Bakı 16°C 
III yazı
Məmməd Dəmirçioğlunun qara sazı üçün üçüncü hava:
hücrəmin damı yastı
bir qapı iki pəncərə
götür qara sazı çal
dəymə gümüş xəncərə
bir pəncərədə günəş
o birində qar yağır
bir pəncərədə mələk
birindən şeytan baxır
bir pəncərədə səhər
o birində axşamdı
qara sazda nə çalsan
elə mənim havamdı
Dünya insanların və digər canlıların yaşam məkanıdır. Canlıların yaşadığı başqa bir planet hələ bizə məlum deyil. Ola bilsin günəşin əks üzündə, təxminən günəşin yer qədərki məsafəsində də canlılar yaşayan başqa bir planet mövcuddur. İnsan zəkası və xəyalı isə heç günəşə belə gedib çatacaq iqtidarda deyil. Sirlər dolu kainatın və kainatda baş verən bütün hərəkətlərin bir nizamlayıcısı mövcuddur və buna mənim şübhəm yoxdur. İdarə olunmayan bir hərəkət olmadığı kimi, Sahibi olmayan bir zərrə də yoxdur.
Bu dünya eyni zamanda insanların yaşayacağı məkandı. Allahın və təbiətin qanunlarına istinadən hər kəsə bir alın yazısı, bir yaşam tərzi bəxş olunur. Bu nizam elə delitantcasına qurulmuşdur ki, hər kəs ancaq öz ömrünü yaşamaq, hər kəs öz talehindən barışmaq məcburiyyətində qalır. Belə ki, dəniz canlıları suda, dağda, meşədə yaşayan öz məkanında və s. insanlarda öz tale yüklərini daşıyaraq, varlılar bolluq, kasıblar zəlalət yükünü daşıyaraq son məkana bir vicud olaraq yoxluqdan gəldikləri kimi, bir vicud olaraq da yoxluğa qovuşurlar.
Təbii ki, bu cürə subyektiv fikirləri hər kəs bir baxış bucağı altında söyləyə bilər. Çoxlu suallar var ki, onlar cavabsızdı. Riyəzi elmlər min illərlər ötsə belə bu suallara cavab tapa bilməyəcəklər. Məsələn, bir bəsit suala cavab axtaraq. Zəngin bir ölkədə yaşayırıq. Ölkədə kifayət qədər zəngin insanlar yaşayır, Çox mənasız işlərə milyonlarla pul xərclənir. Düz, geniş, hamar yollar ildə bir neçə dəfə sökülür, yenidən inşa olunur və hər dəfə də bu işə milyonlarla pul xərclənir. Zəngin insanlar var ki, bir anlıq kefləri üçün milyonları göyə sovururlar. Olmazdımı ki, bu pullar, bütün ömrünü elmə, ədəbiyyata həsr edib, özü isə kirələrdə, kasıblıq və zəlalət içində yaşayan ziyalı insanların ən vacib problemlərinin həllinə yönələydi?
Mən Adil Mirseyid haqda yazıya başlayanda qızı Ayan xanımdan müəyyən məlumatlar istədim. Sonda o belə bir fikir söylədi: "Məmməd əmi qızınız olaraq yazılarınızda kirayəlik ehtiyaclıq olmasın çox xahiş edirəm. Sırf ruh qardaşınız olsun. O tip yazılardan artıq yorulmuşam. İnşallah məni anlayarsınız".
Mən sizi anladım, qızım. Bu yazını oxuyandan sonra əgər azacıq da olsa vicdanı olsa çox adamlar sizin bu qeyrətiniz önündə diz çökəcək, yığdığı, qarmaladığı milyonlarına baxıb utanacaqlar. Utanacaqlar ki, hər misrası onların milyonlarından daha dəyərli, bütün ömrünü xalqının, millətinin mənəviyyat işlərinə xərcləmiş, öz sağlamlığından belə keçərək milli dəyərlərimizə kifayət qədər xidmətlər göstərmiş Adil Mirseyid bu vətəndə özünə bir yuva qura bilmədi. Daha doğrusu ona bir yuvalıq yer vermədilər. Mən bir zamanlar üzü Adil Mirseyidə bir şeir yazmışdım. Yerinə düşər deyə yazıma əlavə edirəm:
Hər yanda qərib quşlara,
Dünyanın hər yanı vətən.
Bir yuvalıq yerin varsa,
Mənim yuvam hanı, vətən?
Qəbir yeri qalarmı heç,
Köçüb elindən gedənin?
Din- imanı olarmı heç,
Haqqı əlindən gedənin?
Söndürmüşük ocaqları,
Ocaq yerləri sönməyir.
Qoşulardım qatarına,
Durnalar geri dönməyir.
Hanı başı papaqlısı,
Papağı qeyrət olanın?
Durnaları qayıdarmı,
Vətəni qürbət olanın?
Al-qumaş satan ölkədə,
Geyməyə kətan gəzirik.
Vətəndə qərib yaşayıb,
Ölməyə vətən gəzirik.
Baxıram gülməyim tutur,
Güldükcə ağlayammıram,
Gəlin bağlayın dilimi,
Dilimi bağlayammıram...
Hər yanda qərib quşlara,
Dünyanın hər yanı vətən.
Bir yuvalıq yerin varsa,
Mənim yuvam hanı, Vətən?
Çox maraqlıdı. Adil Mirseyidin bütün yaradıcılığını varaqlayın. Ona bu qədər biganə olan vətəninin, mühitinin, dövlətinin əleyhinə bir dənə də olsun şikayətnamə yazmayıb. Ona görə yazmayıb ki, bu dünya malında, görüntüsüylə göz qamaşdıran maddiyyatda gözü olmayıb. O nəfsi tox, ruhunu göylərə uçurmuş bir dəviş misal üzü Allaha qara sevdalar dolu nəğmələr oxumuş, ölümlə kəlmələşmiş, qürbət fanidə darıxaraq, azad məkana can atmaqla məşğul olmuşdu. Amma onun ailəsi, balaları da vardı axı. Onun bütün istirabları da bu idi. Axı onların nə günahı vardı. Heç buna rəğmən də Allahına küsənməz, bir dəfə də olsun bu kəmtər tale üçün Allahından küsüb, şikayətlər etməzdi. İçi, dışı şükranlıqla dolu idi. Ən böyük şikayəti bu olardı:
Bir dəli şeytan deyir
Sən də at şeirin daşını
Çıx get qara Afrikaya
Rembo kimi qat başını.
Öpülməmiş bir qız tap
Bir də köndələn daxma
Heç kimə məktub yazma
Güzgülərə də baxma
Nə din, nə dil, nə də Vətən
Hamısı çıxsın yadından
Amma bir gün uçan yerdə
Vursunlar qanadından
Sonluqda nə söylədiyini anladınızmı? Hətta xəyalən qurduğu bu "azadlığı" da özünə çox görür. Qarğış edir ki, belə azad olmaqdansa qanadından vurulmaq daha xoşdu.
Adili başa düşəcək az-az adamlar vardı. Amma onu anlayan, hər an yanında olan dostları da vardı. Adlarını sadalamasam da bilənlər bilir.
Adil moderin bir təfəkkür sahibi idi. Bu ona məncə rəssam olmağından, rəssamlıq cərəyanlarından gəlmişdi. Onun şeirlərinin içindən Modilyanini, Pikassonun, Qoyyanın, Van Qoqun, Salvador Dallinin və digər İmpersionist Sürrialist rəssamların bəşəri duyğuları mücərrəd və çox aydın fəlsəfəsi təfəkkürləri bir axın olaq axmaqdadır.
"Salvador Dalinin amorf saatları və yağış" şeirinə nəzər yetirək:
yağışın yeknəsək səsi tənhalığın nəğməsi
iki adam dayanıb vidalaşar yağışda küçə fənərinin altında
yağış səsini öz səsi kimi dinləyən pişik odamda göz qırpmadan
yalqızlığın kölgəsinə çəkirdi keşik
yağış isə yağardı hey yağırdı
bu yağış altında ötən günləri
sənsiz xatırlamaq yaman ağırdı
sürüşüb əlimdən yerə düşdü
şərab dolu büllur qədəh
hər an dayanacaqmış
kimi döyünür ürəyim
pişik nəsə pıçıldayır
mən anlayacaq halda deyiləm
Mən mühafizəkarlıqdan uzaq bir insanam. Əsasən Türk poetik ənənələrinə sadiq olaraq şeirlər yazıram. Amma bu, o demək deyil ki, modern adı altında yazılan bu tipli sürrial və impersional fikirlərin əleyhinəyəm. Əksinə hərdən bu cür mükəmməl şeirləri yazanlara yaxşı mənada qibtə də edirəm. Adilin şeirlərində bir misra belə hoqqabazlıq məhsulu deyil. Ona görə ki, ona bu missiya eyni zamanda onun rəssamlığından gəlir. O mükəmməl rəssamlıq təhsili almış, anatomiyanı risunoku, skletdəm əzələyə, əzələdən dəriyə, dəridən geyiməcən mükəmməl bilir, akademik strukturlara yiyələnmiş bir istedad sahibi idi. Onun rəsm əsərlərinə, akvarel işlərinə tamaşa etdikdə eyni ovqatı asanca görmək olur. O, hər şeiri ilə bir sürrializm tablosu yarada bilir. Bunu anlamaq üçünsə sadəcə bilgili insan olmaq kifayətdir. Əzimzadədə oxuyarkən müəllimim olmuş görkəmli rəssamımız Hafiz Məmmədov deyirdi ki, yaradıcı insan çobanın səviyyəsinə enməməli, çobanı sənətin səviyyəsinə qaldırmalıdı. Bu baxımdan Adilin şeirlərini anlamaq üçün onun səviyyəsinə ucalmaq gərəkdi.
Sən bir payız axşamı
quşlar qürbətə uçanda
Öz içindən çıxıb birdən
qaça bildiyin qədər
qaçmısanmı sevdalanmış
könüldən qaçmısanmı
bir meyxana küncündə
səhəri açmısanmı
boğazında qurğuşundan
ağır bir kədər
içindəki ifadə bir maska
kimi soyuq
cocuq gözlərin böylə
yalansız filan
ürəyin dəlik-deşik
ürəyin oyuq oyuq
qəribin ürəyi
dostum qəribin ürəyi.
Adil Mirseyidin publisistik yazılarına nəzər salarkən aydınca anlamaq olur ki, o kifayət qədər zəngin bir bilgiyə sahibdir. Dünya ədəbiyyatına, Şərq, Qərb və digər ölkələrin mədəniyyətinə yetərincə bələd olan Adilin silsilə publisistik yazılarını oxuduqca hiss edirsən ki, bu yazıların hər biri mükəmməl ədəbiyyat inciləridir. Elə ona görədir ki, istər qələmlə, istərsə də fırçayla yaratdığı bütün əsərləri mükəmməl məntiqin məhsullarıdır. Adil sərbəst yazdığı şeirlərdə də milli ənənlərimizə sadiq qalır, sözlər hara varsa da gəlib bir nizamın içindən keçir. Onun qafiyəli şeirləri də çox yeni və original olaraq qoşma, gəraylı, bayatı və digər milli poeziyamızın ətrini duydurmaqdadır.
Qarlı günün röyası
bütün günü qar yağıb
yolları bağlayırdı
və aynada bir xəyal
səssizcə ağlayırdı
liman qoxusu gəlir
şeirimin sözlərindən
heç kədər əskik olmur
anamın gözlərindən
həyata məna verən
hər şeyimi itirdim
son məktubumu yazdım
son nəğməmi bitirdim
ölüm yaxınlaşdıqca
anılar daha şirin
aynada röyasını
görmüşdüm bu şeirin
Xəstəlik tez yaxaladı dostumu. Bu amansız xəstəliklər eyni zamanda hücuma keçdi Azərbaycan şairlərinə. Zəlimxan Yaqubu, Vaqif Səmədoğlunu, Adil Mirseyidi...
Adil Mirseyid Xalq şairi olmadığından onu nə Almaniyaya, nə İzrailə, nə də Türkiyyəyə müalicə üçün göndərmədilər. Heç kimə də ağız açıb yalvarmadı bu dəyərli insan. Ancaq ölümün yolunu gözləyərək son nəfəsə qədər ölümün özünü belə utandıracaq şeirlər yazdı.
"Dua" şeirini oxuyun:
səndən ölüm diləmişdim
allah mənə ölüm göndər demişdim
allah bağışla bəndəni
bu gecə öldürmə məni
bilirəm qul olduğumu
bilirəm şair olduğumu
qulamsa şairliyimi al məndən
şairəmsə gəl məni qul eləmə
bir kimsə görmədən
başım üstündə uçur
sən göndərən bəyaz kölgə
anlat mənə allahım anlat
mənə kim olduğumu
bir anadan doğulmuşuq biz bəlkə
o dünyadan gəlmişdim
bu dünyaya alışdım
amma nə qul nə də şair
taleyimlə barışdım
allahım niyə mənə qanad vermişdin
bilirdin ki qıracaqlar qanadlarımı
uçub gələ bilməyəcəm dərgahına
yapayalnız qalacam fani dünyada
Budur Adil Mirseyidin bizə söyləyəcəkləri. Bizlərin çoxu Adil Mirseyidi görə bilmədik, onun yaralarına məlhəm olacağımız halda Allahın ona bağışladığı qanadlarını belə sındırdıq.
dualarım dilimi yandırır
söz qızıl balıq kimi
sürüşüb çıxır əlimdən
sürüşüb çıxır əlimdən uşaqlıq xatirələri
sürüşüb çıxır əlimdən sevgilimin göz yaşı
sürüşüb çıxır əlimdən qardaşımın əli
mən yenə sərgərdan yenə də yarı dəli
buludlar sürüşüb çıxır əlimdən
umudlar sürüşüb çıxır əlimdən
sürüşüb düşür əlimdən sirlərim
sürüşüb düşür əlimdən şeirlərim
nə bir dua nə bir söz
çıxmır çıxmır dilimdən
ürəyim sürüşüb düşür əlimdən
Adil Mirseyid sürüşüb düşdü əlimizdən. Bu dünyadan sürüşüb düşdü. Bu amansız zamanın, bu mürvətsiz cəmiyyətin, bu biganə millətin əlindən sürüşüb düşdü.
Məmməd Dəmirçioğlunun qara sazı üçün üçüncü hava:
hücrəmin damı yastı
bir qapı iki pəncərə
götür qara sazı çal
dəymə gümüş xəncərə
bir pəncərədə günəş
o birində qar yağır
bir pəncərədə mələk
birindən şeytan baxır
bir pəncərədə səhər
o birində axşamdı
qara sazda nə çalsan
elə mənim havamdı
Dünya insanların və digər canlıların yaşam məkanıdır. Canlıların yaşadığı başqa bir planet hələ bizə məlum deyil. Ola bilsin günəşin əks üzündə, təxminən günəşin yer qədərki məsafəsində də canlılar yaşayan başqa bir planet mövcuddur. İnsan zəkası və xəyalı isə heç günəşə belə gedib çatacaq iqtidarda deyil. Sirlər dolu kainatın və kainatda baş verən bütün hərəkətlərin bir nizamlayıcısı mövcuddur və buna mənim şübhəm yoxdur. İdarə olunmayan bir hərəkət olmadığı kimi, Sahibi olmayan bir zərrə də yoxdur.
Bu dünya eyni zamanda insanların yaşayacağı məkandı. Allahın və təbiətin qanunlarına istinadən hər kəsə bir alın yazısı, bir yaşam tərzi bəxş olunur. Bu nizam elə delitantcasına qurulmuşdur ki, hər kəs ancaq öz ömrünü yaşamaq, hər kəs öz talehindən barışmaq məcburiyyətində qalır. Belə ki, dəniz canlıları suda, dağda, meşədə yaşayan öz məkanında və s. insanlarda öz tale yüklərini daşıyaraq, varlılar bolluq, kasıblar zəlalət yükünü daşıyaraq son məkana bir vicud olaraq yoxluqdan gəldikləri kimi, bir vicud olaraq da yoxluğa qovuşurlar.
Təbii ki, bu cürə subyektiv fikirləri hər kəs bir baxış bucağı altında söyləyə bilər. Çoxlu suallar var ki, onlar cavabsızdı. Riyəzi elmlər min illərlər ötsə belə bu suallara cavab tapa bilməyəcəklər. Məsələn, bir bəsit suala cavab axtaraq. Zəngin bir ölkədə yaşayırıq. Ölkədə kifayət qədər zəngin insanlar yaşayır, Çox mənasız işlərə milyonlarla pul xərclənir. Düz, geniş, hamar yollar ildə bir neçə dəfə sökülür, yenidən inşa olunur və hər dəfə də bu işə milyonlarla pul xərclənir. Zəngin insanlar var ki, bir anlıq kefləri üçün milyonları göyə sovururlar. Olmazdımı ki, bu pullar, bütün ömrünü elmə, ədəbiyyata həsr edib, özü isə kirələrdə, kasıblıq və zəlalət içində yaşayan ziyalı insanların ən vacib problemlərinin həllinə yönələydi?
Mən Adil Mirseyid haqda yazıya başlayanda qızı Ayan xanımdan müəyyən məlumatlar istədim. Sonda o belə bir fikir söylədi: "Məmməd əmi qızınız olaraq yazılarınızda kirayəlik ehtiyaclıq olmasın çox xahiş edirəm. Sırf ruh qardaşınız olsun. O tip yazılardan artıq yorulmuşam. İnşallah məni anlayarsınız".
Mən sizi anladım, qızım. Bu yazını oxuyandan sonra əgər azacıq da olsa vicdanı olsa çox adamlar sizin bu qeyrətiniz önündə diz çökəcək, yığdığı, qarmaladığı milyonlarına baxıb utanacaqlar. Utanacaqlar ki, hər misrası onların milyonlarından daha dəyərli, bütün ömrünü xalqının, millətinin mənəviyyat işlərinə xərcləmiş, öz sağlamlığından belə keçərək milli dəyərlərimizə kifayət qədər xidmətlər göstərmiş Adil Mirseyid bu vətəndə özünə bir yuva qura bilmədi. Daha doğrusu ona bir yuvalıq yer vermədilər. Mən bir zamanlar üzü Adil Mirseyidə bir şeir yazmışdım. Yerinə düşər deyə yazıma əlavə edirəm:
Hər yanda qərib quşlara,
Dünyanın hər yanı vətən.
Bir yuvalıq yerin varsa,
Mənim yuvam hanı, vətən?
Qəbir yeri qalarmı heç,
Köçüb elindən gedənin?
Din- imanı olarmı heç,
Haqqı əlindən gedənin?
Söndürmüşük ocaqları,
Ocaq yerləri sönməyir.
Qoşulardım qatarına,
Durnalar geri dönməyir.
Hanı başı papaqlısı,
Papağı qeyrət olanın?
Durnaları qayıdarmı,
Vətəni qürbət olanın?
Al-qumaş satan ölkədə,
Geyməyə kətan gəzirik.
Vətəndə qərib yaşayıb,
Ölməyə vətən gəzirik.
Baxıram gülməyim tutur,
Güldükcə ağlayammıram,
Gəlin bağlayın dilimi,
Dilimi bağlayammıram...
Hər yanda qərib quşlara,
Dünyanın hər yanı vətən.
Bir yuvalıq yerin varsa,
Mənim yuvam hanı, Vətən?
Çox maraqlıdı. Adil Mirseyidin bütün yaradıcılığını varaqlayın. Ona bu qədər biganə olan vətəninin, mühitinin, dövlətinin əleyhinə bir dənə də olsun şikayətnamə yazmayıb. Ona görə yazmayıb ki, bu dünya malında, görüntüsüylə göz qamaşdıran maddiyyatda gözü olmayıb. O nəfsi tox, ruhunu göylərə uçurmuş bir dəviş misal üzü Allaha qara sevdalar dolu nəğmələr oxumuş, ölümlə kəlmələşmiş, qürbət fanidə darıxaraq, azad məkana can atmaqla məşğul olmuşdu. Amma onun ailəsi, balaları da vardı axı. Onun bütün istirabları da bu idi. Axı onların nə günahı vardı. Heç buna rəğmən də Allahına küsənməz, bir dəfə də olsun bu kəmtər tale üçün Allahından küsüb, şikayətlər etməzdi. İçi, dışı şükranlıqla dolu idi. Ən böyük şikayəti bu olardı:
Bir dəli şeytan deyir
Sən də at şeirin daşını
Çıx get qara Afrikaya
Rembo kimi qat başını.
Öpülməmiş bir qız tap
Bir də köndələn daxma
Heç kimə məktub yazma
Güzgülərə də baxma
Nə din, nə dil, nə də Vətən
Hamısı çıxsın yadından
Amma bir gün uçan yerdə
Vursunlar qanadından
Sonluqda nə söylədiyini anladınızmı? Hətta xəyalən qurduğu bu "azadlığı" da özünə çox görür. Qarğış edir ki, belə azad olmaqdansa qanadından vurulmaq daha xoşdu.
Adili başa düşəcək az-az adamlar vardı. Amma onu anlayan, hər an yanında olan dostları da vardı. Adlarını sadalamasam da bilənlər bilir.
Adil moderin bir təfəkkür sahibi idi. Bu ona məncə rəssam olmağından, rəssamlıq cərəyanlarından gəlmişdi. Onun şeirlərinin içindən Modilyanini, Pikassonun, Qoyyanın, Van Qoqun, Salvador Dallinin və digər İmpersionist Sürrialist rəssamların bəşəri duyğuları mücərrəd və çox aydın fəlsəfəsi təfəkkürləri bir axın olaq axmaqdadır.
"Salvador Dalinin amorf saatları və yağış" şeirinə nəzər yetirək:
yağışın yeknəsək səsi tənhalığın nəğməsi
iki adam dayanıb vidalaşar yağışda küçə fənərinin altında
yağış səsini öz səsi kimi dinləyən pişik odamda göz qırpmadan
yalqızlığın kölgəsinə çəkirdi keşik
yağış isə yağardı hey yağırdı
bu yağış altında ötən günləri
sənsiz xatırlamaq yaman ağırdı
sürüşüb əlimdən yerə düşdü
şərab dolu büllur qədəh
hər an dayanacaqmış
kimi döyünür ürəyim
pişik nəsə pıçıldayır
mən anlayacaq halda deyiləm
Mən mühafizəkarlıqdan uzaq bir insanam. Əsasən Türk poetik ənənələrinə sadiq olaraq şeirlər yazıram. Amma bu, o demək deyil ki, modern adı altında yazılan bu tipli sürrial və impersional fikirlərin əleyhinəyəm. Əksinə hərdən bu cür mükəmməl şeirləri yazanlara yaxşı mənada qibtə də edirəm. Adilin şeirlərində bir misra belə hoqqabazlıq məhsulu deyil. Ona görə ki, ona bu missiya eyni zamanda onun rəssamlığından gəlir. O mükəmməl rəssamlıq təhsili almış, anatomiyanı risunoku, skletdəm əzələyə, əzələdən dəriyə, dəridən geyiməcən mükəmməl bilir, akademik strukturlara yiyələnmiş bir istedad sahibi idi. Onun rəsm əsərlərinə, akvarel işlərinə tamaşa etdikdə eyni ovqatı asanca görmək olur. O, hər şeiri ilə bir sürrializm tablosu yarada bilir. Bunu anlamaq üçünsə sadəcə bilgili insan olmaq kifayətdir. Əzimzadədə oxuyarkən müəllimim olmuş görkəmli rəssamımız Hafiz Məmmədov deyirdi ki, yaradıcı insan çobanın səviyyəsinə enməməli, çobanı sənətin səviyyəsinə qaldırmalıdı. Bu baxımdan Adilin şeirlərini anlamaq üçün onun səviyyəsinə ucalmaq gərəkdi.
Sən bir payız axşamı
quşlar qürbətə uçanda
Öz içindən çıxıb birdən
qaça bildiyin qədər
qaçmısanmı sevdalanmış
könüldən qaçmısanmı
bir meyxana küncündə
səhəri açmısanmı
boğazında qurğuşundan
ağır bir kədər
içindəki ifadə bir maska
kimi soyuq
cocuq gözlərin böylə
yalansız filan
ürəyin dəlik-deşik
ürəyin oyuq oyuq
qəribin ürəyi
dostum qəribin ürəyi.
Adil Mirseyidin publisistik yazılarına nəzər salarkən aydınca anlamaq olur ki, o kifayət qədər zəngin bir bilgiyə sahibdir. Dünya ədəbiyyatına, Şərq, Qərb və digər ölkələrin mədəniyyətinə yetərincə bələd olan Adilin silsilə publisistik yazılarını oxuduqca hiss edirsən ki, bu yazıların hər biri mükəmməl ədəbiyyat inciləridir. Elə ona görədir ki, istər qələmlə, istərsə də fırçayla yaratdığı bütün əsərləri mükəmməl məntiqin məhsullarıdır. Adil sərbəst yazdığı şeirlərdə də milli ənənlərimizə sadiq qalır, sözlər hara varsa da gəlib bir nizamın içindən keçir. Onun qafiyəli şeirləri də çox yeni və original olaraq qoşma, gəraylı, bayatı və digər milli poeziyamızın ətrini duydurmaqdadır.
Qarlı günün röyası
bütün günü qar yağıb
yolları bağlayırdı
və aynada bir xəyal
səssizcə ağlayırdı
liman qoxusu gəlir
şeirimin sözlərindən
heç kədər əskik olmur
anamın gözlərindən
həyata məna verən
hər şeyimi itirdim
son məktubumu yazdım
son nəğməmi bitirdim
ölüm yaxınlaşdıqca
anılar daha şirin
aynada röyasını
görmüşdüm bu şeirin
Xəstəlik tez yaxaladı dostumu. Bu amansız xəstəliklər eyni zamanda hücuma keçdi Azərbaycan şairlərinə. Zəlimxan Yaqubu, Vaqif Səmədoğlunu, Adil Mirseyidi...
Adil Mirseyid Xalq şairi olmadığından onu nə Almaniyaya, nə İzrailə, nə də Türkiyyəyə müalicə üçün göndərmədilər. Heç kimə də ağız açıb yalvarmadı bu dəyərli insan. Ancaq ölümün yolunu gözləyərək son nəfəsə qədər ölümün özünü belə utandıracaq şeirlər yazdı.
"Dua" şeirini oxuyun:
səndən ölüm diləmişdim
allah mənə ölüm göndər demişdim
allah bağışla bəndəni
bu gecə öldürmə məni
bilirəm qul olduğumu
bilirəm şair olduğumu
qulamsa şairliyimi al məndən
şairəmsə gəl məni qul eləmə
bir kimsə görmədən
başım üstündə uçur
sən göndərən bəyaz kölgə
anlat mənə allahım anlat
mənə kim olduğumu
bir anadan doğulmuşuq biz bəlkə
o dünyadan gəlmişdim
bu dünyaya alışdım
amma nə qul nə də şair
taleyimlə barışdım
allahım niyə mənə qanad vermişdin
bilirdin ki qıracaqlar qanadlarımı
uçub gələ bilməyəcəm dərgahına
yapayalnız qalacam fani dünyada
Budur Adil Mirseyidin bizə söyləyəcəkləri. Bizlərin çoxu Adil Mirseyidi görə bilmədik, onun yaralarına məlhəm olacağımız halda Allahın ona bağışladığı qanadlarını belə sındırdıq.
dualarım dilimi yandırır
söz qızıl balıq kimi
sürüşüb çıxır əlimdən
sürüşüb çıxır əlimdən uşaqlıq xatirələri
sürüşüb çıxır əlimdən sevgilimin göz yaşı
sürüşüb çıxır əlimdən qardaşımın əli
mən yenə sərgərdan yenə də yarı dəli
buludlar sürüşüb çıxır əlimdən
umudlar sürüşüb çıxır əlimdən
sürüşüb düşür əlimdən sirlərim
sürüşüb düşür əlimdən şeirlərim
nə bir dua nə bir söz
çıxmır çıxmır dilimdən
ürəyim sürüşüb düşür əlimdən
Adil Mirseyid sürüşüb düşdü əlimizdən. Bu dünyadan sürüşüb düşdü. Bu amansız zamanın, bu mürvətsiz cəmiyyətin, bu biganə millətin əlindən sürüşüb düşdü.
