Orqan transplantasiyasının ən öndə gedəni
Bu gün
tarixə insan üzərində ilk böyrək transplantasiyası kimi düşüb. 1960-cı il,
oktyabrın 30-da Londonda bu cərrahi əməliyyat uğurla həyata keçirilib. İnsanlar
üzərində təcrübədən əvvəl isə 1902-ci ildə avstriyalı alim E.Ulman tərəfindən
itlər üzərində böyrək köçürülməsi əməliyyatları aparılıb. Ancaq heyvanlar üzərində
əldə olunan nəticələr insanlarda eyni effekti verməyib. İlk dövrlərdə böyrək köçürülən xəstələrin demək
olar ki, hamısı az yaşayıb.
Azərbaycanda
isə bir insanın böyrəyinin başqa bir şəxsə köçürülməsi faktı akademik Mirməmməd
Cavadzadənin adı ilə bağlıdır. Onun rəhbərliyi ilə 1971-ci il martın 4-də nəinki
Azərbaycanda, Cənubi Qafqazda və Yaxın Şərqdə ilk dəfə xəstəyə böyrək köçürülüb.
Sonradan bu nailiyyətə görə, o, 1974-cü ildə SSRİ dövlət mükafatına layiq görülüb.
Mərhum akademikin rəhbərliyi ilə 1983-cü ilə kimi Azərbaycanda 30-a yaxın böyrəkköçürmə
əməliyyatı aparılıb.
Bu sahədə
ənənələrin bərpası yalnız müstəqillikdən sonrakı dövrdə müşahidə olunub. Müstəqil
Azərbaycanın tarixində bir insanın orqanının başqa bir şəxsə köçürülməsi əməliyyatı
2005-ci ildə akademik Mirəsədulla Mirqasımov adına Respublika Klinik Xəstəxanasında
iranlı həkimlərin rəhbərliyi ilə keçirilib.
Hazırda nəinki Bakıda,
regionlardakı xəstəxanalarda da bu cür əməliyyatlar həyata keçirilir.
Qeyd edək ki, dünyada hər 100
adamdan biri böyrək xəstəsidir. Bu hesabla dünyada 20 milyona yaxın insan böyrək
xəstəliyindən əziyyət çəkir və 20 milyon insan da risk altındadır. Maraqlıdır ki, bəzi xəstələrin
bundan heç xəbərləri də olmur. Səbəb böyrək xəstəlikləri çox gizli keçməsindədir. Dünyada orqan transplantasiyasında böyrək köçürmələri üstünlük təşkil edir.
Son 10 ildə Azərbaycanın tibb müəssisələrində
böyrəkköçürmə əməliyyatları uğurla aparılır. Bu səbəbdən ölkəmizdə böyrəkköçürmə
əməliyyatlarının sayı artıb. Təkcə 2013-cü ildə respublikada 60, o cümlədən
dövlət xəstəxanalarında 57 belə əməliyyat icra olunub.
Orqan köçürülməsinin İslam dinində günah olub-olmaması haqqında indiyədək
müxtəlif mübahisəli fikirlər səsləndirilib. Bəzi ilahiyyatçılar bunun İslamda
günah olduğunu, ölən adamın bütün orqanları ilə basdırılmalı olduğunu desələr də,
əksər din alimləri İslam dininin buna qarşı olmadığını diqqətə çatdırırlar. Quranın bir surəsində də qeyd olunur ki, bir
insana həyat bəxş etmək, bütün insanlığa həyat bəxş etmək qədər savabdır. Bundan belə qənaətə gəlmək
olar ki, İslam dini də orqan transplantasiyasına icazə
verir. 1988-ci ildə Səudiyyə Ərəbistanının Ciddə şəhərində İslam Ölkələri
Konfransının toplantısında da meyitdən və
canlıdan orqan transplantasiyasına icazə verilib.