Necə deyə bilərəm ki, Rafiq Tağı ilə mənimki tutmur?! Zarafat deyil, yalançılar sözü olmasın, bu günəcən onunla bir ton çörək kəsmişik, xeyirdə-şərdə yanaşı oturmuşuq, yol yoldaşı olmuşuq, ərklə bir-birimizin yazdıqlarını eninə-uzununa isladıb çırpmışıq, kalan mübahisələr eləmişik...
   
   Bəzən bir-iki saatlıq, bəzən bir-iki günlük aramız sərniyib, bir-birimizə yanpörtü baxmışıq. Sonra təzədən isinişmişik, necə deyərlər, çəkişib bərkişmişik. Amma, bütün bunlar o demək deyil ki, onun qələmindən tam sığortalanmışam. Rafiq bəydir, bir də gördün beyni qızdı, siyasətçidən tutmuş ədəbiyyat adamlarına qədər neçələri kimi mənim də pişiyimi ağaca dırmaşdırdı.
   
   Rafiq Tağıdan qoruna bilməkdən ötrü gərək işi yaş olan hər bir kəs onu yaxşı tanısın və bu "naüzibillah" adamdan min ağac uzaq olmağın fənnini öyrənsin. Mənim canıma cəfa basıb bu sicilləməni yazmaqda bir məqsədim də gələcək "zərərdidə"ləri bəzi incə mətləblərdən duyuq salmaqdır.
   
   Rafiq Tağının bağladığı vedrələrin (adam dolamaqda, yetənə yetib, yetmədiyinə vedrə, özü də əməlli səs çıxartsın deyə, kauçuk yox ha, alüminium vedrə bağlamaqda dəf mütəxəssis olan güləş Murad Köhnəqala yada düşür) danqıltısını çox eşitmişik. O, yaxasından yapışdığının leşini sürüməmiş əl çəkən deyil. Əndrəbadi bənzətmə olsa da, necə ki, killer aradan götürmək istədiyinin cəmdəyinə üç-dörd güllə boşaltdıqdan sonra onun gicgahına bir "kontrolnu" sıxır, Rafiq bəy də qəzetdə-məzetdə qabağına qatıb qovduğunun nəfəsini qaraltmayınca köpü yatmaz. O, axıracan gedənlərdəndir.
   
   Yetmişinci-səksəninci illərdə ədəbi mühitdə çoxları həcvgu şair Şamxal Rüstəmin biədəb qələmindən tük salardı. Şamxal balaca dara-bara eləyən qələm dostlarından girinə keçənin məzələnə-məzələnə abrını ətəyinə büküb, xoruzunu qoltuğuna verərdi. Amma, indi Şamxal Rüstəm koroğluluğunu yerə qoyub, dişləri tökülmüş qoca yalquzağa oxşayır, daha heç kəs ondan qorxmur.
   
   Bir an Şamxal Rüstəmi xatırlatsa da, Rafiq Tağı şəbədə qoşmaq sənətində bambaşqa qələm sahibidir.
   
   Baş aparıb Rafiq Tağıdan yazıramsa, gərək lap başdan başlayam. Yəni, onun özünə görə olmayan arıq-uruq canının təsvirindən. Bu da halva deyil. Əvvəla, ona görə ki, Rafiq Tağının orda-burda (qəzetdə, jurnalda, kitabda) şəklini görənlər həyatda onunla min dəfə üz-üzə gəlsələr, nişan verən olmasa, qətiyyən bu əzvay yazıçını tanımazlar. Rafiq bəy böyüklü-kiçikli ədib bacı-qardaşlarından çox-çox fərqli olaraq, məsələn, Nizami, Məhsəti, Nəsimi, Füzuli, Vaqif, Saib Təbrizi (bunların portretini rəssam təxəyyülü yaratsa da), canım sizə desin, Axundov, Bakıxanov, Üzeyir bəy, Mirzə Cəlil, Sabir, Hadi kimi bircə şəklilə tanınır. Sanki, onun ayrı şəkli-zadı yoxdur. O, qismət olsa, ədəbiyyat müntəxabatlarında yer tutacaq "qəşəng şəkil" məsələsini həll eləyib.
   
   Rafiq (qızışdım, "bəy" əlavəsi yaddan çıxdı) bu məşhur şəklində cılız, ordubatıq olsa da, xeyli cavandır, hətta bazburutdu görünür. Dəstgaha baxın: qara kostyum, ağ koynək, ciddi qalstuk, münasib sağanaqlı eynək, ədibanə fors, geniş alın, hələ yerində möhkəm qərar tutmuş gur şəvə saçlar, nikbinliyə meylli dodaqlar, sanballı bığ və bütün bunları özündə cəmləşdirən onun "ilham vəziyyəti"ndəki anı.
   
   Rafiq bəy bu şəkli redaksiyalara, nəşriyyatlara, mətbəələrə verib-almaqdan yorulmur. Bu şəkil artıq ona qanı qaynayan və onu burunlayan bütün qəzet redaksiyalarının kompüterlərində həkk olunub. Onun heç bir oxşarı olmayan yek şəkli bütün çap olunan yazılarının parovozudur. (Təzəlikcə Rafiq Tağı ilə oturan yerdə, köhnələrin dililə desək, "şiklimi atdırmışam". Gələcəkdə onun tutmacası tutub mənə ilişib-eləsə, həmin "şikli" uzun şəkilaltı sözlə qəzetlərin birində yapdırıb, onu təkşəkilli klassiklərin cərgəsindən aşırdacağam, bunu bilsin.)
   
   Bu tək şəkil Rafiq bəyin pozitiv şəklidir. O, indiki görünüşünü yəqin özünün neqativi sayır. Necə ki, "Pozitiv. Neqativ" kitabının üz qabığında bu şəkillə yanaşı, indisinə işarə ilə həmən şəklin neqativini də verib. Hətta, eyni adlı bir hekayə də yazıb.
   
   Çoxbilmişlərdən biri mənə dirsək göstərib deyə bilər: "Rafiq Tağının "Düşmənimin xatirinə" kitabındakı şəkli başqadır". Mən də onun sözünü ağzında qoyub deyərəm: "Həmən şəkil Rafiq bəyin məşhur şəklindən çox-çox qabaq çəkilib, onda dostum hardan bilərdi, vaxt gələcək gözəl-göyçək bir şəkli meydana çıxacaq, əlinin içini iyləməmişdi ki..."
   
   İndi də Rafiq bəyin mənim onunla tanışlığımın yaşıdı, bəlkə də böyüyü olan qara, köhnə vaxtların kiçik çamadanına oxşayan yumşaq dərili "diplomat" çantası haqda bir neçə kəlmə. Bu qara "diplomat"dan nələr çıxmır?! Əlyazması, kitablar, qələm, uşaqlara "snikers", tonometr, yanında fonendoskop, birdəfəlik şprislər, cürbəcür "medikament"lər (axı, o, həkimdir), buzlu toyuq, mandarin torbası, bir cüt banan və sair və ilaxır. Son on-on beş ildə iri bir qarışıq mallar mağazasının malı girib-çıxıb bu "diplomat"a. Bu "diplomat" Rafiq bəyin yük yeridir, yəni heç vaxt maşını olmadığından "baqajnik"idir. Mistik duyğular oyadan, ilin dörd fəslində aramızda dolaşan bu dördkünc maddi kölgəni (qara sevdalı mistika aşiqi Adil Mirseyidin Rafiq bəyin "diplomat"ına bir düzüm şeir həsr etməməsi məni təəccübləndirir) bir neçə dəfə əlimə alıb, gözəyarı çəkisini yoxlamışam, dolu vaxtı 5-7 kilo ağırlığında olur. Adı çəkilən çantanın uzaqbaşı 8 kiloqram yük tutumu var.
   
   Bu "baqajnik"lə bağlı bizim...
   
   Paho... Qapımızın zəngi çalındı. Qələmi vərəqə çırpıb yerimdən dik qalxıram və dodaqaltı deyinə-deyinə candərdi qapıya sarı gedirəm. Görəsən, hansı mərdümazardır əlimin üstünə gələn?
   
   ...Hə, gəldim. "On üçüncü qabırğa"nı, qohumbalanı birtəhər (41 dəqiqəyə) başdan elədim.
   
   İlan-qurbağa yazıma baxıram: "Bu "baqajnik"lə bizim... (kələfin ucunu tapdım) ailənin də xüsusi bir xatirəsi var.
   
   Səhv etmirəmsə, ötən əsrin doxsan dördüncü ilinin axırına yaxın aylardan biri idi. Bakıda ərzaq qıtlığı hökm sürürdü. Xalqı xoşbəxt eləməyə girişən "Vahidbank" əmanətçilərə verdiyi aylıq bank faizini otuza qaldırmışdı. Tüğyan edən inflyasiyadan yaxşı pul qıran "Vahidbank" mağazalar şəbəkəsində aylıq faizlər əvəzinə əmanətçilərə talonla verdiyi ərzağı od qiymətinə fırıldadırdı.
   
   Rafiq Tağı da "Vahidbank"a pul qoyubmuş. Nə qədər? Bunu bilmirəm. Hər halda Rafiq bəy kimi lütün birinin bankda sanballı əmanəti ola bilməzdi. Qərəz, günlərin bir günü o, axşamüstü bizə zəng çaldı və bildirdi ki, yarım saata sizdə olacağam. Düz yarım saatdan sonra Rafiq bəy özünü yetirdi və bizə qardaş köməyi gətirdiyini deyib bayaqdan haqqında naqqallıq elədiyim qara "diplomat"ını şəstlə açdı.
   
   "Diplomat"a səliqə ilə yerləşdirdiyi makaron, pesok (şəkər tozu), qreçka (qarabaşaq yarması) torbalarını, sıx-sıx kağıza bükülmüş yarımkiloluq (çox olmazdı) kərə yağı, "squşonka"nı (qatılaşdırılmış südü), xırda doğranmış "rafinad" qənd qutusunu, buzlu "Doux" toyuğunu ərklə stolun üstünə düzdü.
   
   Həmin anda Rafiq bəyin işıqlı üzü projektor kimi göz qamaşdırırdı. O, böyük bir işi başa çatdırmış adam kimi rahat və xoşbəxt görünürdü.
   
   Rafiq bəyin qara dərili (Rədd olsun irqçilik!) "diplomat"ı milli iqtisadiyyatımız, səhiyyəmiz və ədəbiyyatımız qarşısında özünə görə xidmətləri olan hörmətə layiq bir zaddır. (Sitatın sonu.)
   
   İlin dörd fəslində Rafiq Tağını "diplomat"sız görməzsən.
   
   Yayın cırhacırı... Qısaqol ağ köynəkdə Rafiq bəy küçəni keçir. Əlindəki də əlində. Yəqin, iki işin (O, iki yerdə həkimlik edir.) birindən qayıdır.
   
   İkinci görünüş: Payızın mısmırığını sallayan vaxtı... Əyninə yaxası düyməli bozarmış qara jaket geymiş qələmə (yəni içi içindən keçən) və qələm dostum dayanacaqda 10 nömrəli trolleybusu gözləyir.
   
   "Trolleybus" dedim, yadıma bir əhvalat düşdü. Rafiq bəy ("bəy" sözü sizi qıcıqlandırmasın, o, bu sözü bütün tanış-bilişinə yaraşdıra bilir) ekstremal yazıları ilə iqtidarla çiling-ağac oynayan vaxtlarda şair Əlisəmid Kür onun qarşısını kəsib həm əllə, həm də dillə deyir:
   
   - Rafiq, (soruşacaqsınız, bəs Əlisəmidin "bəy"i harda qaldı? Mən də sizə deyəcəyəm, Əlisəmidə olar), yığışdır o cəncəl yazıları, trolleybusla-tramvayla gedib-gələn adamsan, cangüdənin zadın da yox, sənin qanını şoruldatmağa nə var...
   
   Rafiq bəyin cavabına fikir verin:
   
   - Yamyamlar (adamyeyənlər) ölkəsində yaşayırıq?!
   
   "Yamyamlar" sözündən qaşınma tutub üz-gözü əyilən Əlisəmid Kür siqaretinə od vurub sarı Tula samovarı kimi pıqqıldaya-pıqqıldaya ondan aralanır.
   
   Doğrudan da, trolleybus-tramvay Rafiq Tağının sevimli və əlverişli nəqliyyat vasitələridir. Bakımızın meri Abutalıbovun Rafiq bəygilin evinin yanından keçən tramvay xəttini sökdürdüyünü görəndə tramvaycıl dostumu düşünə-düşünə ürəyimdən qara qanlar axırdı.
   
   Qapıları şaraq-şuraq açılıb-örtülən, trolleybusdan fərqli buynuzlarının tokdan çıxması ilə mənzil başına çatmaqda adamı dəngül-düngül "podvadit" eləyən, özü demişkən, "içi azadlıq havalı", babuşkalarla zəngin Bakı tramvayları Rafiq bəyə illərlə çaşqa-loşqa olduğu moskvalı dost-tanışlarını xatırlamaqda araçılıq eləyirdi. Eh... Dalağım sancıb, deyəsən, Bakıda tramvay xətlərinin bir ucdan sökülməsinə məhz Rafiq Tağı baisdir. Axı, Bakıda ondan çox tramvaydan istifadə edən yoxdur. (Elə yaxşı eləyirlər, iqtidara az sataşsın.) Hayıf o xətlərdən! Necə də bir başıpozuq sərnişinin diliuzunluğunun güdazına getdi...
   
   Üçüncü mənzərə: Başında qara kepka, əynində təzəcə aldığı qəhvəyi gödəkçə (keçən qış nimdaş paltosunun dalından dəyib) Axundov kitabxanasının pilləkənləri ilə yuxarı qalxır, ağır "baqajnik"i də özü ilə. Rafiq Tağının bütün əlyazmaları "diplomat"ında dəm alıb çıxıb, ən azı Axundov kitabxanasından evlərinə qədər olan məsafə boyu. Çünki, o, Moskvadan Bakıya köçəndən sonra iş otağı kimi məhz bu kitabxananın iri oxu zallarını seçib və yazdıqlarının hamısını burda yazıb. (Moskvada yazdıqları "Leninka"nın yadigarıdır.) Elə buna görə də bu möhtəşəm bilik sarayına ən çox ayaq döyən oxucu və yazıçı kimi gələcəkdə heykəli olmasa da, Axundov kitabxanası kimi mötəbər bir binanın harasındasa onun balaca, ucuzvari büstünün qoyulmasına indidən razıyam.
   
   Dördüncü qarşılaşma: Xeyrə-şərə və qalan bütün tədbirlərə ütülü-mütülü geyib getdiyi qara kostyumu əynində olan Rafiq bəy, tutalım, Bakı İncəsənət Mərkəzinin sərgi salonundan çıxır. Mərkəzdə rəssam Yusif Mirzənin norveçli səyyah Tur Heyerdalın xatirəsinə həsr etdiyi sərgisi açılıb. Deməli, Rafiq bəy dostumuz Yusifin ona bağışladığı bahalı kağızda çap olunmuş "buklet"i indicə "diplomat"ına qoyub, işlənməkdən köhnələn və yaxşı bağlanmayan qapağını yerinə oturtduqdan sonra onun yeyilmiş cəftəsini güclə yerinə dürtüb.
   
   Bir gün eşitsəniz ki, qələm dostumun "diplomat"ından odlu silah, məsələn, pistolet, Kalaşnikov avtomatı (Sökülməsə, çətin yerləşər), qumbara çıxıb, matınız-qutunuz qurumasın. Özümdən heç nə uydurmuram, Rafiq bəy bu barədə ağzından "utka" buraxıb.
   
   Onun "İki Tağıyev İlqar" hekayəsi çap olunandan sonra mətbuatda və "klassik" AXCP-çilərin yığıncaqlarında böyük səs-küy, vur-çatdasın başladı. (Rəhmətlik Əbülfəz Elçibəy barədə yazılan nataraz cümlələrə görə.) "Klassiklər"lə möhkəm dartışan vaxtlarda bir gecə Rafiq bəygilə zəng edən gənc səsinin cır və qəzəbli yerinə salıb ev yiyəsinə bəyanat verir: "AXCP "klassiklər" qanadının gənclər təşkilatı səni ("sizi" yox ha) qətlə yetirmək barədə yekdil qərar qəbul edib".
   
   Rafiq bəy cin atına minmir?! Və dərhal əks hücuma keçir: "Get, öz qanaddaşlarına de ki, çox o yan-bu yan eləməsinlər, tüpürərəm hər şeyə, evimi satıb verərəm partladıcı maddələrə (Vurhavurda bunun danışığının səliqəsinə baxın!), gətirib sizin bütün cəbhəçilərinizi binaqarışıq partladıb yerlə-yeksan edərəm!"
   
   (ardı var)