adalet.az header logo
  • Bakı 11°C

ORALARDA KiMLƏR VAR: MSTiSLAV RASTROPOViç

TOFİQ ABDİN
20826 | 2007-05-09 05:52
Bu yazı ciddi bir yazı olmasaydı, vallah onu tamam başqa c?r başlardım,məsələn beləcə : vay dədəm vay! Zaman və Vaxt ?əlib ?ör haralara dirəndi ki, bir zamanlar Kommunist partiyasının biletini cibində ?əzdirənlər və onun orqanlarında işləyib cib-cib pul yığanlar və onu dövlət başçısı sevib deyə, əl çalıb alqışayanlar indi onun öl?m?n? birmənalı qarşılamadılar və bir çoxları d?ş?nd? : bizim mətbuatımız nədən bu adamın öl?m?n? bu qədər şişirtdilər və hətta bu yazı ?ç?n də məni qınayanlar olacaq, necə ki, vaxtilə də olmuşdu. Onların fikrincə, Rastropoviç bu Vətənin çuval- çuval pulunu yedi ( olsun) və heç zaman da Bakıdan qıraqda, öz?n?n Bakılı olduğunu söyləmədi.Təbii, bu danlaqlarda da bir həqiqətin olduğunu danmayaq və d?ş?nək ki,Bakıdan olub y?zlərlə bakılı (azərbaycanlı) var ki, vətəndən qıraqda bunu söyləmir,söyləməyi vacib bilmir, amma enində- sonunda onlar məhz bu torpaqdan çıxıblar. Onlar ki, bir daha doğulmayacaqlar və necə olursa-olsun bu torpaq onlarla bir daha şöhrət qazanır. Mən burada Qara Qarayev haqqında bir fikri oxuculara çatdırmaq istərdim və bunu eynən da Mstislav Rastropoviçə də aid etmək olar.
   
   ?...Parisdə,böy?k komediyaçı Molyerin abidəsi ?zərində bu sözlər həkk olunub: Onun şöhrəti ?ç?n heç nə ?ərək deyil. O BİZİM Ş?HRƏTLİ OLMA?IMIZ ?Ç?N GƏRƏKDİR.?
   
   Bir zamanlar yazmışdım: nə zamansa Qara Qarayevə abidə qoyulacaqsa o abidənin ?zərində buna bənzər bir şey yazılmalıdır.
   
   Amma orası Parisdir. Orada Fransızlar yaşayır...
   
   Burası Bakı... Burada azərbaycanlı olan, bizlər...?
   
   Və b?t?n bunlara ?örə Mstislav Rastrpovoçin öl?m? həm insani,həm də d?nyəvilik baxımından adi öl?mlərdən deyil və onunla hər adamın şəxsi ?ör?ş? adi ?ör?şlərdən hesab olunmur. Mən lovğalanmıram və çox öy?nm?rəm, amma d?z 36 il (!!!!!!!) bundan qabaq onunla ?zbə?z ?ör?ş?m elə belə olmadı. Və indi mənim bu m?sahibəmə bir az da qınaqla baxanlar, o zaman onun konsertində iştirak eləyən yuxarı eşalonun insanlarına özlərini ?östərmək ?ç?n dəridən-qabıqdan çıxırdı,bunu bir olan Allah da bilir. Zaman bir çox şeyləri alt-?st etdi,bu adamlar dəyişmədi ki, dəyişmədi. Yox, dəyişdilər
   
   dəyişməsəydilər, bax beləcə mənə qınaq baxışlarla baxmazdılar.
   
   D?nya musiqisi bir fenomenini itirdi. Olan bu. Və mənim də şansım ki, belə bir fenomenlə nə zamansa ?zbə?z olub, ondan bir çox şeyi soruşmuşam.
   
   Mstislav Rastropoviçin konsertinə ?etdim. Təkcə ona ?örə yox ki, bu məqaləni yazacaqdım. Həm də ona ?örə ki, konsert ?rəyimcə idi. Onu ?örmək, çalğısını eşitmək istəyirdim.
   
   Rastropoviçi dinləyəndə nə d?ş?n?rd?m? Onun həmin ?ecəki konserti mənim ömr?mə nə əlavə etdi? Nə ?ç?n təəss?fləndim, nə ?ç?n sevindim? B?t?n bu suallara Rastropoviçin köməyilə cavab tapmaq istəyirdim.
   
   Məşhur musiqiçi konsertin birinci hissəsində Motsartın ?Sehrli fleyta? operasına Bethovenin ?fa major? variasiyalarını çaldı. Həmin hissədə ikinci ifa - Şopenin violençel və fortepiano ?ç?n sonatası oldu. Professor hər iki əsərin çalğısına olduqca sakit başladı.
   
   Salonda tam sakitlik idi. Rastropoviç o qədər aludəçiliklə, vurğunluqla çalırdı ki, ona baxmamaq, qulaq asmamaq olmazdı. Tez-tez sol əlini violençelin ?st?ndən ?öt?r?b sərt hərəkətlə yanına salır və bir neçə an keçməmiş yenə də onun barmaqları klassik musiqinin həzinliyini salona yayırdı...
   
   Mstislav Rastropoviç haqqında olduqca sanballı fikirlər söyləyiblər. Ona ?örə də bu məqalədə onun sənətinə aid tərifləri, epitetləri, aldığı m?kafatları sadalamaq fikrində deyiləm. B?t?n bunların əvəzinə Nazim Hikmətin bir şerini xatırlamaq istəyirəm. David Oystraxa həsr olunub.
   
   İstanbula ?etmisiniz...
   
   Bədbəxt bir qadını
   
   bəxtiyar etmisiniz.
   
   Barmaqlarınıza
   
   baxmışdır onun
   
   Yağışa uzanan iki yaşıl
   
   yarpaq kimi ?özləri.
   
   ...Deyir: ağladım.
   
   sevindim.
   
   Deyir: d?nya ?özəl, könl?m
   
   rahat...
   
   Siz, qısqandığım ye?anə
   
   insansınız, ustad!
   
   Professor, siz həmin ?ecəki konsertinizdə Şopendən, Deb?ssidən çalanda ola bilsin ki, ağlayan olmadı. Ancaq sevinən, d?nyanın ?özəl olduğuna inananlar çox oldu. Onlardan biri də mən idim. Siz Bakıda doğulmusunuz. Atanız respublika vioençelçalanlarının çoxunun m?əllimi olub. B?t?n bunlar çox yaxşı. Siz klassiklərdən Baxın, Bethovenin, Şopenin, Deb?ssinin, Bramsın, Qriqin, Şubertin, Prokofyevin; m?asirlərimizdən Şostakoviçin, Kabalevskinin, Xaçaturyanın, Babacanyanın və başqalarının əsərlərini çalırsınız. Siz dövr?m?z?n ?örkəmli sənətkarı, sovet musiqi mədəniyyətinin fəxrisiniz. 34-dən çox ölkədə olmusunuz. ?z? də, təkrar edirəm, Bakıda doğulmusunuz. Bəs, nə ?ç?n Azərbaycan bəstəkarlarından birinin əsərini proqramınıza salmamısınız? Sizinlə ?ör?şsəm, ilk sualım bu haqda olacaq.
   
   ...Mehmanxanaya zən? etdim, dedi ki, sabah saat 10-dan filarmoniyada məşqdəyəm. Doğrusu, onun söhbət ?ç?n belə asanlıqla razılıq verəcəyinə inanmırdım. İnanmırdım ona ?örə ki, vaxtı az idi. Deyirlər hətta ?ecə saat ikiyədək məşq edir. O, musiqinin fanatikidir, vurğunudur.
   
   Rastropoviçin məşq etdiyi yerə ?əldim. SSRİ Xalq artisti, dirijor Niyazi, Rostropoviçlə bir?ə Haydın konsertini məşq edirdi. Salonda mənimlə yanaşı məşqə baxan ?ənc bəstəkar Aydın Əzimov dedi ki, bu ??n ?zeyir Hacıbəyovun ad ??n?d?r. Orkestr saat ikidə ?zeyirin qəbri ?st?nə ?edəcək. İndicə məşq etdikləri konserti ?zeyirin qəbri ?st?ndə çalacaqlar.
   
   Mən fasilə vaxtı professora yanaşdım. G?lə-??lə dedi: ?Bakı xoşuma ?əlir, adamlarını da sevirəm. Azərbaycan bəstəkarlarını, x?susilə Qara Qarayevi xoşlayıram?. Elə bu yerdə ondan ?zr istəyib soruşdum:
   
   - Professor, bir halda ki, bakılısınız və bu yerin musiqiçilərindən xoşunuz ?əlir, bəs nə ?ç?n repertuarınızda azərbaycanlı bəstəkarın əsəri yoxdur?
   
   - Bunu sizin bəstəkarlardan soruşun. Nəyə ?örə mənim ?ç?n əsər yazmayıblar? Bir halda ki, yazmayıblar, nəyi çalmalıyam? Xahiş edirəm, mənim söz?m? onlara çatdırın.
   
   - Professor, nə vaxtsa belə şöhrətli olacağınıza, belə tanınacağınıza inanırdınızmı?
   
   - Mən heç zaman d?ş?nməmişəm ki, nə vaxtsa şöhrətli olacağam. Və indi də öz?m? şöhrətli hesab etmirəm. Məncə, şöhrətli olduğunu hiss etmək o deməkdir ki, hər şeyin sonu çatıb, daha sənətdə qazanacağın bir şey yoxdur.
   
   - Qastrol səfərlərində nədən narahat olursunuz?
   
   - Bilirsinizmi, hər şeydən əvvəl, mən adamlar ?ç?n çalıram. Dinləyicilərin məni eşitməsini daha vacib sayıram. Ə?ər bir saat yarımlıq, iki saatlıq konsertimdə mən tamaşaçılara xoşbəxtlik, rahatlıq bəxş edirəmsə, deməli, ifam uğurlu olub. Məni həmişə dinləyicilərin ?rəyinə yol tapmaq fikri narahat edir.
   
   - Bir vaxtlar sizinlə oxuyan, indi sizin kimi bir o qədər tanınmayan yoldaşlarınız yadınıza d?ş?rm??
   
   - Mən öz yoldaşlarımı heç zaman unutmamışam. Ş?bhəsiz, mənim yoldaşlarım da uğurlu çalmağımla fəxr edirlər.
   
   - Çox ölkə ?əzmisiniz. Bəlkə yadınızda qalan bir epizod danışasınız?
   
   - Bu başdan deyim ki, səyahəti çox sevirəm. Təkcə bu il haralarda olmamışam! Orta Asiyada, Yerevanda, Tbilisidə, Batumidə, Soçidə (Rastropoviç o qədər şəhər adı saydı ki, hamısını sadalaya bilmərik). Bu hadisə 20 il bundan qabaq olub. Komsomolsk şəhərinin yaxınlığında bir yer var. Orada konsert verməli idim. Çıxışa az qalmış direktor ?əlib dedi ki, bu ?ecə konsertiniz olmayacaq. Soruşdum: niyə? Cavab verdi ki, cəmisi altı nəfər ?əlib. Konsertin vaxtı çatanda səhnəyə çıxıb pərdəni aralayıb baxdım ?örd?m ki, nəhən? bir salonda altı nəfər oturub. Mən də həmin altı nəfər ?ç?n b?t?n proqramı çaldım.
   
   - Musiqidən yorulduğunuz vaxtlar olurmu?
   
   - Qətiyyən yox. Mən çalmaq və yenə də çalmaq istəyirəm...
   
   - Ən çox sevdiyiniz yazıçı?..
   
   - Konkret bir ad çəkə bilmərəm. Ona ?örə ki, necə deyərlər, ??n?n hadisələri ilə yaşayıram. Hansı əsəri oxuyuramsa, deməli o, xoşuma ?əlir.
   
   - Professor, dinləyiciləriniz m?xtəlif d?nya?ör?şl?, m?xtəlif səviyyəli adamlardır. Ancaq onların hamısı eyni heyranlıqla sizə əl çalır. Bu alqışlar haqqında nə deyə bilərsiniz? Bu alqışlar sizə necə təsir edir?
   
   - Bu alqışlara öz yaxşı ifamla cavab vermək istəyirəm. Mən ən sadə dinləyici ?ç?n çalıram. Və mənə elə ?əlir ki, onlar da məni başa d?ş?rlər, ifam onların xoşuna ?əlir.
   
   - Ə?ər mənim yerimdə olsaydınız, nə soruşardınız?
   
   - ?Bakıya bir də nə vaxt ?ələcəksiniz??
   
   - Necə cavab verərdiniz?
   
   - Lap tezlikdə!
   
   - Gözləyirik, professor!
   
   
   
   1971

TƏQVİM / ARXİV