VƏTƏN ŞƏHİDİ - CƏNNƏT ÇİÇƏYİ... - Vaqif TANRIVERDİYEV yazır
Vətən şəhidləri - Vətən pərvanələridir. Sonsuz sevgi ilə, sönməz eşq ilə vətənin başına dolanarlar. Dolanarlar... dolanarlar aşiq olduqları Vətənin, səcdəgah Vətənin təhlükə anında doğma torpaq naminə özlərini qərq edər, vətəni oddan qoruyarlar... Təki vətən yanmasın... Təki Vətən yaşasın...Vətən eşqi ilk sevincləri, son andları...bu sevincin, bu andın müqəddəsliyi ilə haqqa qovuşarlar...
Vətən şəhidləri - Qarabağ Azərbaycandır, nidası...Torpaq uğrunda ölən varsa Vətəndir – müqəddəsliyi...
Vətən şəhidləri – ölməz, unudulmaz Vətən fədailəridir. “Ölsəm də, öldü deməyin mənə, ölüm özü də ikinci bir həyatdır” - böyüklərə qürur, gənclərə örnək kimi əbədiyyətə qovuşan əsgər nidasıdır. Vətəni necə sevməyi, Vətəni yağı düşməndən necə qormağı öyrədərlər... Şəhidlər ölməz, Vətən bölünməz...
Vətən şəhidləri - cənnət çiçəkləridir. Son mənzilləri müqəddəs Vətən torpağı, ağuşuna qovuşublar, bu torpaqdan al qərənfillər kimi cücərər, pöhrə verər, çiçəkləyər, çiçək-çiçək Vətəni bəzəyər, torpağı müqəddəsləşdirər, səcdə, and yerinə çevirərlər. Al qərənfillərə bürünmüş baş daşları alov diliminə bənzəyir, torpağa sancılmış bayraq kimi vətəni müqəddəsləşdirir, səcdə, and yerinə çevirir.
Şəhidlər Xiyabanı....İnsanlar sonsuz sevgi ilə, ehtiram hissi ilə əsgər məzarlarının başına dolanırlar, qara mərmərdən boylanan gülümsər əsgər şəklinə sığal çəkir, gözündən öpüb, oxşayırlar.
Otuz ilə yaxın davam edən erməni işğalına son qoymaq üçün ayağa qalxan, canından keçən şəhid-əsgər məzarları əmrə müntəzir əsgər kimi sıralanıbdır. Qara, soyuq mərmərdən iti, işıqlı simalar “baxır”. Sanki gözləyirlər, əmr gəlsə vətən üçün candan keçməyə hazırdırlar, keçiblər də....
Hələ dünənə qədər həyatda idilər, bəzisi universitet auditoriyalarında, bəzisi də sevib-seçdiyi iş başında, evlisi, övlad böyüdəni də var idi, toya hazırlaşanı, min bir arzu ilə yaşayanı da... Vətən çağıranda biganə qala bilmədilər, qala da bilməzdilər, Vətən çağırırdı. Könüllü cəbhəyə yollandılar. Döyüşdülər, torpağı düşmən tapdağından azad etdilər. Vətən naminə canlarından keçdilər, ömürlərini vətənə bağışladılar, qazancları bütöv vətən oldu. İndi onlar Vətənin tarixində yaşayırlar.
Qara daşa üzağlığı gətirən əsgər siması, əsgər sırasını xatırladan məzar daşları...Qarabağ uğrunda döyüşlərdə doğma torpaq, milli mənəmlik naminə erməni qəsbkarlarına qarşı döyüşlərdə canlarını fəda edən əsgər məzarlarıdır.
Gəncədə Fəxri Xiyabanda Birinci Qarabağ döyüşlərində Gəncənin düşmənlə mərdliklə vuruşan, vətən naminə canından keçən 364 əsgərin məzarı ilə İkinci Vətən müharibəsində həlak olan 107 nəfər şəhid-əsgərimizin və müharibə zonasından çox-çox uzaqlarda yaşayan, azğın düşmən topuna məruz qalan 26 nəfər mülki şəxsin-uşaq, qoca və qadının məzarları yan-yana sıralanıb...Sentyabrın 13-14-də döyüşlərdə Vətən naminə özünü fəda edənlər də “sıraya durublar”.
Gəncəlilər Vətən fədailərinin xatirəsini müqəddəs tuturlar. Fəxri Xiyaban həmişə insanla dolu olur. Valideynlər, dostlar, vətənə qəlbən bağlı olan insanlar ruhən həminəcavan şəhidlərimizi “darıxmağa” qoymurlar. Gəlirlər, xatirələrini etiramla yad edirlər. Gəncədə bir ənənə də yaranıb, yeni evlənənlər Fəxri Xiyabana gəlir, Vətən şəhidlərinin ruhuna ehtram edir, xeyir-dua alırlar.
Hər gün belədir, Fəxri Xiyabana insan axını ara vermir. Aralarında uşaqlar da var. Gəlirlər, doğma torpağımız uğrunda döyüşlərdə canından keçən insanların ruhuna səcdə edir, məzarlar tər qərənfillərə bürünür. Andları da dillərində: “Vətən üçün lazım gəlsə...”
... Fəxri xiyabana şəhid-əsgərimizi ziyarətə gələn insan axına qarışıb, məzarlıq boyu irəliləyirəm. Çətindir, çox çətindir, sakit, qəhərsiz irəliləmək... Ağır-ağır addımlayıram,, ayağımdan elə bil daş asılıb, dünyanın ən ağır yükü kimi zorla sürüyürəm.
Mənimlə yanaşı əsgəri formada bir qazi də addımlayır, döyüşdə yaralanıb, qoltuq ağacına söykəli ağır-ağır hərəkət edir. Fikrimdən keçdi ki, yəqin şəhid-əsgər yoldaşının məzarını ziyarət etməyə gəlib. Yanılmışam, bütün məzarlar qarşısında dayanır, dodaqaltı öz-özünə pıçıldayır, sankı vətən naminə döyüşlərdə canını fəda etmədiyi, qazi kimi də olsa yaşadığı üçün özünü günahkar bilir, şəhid əsgər məzarlardan yaşamaq haqqı olaraq xeyir-dua alır.
Tanış oluruq, adını deyir, cəbhədə sürücü işləyib. Müharəbənin ilk günlərindən könüllü cəbhəyə yollanıb, xüsusi hazırlıqlı taborun tərkibində Qarabağ uğrunda döyüşlərdə iştirak edib.
Özündən çox əsgər dostları, döyüş yolları haqqında danışır. Danışır deyəndə ki sanki ürəyinə yazılıb, sinə-dəftər xatırlayır. Ağır döyüşlərdə yaralanan əsgər yoldaşı Mirzə Hüseynov Şuşanın girəcəyində yaralanıb, yaralı əsgər yoldaşını 5 kilometr çiynində daşıyıb. Yaralı Emin Cəbrayılovu döyüş zonasından, güllə yağışının altından çıxarıb.
Ürəyinin üstündə qürurla sıraladığı medallara baxıram., döyüşlərdə göstərdiyi fədakarlığa görə “Döyüşdə fərqlənməyə görə” və “Şüşanın.... Füzulinin ..... azad olunmasına görə” medalları ilə təltif olunub.
Kantuziyalı, yarımcan qazi ilə ağır-ağır məzarların arası ilə addımlayırıq. Bir məzarın qarşısında dayandı:
- Əsgərov Tağı Nizami oğlu, çox cavan idi, cəmi 19 yaşı vardı, amma illərin əsgəri kimi döyüşürdü, sanki səngərdə doğulmuş, səngərdə böyümüşdü. Düşmən əsgərlərinə göz dağı idi, Füzuli, Cəbrayıl, Zəngilan, Qubadlı və Xocavənd rayonlarının işğaldan azad olunmasında əsl topçu məharəti göstərdi, o nəhəng qurğudan ov tüfəngi kimi çevikliklə istifadə edir, düşməni “gözündən” vururdu. Qələbənin bir addımlığında, 9 noyabr günü Xankəndi şəhəri istiqamətində gedən döyüşlər sonuncu oldu, şəhidlik zirvəsinə yüksəldi.
Söhbətə ara verdi. Əli ilə soyuq mərmər üzərində həkk olunmuş medalları oxşadı. Ölkə Başçısının Sərəncamları ilə “Füzulinin azad olunmasına görə”, “Xocavəndin azad olunmasına görə”, “Şuşanın azad olunmasına görə” medallar alıb. “Cəsur döyüşçü” medalı da mükafatlar sırasındadır. Hamısına da ölümündən sonra layiq görülüb. Cavan idi, yaşasaydı, Qarabağın azad olunduğu gün qaliblər sırasında yerimək onun da haqqı idi. Əlamətdar günlərdə medalları döşünə düzər, sıranın önündə qürurla dayanar, böyüməkdə olan nəslə də örnək olardı.
Səssiz addımlayırıq. Dərin xəyala dalıb, heç nə danışmır. Bir müddət sonra sükutu yenə pozur, Vətən şəhidləri, Vətən fədailəri ilə tanışlığı davam etdirir:
- Bu da Raufun məzarıdır, Əsgərov Rauf Vaqif oğlunun... Aqrar universiteti bitirib, hərbi kafedrada hazırlıq keçib, leytenant rütbəsi ilə hərbi xidmətini də başa vurmuşdu. Amma müharibə çağrışına biganə qala bilmədi. Zabit kimi Füzuli və Xocavənd rayonları istiqamətində döyüşlərdə iştirak etdi. Füzuli döyüşlərində düşmən gülləsi Vətən üçün döyünən ürəyə ... “Sinəsini” “Vətən uğrunda”, “Döyüşlərdə fərqlənməyə görə”, “Füzulinin azad olunmasına görə” medalları bəzəyir.
Daha bir şəhid haqqında danışır. Hüznlüdür, amma elə qürurla, elə avazla danışır ki, sanki ağı deyil, qəhrəmanlıq dastanı söyləyir.
- Bu da Bürcəliyev İlqardı. Ayrı oğul idi. Tanıyarsan, xalq artistləri Məmməd Bürcəliyevin və Sədayə Mustafayevanın nəvəsidir. Yaxşı futbolçu idi, “Kəpəz”də, “Zirə” də oynamışdı. 18 yaşlılardan ibarət Azərbaycan yığmasının heyətində çıxış edirdi. İndi doğmaları onun “iyini” “Vətən uğrunda”, “Laçının azad olunmasına görə” medallarından alırlar.
Məzar sırası ilə addımladıqca hər bir şəhid haqqında dəqiq məlumat verir: Ceyhun Abbasov taborun snayper qrupunun komandiri idi, Nurlan Bağırovun cəmi 20 yaşı vardı, Füzuli ərazisində döyüşlərdə şəhid olub, Həsən Bayramovun sinəsini beş medal bəzəyir, Röyal Cəfərovun da sinəsinə beş medal “həkk” olunub, Məhəmməd Hüseynov, Səxavət Həsənov və Ruslan Hümbətov da cəbhədə göstərdikləri igidliyə görə beş medalla təltif olunublar. Kənan Həsənov, Ruslan Hümbətov, Röyan Hüseynov, Məhəmməd Hüseynov, Bəhruz İsgəndərov, Rabil İsmayılov, Rəmal Qasımov, Eltac Quliyev, Elşad Mahmudov, Anar Məmmədov,Vüsal Məmmədov, Elcan Muradov, Elnur Nəcəfov, İsə Orucov, Mirhüseyn Seyidzadə...hansını deyim, igid, Vətən naminə şəhid...
Düzü Vətən müharibəsi qazisinin bu bilgisi, şəhid əsgərlərimizə belə sonsuz etiramı qəlbimi dağa döndərdi. Sanki bütün bu şəhid-əsgərlərlə bir hissədə döyüşüb.
Sonra bir müddət susdu.
Sükutu mən pozdum:
- Bu uşaqları belə yaxından tanıyırsan, sanki bir taborda vuruşmusan,-deyə soruşdum.
- Yox – dedi, bir müddət susub, əlavə etdi:
- Hər gün burdayam, bir-bir ziyarət edirəm, doğmaları ilə dərdləşirəm. Hamısının tərcümeyi-halı ürəyimə yazılıb, əzbər bilirəm. Xalqımız da onların ruhuna etiramla yanaşır, hər gün burda insan izdihamı yaşanır. Hərdən məktəbli uşaqlara da rast gəlirəm, yaxşı olar ki, tez-tez gəlsinlər. Lap elə məktəb proqramına salınsın, qoy gəlib Vətən şəhidinə ümumxalq etiramını görsünlər, vətən sevgisini, vətən üçün candan keçməyin qürurunu dərk etsinlər.
Vətən müharibəsindəki qələbəmizə hər bir insan öz töhfəsini verdi. Vətən naminə canından keçənlər də oldu, yaralanıb cəbhədən yarımçıq qayıdanlar da...
44 günlük müharibədə bütün ölkə sanki bir nəfər kimi qələbə ab-havası ilə yaşadı, hər bir insan ölkə başçısının arxasında mətin dayandı. Bu ümumxalq coşqusunu, vətənpərvərlik ruhunu ölkə başçısının, Ali Baş Komandanın qətiyyəti, siyasi səriştəsi və uzaqgörənliyi tamamladı.
Bu müharibədə biz təkcə azğın erməni ilə vuruşmurduq. Dünya televiziyalarının, aparıcı kütləvi informasiya vasitələrinin nümayəndələri müharibənin gedişini çox diqqətlə izləyirdilər. Bir fakt çox qürurvericidir, Ali Baş Komandan müharibə dövründə və sonradan 30-dan artıq ölkənin kütləvi informasiya vasitələrinin nümayəndələrinə müsahibə verdi. Onların arasında haqq işimizə inanan, qələbəmizə sevinənlər də var idi, xüsusi hazırlıq keçmiş agentura nümayəndəsi kimi şantajçı, iyrənc suallarla çaşqınlıq yaratmaq istəyənlər də. Müsahibələrin böyük əksəriyyətinin mühiyyəti göstərdi ki, bəzi düşmən ölkələri tərəfindən informasiya blokadasına alınmışıq, haqq işimizə kölgə salmaq, ölkəmizi qəsbkarlıqda günahlandırmaq iddiası çox güclüdür. Amma ölkə başçısı, Ali Baş Komandan ayıq-sayıq və qətiyyətli idi, dostu da, düşməni də yaxşı tanıyırdı. Müharibə və onun əsl mahiyyətini, düşmənin işğalçılıq siyasətini ifşa edən müsahibələri dünya insanını bizim haqq mübarizəmizə bir daha inandırdı. Bu müsahibələr düşmən mövqeyində olanları susmağa məcbur etdi, əsl həqiqəti bilmədiyindən tərəddüd edənləri inandırdı, işğalçılıq siyasətinin əsl mahiyyətini dünya insanına göstərdi. Dünyanın demək olar ki, bütün ölkələrində müharibə haqqında ermənilərin uydurduqları mifi parçaladı, əsl həqiqəti bəyan etdi.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Ali Baş Komandan İlham Əliyev vətənpərvərlik hissinin yüksək olmasını, gənclərin vətənpərvər ruhda böyüməsinin vacibliyini xüsusi vurğulayır: “Torpaqları işğal altında olan ölkə hər an müharibəyə hazır olmalıdır. Müharibədə isə silahdan da öncə vətən sevgisi, vətənə bağlılıq, vətənpərvərlik əsas rol oynayır. Cəmiyyətdə vətənpərvərlik hissinin daim yüksək olması, gənclərin vətənpərvər ruhda böyüməsi lazımdır”.
Ali Baş Komandan qələbə xəbərini, xalqımızın yenilməzliyini də qürur hissi ilə bütün dünyaya bəyan etdi:
“…Biz bütün dünyaya göstərdik ki, biz böyük xalqıq, yenilməz xalqıq. Biz döyüş meydanında, siyasi müstəvidə Qələbə qazanmışıq və bu Qələbə ölkəmiz üçün yeni dövr açır. Bu, dövr inkişaf, təhlükəsizlik, tərəqqi dövrü olacaqdır.”
“...Uca Tanrı Vətənimizin keşiyində dayanan hər bir əsgər və zabitimizi, bütün mərd oğul və qardaşlarımızı qorusun! Bütün şəhidlərimizə rəhmət, onların doğmalarına səbr diləyirəm” – bu da Azərbaycanın Birinci Vitse-prezidenti Mehriban xanım Əliyevanının xalqımıza xeyir-duasıdır, hər bir şəhid ailəsinin kədərinə, ağrı-acısına məlhəmdir, son qəti qələbəyə çağırış nidasıdır.
...Məzarlar arası ilə irəlilədikcə qara kəlağayılı əsgər anaları diqqəti cəlb edir. Kədər birləşdirir onları, bir-birinə də çox oxşayırlar. Qara kəlağıyının kölgəsi düşmüş sifətlər, gözlərindən sinələrə sıxılmış qərənfillərin ləçəklərinə düşən yaş damlaları ürəklərini nə qədər dağlasa da qürurludurlar.
Vətənə övlad fəda etmiş anaların səsi qulaqlarımda əks-səda verir:
“Salam, mənim qəhrəman oğlum, məzarın ürək ağrımdır. Amma təsəllim böyükdür. İndi məni əsgər anası adlandırırlar, bu adı mənə sən veribsən, sənin Vətən naminə fədakarlığın verib…”
Yaralı əsgər irəli gedib ananın titrək əllərindən öpdü, kədərin vaxtsız ağartdığı saçlarına sığal çəkdi.
Sağ ol, qazi, sağ ol, köhnə döyüşcü...
Budur, vətən sevgisi, budur, şəhid ruhuna etiramın ifadəsi.
Özümlə götürdüyüm Gəncə şəhidləri haqqında “Vətən müharibəsi, Gəncə şəhidləri” kitabını keçmiş əsgərə, qaziyə bağışladım.
Aldı, açdı, bir-bir şəhid tərcümeyi-hallarına, fotolara baxdı. Sonra müqəddəs kitab kimi öpüb gözünün üstünə qoydu.
- Sağ olsun, Ali Baş Komandan, şəhid ruhuna, ailələrinə, döyüşlərdə sağlamlığını itirmiş qazilərə, cəbhə üçün əlindən gələni etmiş hər bir insanımıza diqqətlə yanaşır, hər cür qayğı göstərilməsinə şəxsən nəzarət edir. Budur, doğma torpağına, əsgərinə etiramın ifadəsi, qələbəmizin nüvəsində də prezident-xalq, xalq-prezident birliyi durur.
Vətən, uğrunda ölən varsa, Vətəndir – deyirlər. Bu məzarlarda uyuyanlar da Vətəni vətən edənlərdir. Vətəni ana bildilər, doğma torpağı əbədi yuva seçdilər. Zaman ötəcək, nəsillər dəyişəcək, amma şəhid-əsgərin ruhuna ehtiram yaşayır, yaşayacaq, müqəddəs şəhid xatirələri ürək döyüntülərimizdə yaşayır və yaşayacaq, Azərbaycanımız kimi əbədi var olacaq.
Şair dostumuz Musa Ələkbərlinin qanadlı ifadələri qəlbimdə əks-səda verir, Vətən naminə şəhid ruhunun müqəddəsliyi gözümü, könlümü nura boyanır:
Bu boyda şəhid yükünə
Şax durdun, dözdün, ay Vətən.
Artıq bu gün bütövləşib
Sərhəddin, səddin, ay Vətən...
Vaqif TANRIVERDİYEV
Gəncə