Bakı 15°C 
19 il əvvəl idi.
Yenə belə bir zəlzələ fəlakəti oldu.
Amma Türkiyədə yox, ta Hind okeanında.
9,3 bal gücündə idi.
Xatırlayarsınız.
Sunami baş verdi.
İndoneziya sahillərinə dəydi.
230 min insan həyatını itirdi.
Dünyanı orada nə baş verdiyini maraqlandırarkən, dünyanın ən böyük xəbər agentlikləri fəlakət bölgəsindən bir görüntü belə ötürə bilmədi və o vaxta qədər adı dünyada bilinməyən bir tabloid qəzeti olan Norveçin “Verdens Gang” qəzeti yüksək keyfiyyətdə videolar yaymağa başladı.
On minlərlə müxbiri olan və ən qabaqcıl kommunikasiya texnologiyalarına malik olan Amerika, İngiltərə və Fransa xəbər agentlikləri iflasa uğradı.
Ancaq Norveçdəki kiçik tabloid qəzeti fəlakət bölgəsində "hətta müxbir olmadan" bunu qeyri-adi dərəcədə yaxşı edirdi.
Çünki…
Bu fəlakətdən bir il əvvəl Norveçdən kənarda tanınmayan bu qəzet klassik reportaj üsullarından imtina edərək “vətəndaş jurnalistlər üçün” xüsusi qaynar xətt yaradıb, onu bütün Norveçə reklam edib, hər bir Norveç vətəndaşını “müxbir” olmağa dəvət etmişdi.
Sunami baş verən kimi təbii fəlakət bölgəsində olan norveçli turistlər görüntüləri mobil telefonları ilə lentə alaraq qəzetə göndərmişdilər.
Deməli, əslində jurnalistikanın möcüzəsi yox idi.
Zəka var idi.
Klassik jurnalistika üsulları “axmaqlığa” çevrilmişdi.
Beləliklə, dünyanın ən böyük xəbər agentlikləri sunaminin ilk qorxunc dəqiqələrini qaçırdığı halda, Norveç qəzeti bölgədəki vətəndaş müxbirlərindən istifadə edərək sunamini saniyə-saniyə göstərdi.
★
Bu, mətbuat tarixində əlamətdar hadisə idi.
★
Hətta xəbərçilik refleksində rəqibsiz olan Amerika mediası belə uğursuzluğa düçar oldu, amma əslində “vətəndaş jurnalistikası” anlayışı ABŞ-da 90-cı illərdə yaranmışdı.
Peşəsi jurnalistika olmayan adamların xəbərlərə şahidlik etmələri, həmin xəbərlərə baxmaq, texnologiyadan istifadə edərək dərc etmələri, yəni həmin xəbəri cəmiyyətə çatdırmaları “vətəndaş jurnalistikası” adlanır.
Bu gün mobil telefondan istifadə edən, Facebook, Twitter, İnstaqramdan istifadə edən hər kəs “vətəndaş jurnalist” sayılır.
Mobil telefondan istifadə edib hadisənin şahidi olan, xəbərlər yayan hər kəs əslində öz “şəxsi mediasını” qurub.
Baxdıqları xəbərlər rəqəmsal sosial paylaşım imkanları vasitəsilə yayıldıqda, onların şəxsi mediası kütləvi informasiya vasitələrinə çevrilir.
★
19 il əvvəl Hind okeanında baş vermiş zəlzələ bu mənada əlamətdar hadisə idi.
Ənənəvi media xəbəri təcili verə bilmək hissi ilə alışsa da, xəbərin sürəti ilə ayaqlaşa bilmədi.
Hadisə yerində olan vətəndaş jurnalistlər peşəkar jurnalistlərin boş yerlərini doldurdular.
Qlobal miqyasda xəbərə sadə vətəndaşlar imza atdı.
★
O vaxtdan bəri peşəkar jurnalistlər və vətəndaş jurnalistlər birlikdə irəliləyiblər.
Əgər jurnalistlər öz işi ilə yaxşı məşğuldursa, vətəndaş jurnalistikasına ehtiyac yoxdur.
★
Amma…
Qəzetçilik nə qədər azalırsa, bir o qədər vətəndaş jurnalistikası çoxalır.
★
Peşəkar jurnalistika həvəskar jurnalistika ruhundan nə qədər uzaqlaşırsa, vətəndaşın özündən də bir o qədər uzaqlaşır.
Dilimizə uyğunlaşdıran: Eminquey
