SONER SERT: “Yazmaya başlamadan öncə, özümə həmişə eyni sualı verərəm”

Əməkdaşımız Şəlalə Camal Türkiyənin kino və yazı aləminin məşhur simalarından biri olan, ssenarist, yazıçı Soner Sertlə həmsöhbət olub. Müsahibə ortaq Azərbaycan türkcəsi ilə alınıb. Bu isə bir millət, iki dövlət olmağımızın əyani göstəricisidir. Onunla olan maraqlı söhbəti diqqərinizə çatdırırıq.

- Soner bəy, salam. Sizi Azərbaycanda düşünürəm ki, bir çox insan tanıyır. Kitablarınız bizim ölkədə sevilərək oxunur. Siz özünüzü bizə necə tanıdardınız? Bu barədə ətraflı məlumat verərdiniz.

- 2011 – ci ildə Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde Sinema-Televizyon Bölümü’nden məzun oldum. Ardından Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Film Tasarımı Bölümü’nde sizin dil ilə söyləsək magistr təhsili aldım. Kariyerim boyunca çoxlu qısa və sənədli film çəkdim. “Bunlardan Köprü” (2012), “Baba” (2014) , Ses (2015), Hastabakıcı (2017) ve “Alarga” (2018) ile toplamda 400 - e yaxın Beynəlxalq festivalda iştirak etdim, 60 - dan çox mükafat aldım. Bu müddət də “Yönetmenler İlk Filmini Anlatıyor” (2018) və “Devletsiz Bir Ulusun Sineması” (2019) isimli film kitablarını qələmə aldım. 2019 – cu ildə “Duvar” adında olan ilk hekayə kitabım İthaki Yayınları evində yayımlandı. 2021- ci ildə kinonun başlanğıcından bu günə yer edən, on səkkiz saygın teorisyenin çalışmalarını tərtib etdim.. Bu çalışma Sinemanın Teorisi adıyla keçdiyimiz ay yayımlandı. İlk uzun metraj kurmaca film layihəm Acı Kahve üçün 2021 –ci ildə T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan bir fond aldım. Bu günlərdə film yapım çalışmaları ile məşğul oluram. Mənə elə gəlir ki, bu il içində çəkə biləcəyik. Ayrıca bir serial qələmə aldım. Bu il ərzində Beynəlxalq bir internet platformasında yayımlanacaq. İkinci hekayə kitabım “Bir Sağır Zangoç”, Mart ayı ərzində oxucuları ilə görüşəcək. Onun xaricində Acun Medya Akademi’də və Nişantaşı Üniversitesinde dərslər keçirəm. Ayrıca başqa qurumlarda da yazmaq ve film yönətmək üzerinə təhsil verirəm, “workshop”lar keçirirəm.

Bir film prodakşın şirkətim var. Sinema filmi çalışmaları xaricində, qurumlar üçün tanıtım filmi və sənədli film çəkirəm.

- Soner Sert üçün yazmaq nə deməkdir?

- Yazmaq, mənim üçün bir ifadə vasiitəsidir. Bu günə dair söz söyləmək, olduğum yerdən yaşama ve topluma dair düşüncelerimi iletme yoludur. Ayrıca yazmak, kişisel olarak bir hesaplaşma biçimidir. Öz qaranlıq yönlərimizi açığa çıxarmak, özümüzlə üzləşmək, acımızı yüngülləşdirmək biçimi olduğunu düşünüyorum. Yalnız bunu edərkən, ən önəmli problem yazdıqlarımızı yayımlama məsələsi... Nəyə görə bizim ağrı və acılarımız ya da özümüzlə üzləşməmiz başqasının necə deyərlər, vecinə olsun ki? Sadəcə özümüz üçün yazırıqsa ayrı, amma yazdıqlarımızı yayımlıyırsıqsa, mözvularda ortaq olmaq məcburiyyətindəyik. Ona görə yaxşı müşahidə aparmağınız, başqalarının acılarını da mənimsəməmiz gərəklidir. Ən nəhayətində yazmaq, bir yaxşılaşmaq halıdır deyə düşünürəm. Həm bireysel həm də toplumsal olaraq...

- Bir çox sənət yönümlü yazılarınız var, ədəbiyyat, fotoqraf, teatr və roman. Yaxşı, bəs ruhunuza yaxın olanı daha çox hansıdır?

- Hər birinin ayrı bir biçimi olduğunu söyləməklə başlamaq istəyirəm. Yazmağa başladığım, görüntü sənətləri üzərinə çalışdığım zamanlardan bəri bu ayrımlar üzərində düşünürəm. Verdiyim təhsillərdə də fərqli biçimlərə və üslublara ayrıldıqlarını, sanatçının bunlara diqqət etmesi gərəkdiyini vurğulaya bilərəm. İncəsənət sahələrində çalışarkən, məşğul olduğum hekayə haqqında düşünməyə çalışıram.Yəni bu hekaye bir öykü olsa mı daha etkili olur, film olsa mı daha etkili olur, deye uzun müddət düşünürəm. Öykü olunca kelimeler, film olunca görüntüler beliriyor aklımda. Ona görə də hekayə şəkil alıyor. Sualınıza geri dönərsək, ruhuma en yaxın olan sanatsal biçim, filmdir.

- Soner bəy, yazmağı bacarmaq üçün təhsil şərtdirmi? Yazının qanunları varmı?

- Uzun müddət təhsil almaq gərəkdiyini düşünmürəm. Yazmanın bilimsel bir metodu var təbii ki, ama bu təhsil qısa müddətdə verilə bilir. Bunun üçün də bol - bol emalatxana qururam. Dramaturji bilgisi, giriş-gelişme-sonuç ve texnik məsələlərlə bağlı təlimlərdə daha çox buna diqqət yetiririk. Bu müddətdən sonra, yazmaq tamamən zaman ayırmaq məsələsinə çevirilir. Artıq yazar adayı, pratik yapmak zorunda... Bu müddətdə bir hocanın varlığına ehtiyac duyula bilir. Yönlendirmek ve və düzgün perspektivlər təqdim etmək üçün... Amma əsl olan yazıçı namizədinin bunu məşğuliyyətə çevirməsi... Yazıçı namizədinin problemi varmı, bu problem onu ​​özünü ifadə etməyə məcbur edirmi? O, doğrudanmı yazıçı olmaq istəyir? Bu prosesdən sonra onun imanı və qətiyyəti işə düşür. Və məncə hər kəs yazıçı ola bilər.

- Hansı növdə yazı yazmağı sınamaq istəyərdiniz?

- İstədiyim hər növdə yaza bilirəm, bu mövzuda şanslıyam sayılır.

- Film ssenariləri necə yazılır? Nə qədər müddət tələb edir yazmaq?

- Bu tam da bir atölye sorğusu. Belirgin bir metod izləyirəm təbii ki. Önermeyi çıkarıyorum, sinopsisi ve tretmanı qələmə alıram. Bəzən xarakterleri sinopsisden öncə də yazdığım olur. Ən son ssenarini yazıram. Nə qədər müddətdə yazıldığı yazarın disiplininə ve hekayənin yapısına görə dəyişir. Uzun müddətdir yazdığım ve bir hekayəni yazmadan önce kafamda uzun uzun şəkilləndirdiyim üçün bir-iki ay gibi bir sürede bir film ssenarisi yaza bilirəm.

- İzləyici kütləsini düşünüb yazırsınız, ya?

- Yazmaya başlamadan öncə, özümə həmişə eyni sualı verərəm: Neden bu hikaye seyircinin umurunda olsun, neden bu filmi izlesinler? Bu sorunun, doğru cevaplarını bulmaya çalışıyorum. Seyirci, bir hikâyeyi ekranda gördüğü andan itibaren onun finalini tahmin etmeye çalışır. Bunu herkes yapar. Dolayısıyla onu şaşırtmam gerektiğini, finalini tahmin etmesinin o kadar da kolay olmaması gerektiğini kendime hatırlatırım. Bu durum, yazarken hoşuma da gider. Bir bilmece sorusu hazırlamak gibidir. Bunu unutmamaq gerekir, dünyanın en güzel hikâyesini de anlatsanız seyirci sıkılıyorsa filminizi izlemez. Bu səbəbdən hər kəsi maraqlandıran ortaq dərdlər, zəkicə çözümler tapmaq gərəklidir.

- Necə oldu “Duvar”ı yazdınız?

- Yazmaya başladıqdan sonra aklımda çok fazla hikâye birikmişti. Bazen çocukken dinlədiyim hekayələr ağlıma gelir ya da tanış olduğum, müşahidə etdiyim anlardan kalanlar zihnimde süzülüyordu. Zaman içinde bunları kaleme almaya başladım. Kişisel bir yerden, bir ifade aracı olarak gördüm bu hekayələri. Bir müddət sonra da yayımlamaya qərar verdim. Umarım oxucu da sevmişdir.

- Yazdıqlarınız hekayələr bir-birlərilə əlaqəli olurmu?

- Bəzən olur, bəzən olmur. Yazmadan öncə bir şema (sxem) edirəm təbii ki. Hekayələrin uzanacağı nöqtələri, nəyi necə anlatmam gərəktiyini, o hekayenin dönüm nöqtələrini və mövzularını hesablayıram. Amma bir – biriylə ortaqlıq qurmayan hekayələr də yazıram. Məncə hər hekayə öz sözünü deyir həyata.

Yazmaq məni diri tutur

- Kitab üzlərinin də dizaynını siz edirsiniz bildiyim qədər. Başqa yazarlar için də keçərlidir, yoxsa ancaq öz kitablarınıza aiddir?

- Kitab üzlərinin ya da film afişalarımı əslində mən hazırlamıyorum amma ideanı mən verirəm. Dizaynerə uzun - uzun danışıram nə istədiyimi. Bəzen bir foto – çərçivə götürürəm və filmdəki ya da kitaptaki konuyla bağlantısını danışıram. Danışılan hikayəni ən yaxşı bilən kişi mən olduğum üçün, ona göre bir görsel bulmaya çalışıyırıq.

- Bildiyim qədərilə Nişantaşı Üniversitetinde çalışırsınız. Gənc müəllim olmaq sizin için çətin deyil? Yəni yazıçısınız nəticə etibarilə.

- Nişantaşı Üniversitesinde bazı zamanlar dışarıdan ders veriyorum. Sadəcə orada da deyil, bir çox qurum ve müəssisədə atölyeler yapıyorum. Amma sorunuza genel olaraq bir cavap verirəmsə, yazmaya hər zaman vaxt tapıram. Yazmaq məni diri tutur. Çünkü çok kişisel bir alan. Amma dərs vermək, seminar aparmaq da çox canlı saxlayır. Bir çox insanla tanış oluram, onların hekayələrini dinləyirəm, xarakterlerini müşahidə edirəm. Hətta bəzən onların xarakterləri əsasında hekayə də yazıram.

- AzTv telekanalı ile birlikte “Medya yayımcılığı” adlı sertifikat proqramında siz də dərs deyirdiniz bildiyim qədər. Nəticə nə oldu? Dərslər necə keçirdi?

- Dərslər çok zövqlü keçirdi. Umarım iştirakçılar da həzz aldılar. AzTV – də təhsil verərkən mənim ən çox marağımı çəkən şey, qatılan dostlarıımızın çox istəkli olmağı idi. Mən danışarkən, ekrandan nə qədər istəkli göz görürdüm. Bu bir atölye için en önemli şey. Vaxt məhdudiyyətindən, məsafəden dolayı çok yararlı olabildimmi, yaxud bilmirəm amma münasib şərait yaradılarsa, Azərbaycanda film, serial və ya hekayə yazmaqla bağlı üzbəüz seminar keçirmək istərdim.

- Tələbəniz varmı, xüsusi olaraq hazırlq keçirsiniz?

- Təbii ki, zaman-zaman çox həvəsli olduğunu düşündüyüm yazıçı namizədlərinə dərs verirəm. Burada mənim üçün önəmli olan yazıçı namizədinin puldan əvvəl həvəsli və istəkli olmasıdır.Əgər doğrudan da yazmaq istəyirsə, bu təlimi verirəm.

- Şeir necə, yazırsınız?

- Şeir oxumağı sevirəm, amma yazmıram. Düşünürəm ki, hər sənət sahəsi bir hekayə danışır. Bir mahnı, bir fotoşəkil, bir şəkil bir hekayə danışır. Şeir fərqli deyil. Amma onun başqa intizamı var. Mən daha çox ağlıma gələn hekayələri nəsr və ya obrazlar vasitəsilə danışmağa maraqlıyam.

- Yazmaqla əlaqəli sertifikatlı kurs proqramı təşkil etmək kimi bir fikriniz varmı?

- Bəli, uzun müddətdir düşünürəm. Düşünürəm ki, tezliklə belə bir şey edəcəm. Amma tələbələri müsahibə yolu ilə seçməyi düşünürəm. Həqiqətən yazıçı olmaq istəyənlər üçün veriliş hazırlamaq daha yaxşı olardı.

- Qardaş ölkəyik nəticə etibarilə. Azərbaycanla birlikdə iş qurrsunuz, maraqlıdır Azərbaycana necə, gəlməyi düşünürsünüz?

- Mən heç vaxt Azərbaycanda olmamışam. Gəlməyi çox istərdim, əlbəttə. Mən hətta əməkdaşlığı gücləndirmək istəyirəm. Mən öz prodüser şirkətim vasitəsilə “yazı emalatxanası” qurmaq və tanıtım filmi, sənədli film və ya film-serial çəkmək istəyirəm. Ümid edirəm tezliklə baş tutacaq.

Söhbətləşdi: Şəlalə Camal

(AJB – nin üzvü)