


VƏTƏN DEDİM

Xəfif yeldən titrəyən
yarpağına Vətən dedim.
Yanıq, quru,
göy kəklikli,
boz qumrulu
torpağına Vətən dedim.
Dağlarının köpük duman
duvağına Vətən dedim.
Tarixinin
yaxınına,
uzağına
Vətən dedim.
Bağlarının
yasəmənli budağına
Vətən dedim.
Gənclərinin
nəğmə-nəğmə dodağına
Vətən dedim.
Ürək kimi
gecə-gündüz hərəkətli
iş və hünər meydanına
Vətən dedim.
Bu gününə, dövranına
Vətən dedim.
Dalğalanan
al şəfəqli bayrağına,
tənha, ucqar bir daxmada
yanan nurlu çırağına
Vətən dedim.
Köhnə, yeni
qara qızıl yatağına,
ildən ilə şöhrətlənən
ağ qızılın sorağına
Vətən dedim.
Büllur, sərin bulağına,
İnsan yurdu - ocağına,
tunc zəfərli keçmişinə,
gəlhagəlli bu çağına,
isti, əziz qucağına
Vətən dedim.
Mən Vətənin qoynundayam.
Vətən adlı bir torpağın
borcu hər an boynumdadır.
Qeyrətini çəkmişəm də,
çəkirəm də.
Torpağını əkmişəm də,
əkirəm də.
Yollarında - yüksəlişdə
puçur-puçur alın təri
tökmüşəm də,
tökürəm də.
Mən Vətənin qoynundayam,
Vətən mənim qoynumdadır.
Həm qeyrəti,
həm qayğısı,
həm şöhrəti -
böyük borcu
boynumdadır!
Boynumdadır!


TƏBRİZİM MƏNİM

Balaş Azəroğluna

Laylası məhzun,
Nəğməsi məhzun.
Həsrəti ömründən uzun.
Karvandan üzülmüş ağ dəvəsi.
Gözlərində böyük ümidin uzaq töhfəsi
Neçə evinin küçə divarı kor.
Dodaqları quru,
bulaqları gur.
Arzularında qançır, qamçı.
Kədəri axın-axın,
sevinci damcı-damcı.
Bəzən günləri qanlı yuxu kimi,
bəzən həsrətli yuxuları gerçək olmuş.
Neçə dəfə sevincək olmuş.
Balaları sərgərdan.
Gəlinləri nigaran.
Qurtuluş yolları:
məhbəs, dar ağacı, gülləbaran.
Dan yeri qan boyalı.
Ümidindən, arzusundan dönməyən.
Ocağında - ürəyində odu sönməyən.
Səhəri uzun əsrlərin yolunda yubanan,
Qardaşına həsrət, bacısına həsrət,
bayatıları - qədim məhəbbət.
Qoynu gah aydın havalı,
gah çənli, dumanlı.
Qəlbi gümanlı.
Taleyi böhranlı.
Özü bababir, nənəbir
adət-ənənə bir -
doğma qardaşım.
Pasportda o yanlı.
Arzulayanda əlim çatmayan.
Ağrısı, göynəyi qəlbimdə
gecə-gündüz yatmayan.
Dağları dağlarıma bənzər,
bağları, bağlarıma.
Ana sözü kimi
əziz olan adı - dodaqlarıma.
Köhnəm, təzəm, uzağım, yaxınım.
Ən gözəl şerim,
Yanıqlı mahnım.
Mənsizim!
Təbrizim!


sekil22222222222