adalet.az header logo
  • Bakı 9°C
  • USD 1.7

Kapitalizmi var edən eqoist yırtıcılar!

FƏRHAD ŞABANOV
35130 | 2013-01-26 01:21
Eqo - latındilində mən deməkdir. Eqoizm, insanı cəmiyyətə münasibəti baxışındansəciyyələndirən həyat prinsipi və əxlaqi keyfiyyətdir. Zənnimcə belə birxüsusiyyətə keyfiyyət demək çox yersizdir. Daha doğru ifadə keyfiyyətsizlikolardı...

Eqoist insanöz davranışında yalnız özünün mənafeyini əsas tutur, cəmiyyətin vəətrafdakıların mənafeyi ilə hesablaşmır. Eqoist insan hər şeyin ən yaxşısınıbilir və bildiyi bütün yaxşıları özü üçün istəyir. Onun özündən başqa hər şeydəyərsizdir. Dəyərli gördüyü başqa nələrsə də ola bilər, əgər özxeyrinədirsə...

Eqoizmfərdiyyətçiliyin təzahür formalarından biridir. Eqoizm xüsusi mülkiyyətçilikmünasibətləri üçün daha səciyyəvidir. Yəni ki, kapitalist dövrdə eqoizmdən dahaideal bir seçim ola bilməz. Çünki artıq "ümumi dəyər" yerini"xüsusi dəyər"ə buraxıb. Çünki artıq "ortaq yarar" deyə birşey yoxdur. İnsanları öz yararından başqa heç kimin yararı düşündürmür. Vədövrümüzün insanı tarix boyunca yaşamış ən eqoist insandır.

Əxlaqikeyfiyyət kimi eqoizm, bəşəriyyətin əxlaqi - şüuru tarixində adətən mənfiqiymətləndirilmiş lakin mübarizə dövründə hər bir fərdin xoşbəxtliyə səygöstərmə hüququnun əsaslandırılmasında müəyyən rol oynamışdır. Burada əsasdiqqət yetirilməsi gərəkli olan söz mübarizədir. Yırtıcı heyvanların yaşadığıvəhşi həyatda sağ qalmaq üçün mübarizə şərtdir. Bəs şüurlu insanlar? Onlar üçündə mübarizə şərtdirmi? Xoşbəxt olmaq üçün mütləq mübarizə aparmalıyıq? Təbiətvəhşi deyil, təbiətdə nəvaziş var. Allahın təbiəti yaratma məqsədlərindən biridə insan həyatının davamlılığıdır. Çünki insan nəslinin davamlılığı üçün təbiətvacibdir. Ancaq insan öncə təbiəti, sonra özünü məhv etməyə davam edir.

Ştirnerəgörə kapitalist münasibətlərin bərqərar olması ilə eqoizmi təbliğ edənnəzəriyyələr getdikcə daha çox antisosial istiqamət almağa başladı. Həttaeqoizmə şüurlu formada tərəfdar çıxmaq mövqeyi də formalaşdı. Əxlaq prinsipisaxtalaşmağa başladı. İnsanın məhvi isə bundan sonra başladı. Nitşe eqoizminəcib ruhun təməli olaraq kodladı və insanlığın sonunu - mübarizəninbaşlanğıcını - elan etdi.

Biz hər birinsana kömək edə bilmərik ancaq hər bir insan kiməsə kömək edə bilər.

Elm bir çoxqapının açarıdır. İstər ateist olsun, istər ən qatı dindar. Elə bir insanyoxdur ki, elmin qüdrətini dansın. Ancaq insan şüurunu itirib yırtıcılığa ilkaddımlarını atdığı andan etibarən silahlar istehsal etməyə başladı. Sonraşüursuz alimlər araşdıraraq, yeni icadlar edərək daha öncə istehsal etdiyisilahları yeni silahlarla yoldan çıxarmağın yollarını tapdı. Bir müddət sonrabütün silahları sıradan çıxaracaq bombanı kəşf etdi. Sonra o bombaya qarşıdözümlü, tam təchizatlı maşınlar kəşf etdi. Və beləcə bu sonsuzluq dövrü özkirli ruhunu bizə də göstərmiş oldu. Bizdən sonrakı nəsillərə də göstərəcək,necə ki, bizdən öncəkilərə də göstərmişdi.

İnsanxoşbəxt olmaq üçün mübarizə aparmamalıdır. Atalar, analar, nənələr, babalar,dayılar, əmilər heç kimin xoşbəxtliyinə ya da bədbəxtliyinə qərar verməməlidir.Hər kəs öz seçimini özü etməlidir. Hər kəsin öz həyatı var və hər kəs budünyaya cəmi bir dəfə gəlir. Heç kimin bir insanın həyatını onun əlindən alacaqqədər eqoist olmağa haqqı yoxdur. Heç kimin...

"Birgün bir nəfər Sokratın qarşısına çıxır və ona deyir ki, sənə dostun haqqındabir əhvalat danışacam. Sokrat deyir, dayan, danışma! İndi sənə 3 sual verəcəmvə düşün bu suallarıma düz cavab ver. Həmin insan razılaşır. Sokrat soruşur:

- Mənə danışacağın hadisənin tamamilədoğru olduğundan əminsən?

O adamcavab verir:

- Yox, əmin deyiləm. Sadəcə eşitmişəmvə sənə danışmağa qərar vermişəm.

Sokratgülür və deyir:

- Deməli, əmin olmadığın bir hadisənidanışmaq istəyirsən mənə. Onda sənə ikinci sualımı verim. Bəs danışacağınəhvalatda yaxşı bir şey var?

O cavabverir:

- Yox, yaxşı deyil, tam əksinə...

Sokrat onunsözünü kəsir:

- Deməli, sən mənə dostum haqqında pisbir şey danışacaqsan və bunun doğru olub-olmadığından əmin deyilsən. Sənəsonuncu sualı verim. Danışacağın hadisə faydalıdır? Onun bizə bir yararıolacaqmı?

Adam cavabverir:

- Yox, heç bir yararı yoxdur.

Sokrattəəccüblü şəkildə:

- Mənə danışacağın şeyin doğruluğundanəmin deyilsən, yaxşı bir şey deyil və heç bir yararı yoxdursa, onu niyə mənədanışmaq ehtiyacı duyursan?"

Ətrafındakıinsanlar üçün ancaq pislik etmə arzusunda olan insanlar həm kapitalizmin, həmeqoizmin ən bariz nümunələridir. Sokratın başına gələn əhvalatdakı o adamkimi...

FərhadŞabanov

[email protected]

TƏQVİM / ARXİV