Hqiqtn başqaları üçün çox adi görünn, amma mnim üçün bir ağrı olan şeylrdn yazmaq lzzt elyir, bir az da içimdn keçni demynd, yazmayanda özüm xyant bildiyim üçün yazıram o yazıları.Bir d qrib bir şey":: içimizd bir ölü kimssizlik v sakitlik var.Bunun adını qoymağa bel çtinlik çkirm - hörmt etdiyimiz v byndiyimiz bir çox şeylr bizim hyatımızdan sakitc çıxır v yox olur.Biz bunu o qdr sakit qarşılayırıq ki,sanki bu el belc d olmalıymış.Mn inanmıram, içi d mn daxil bir adam lini telefona uzadıb,bir-birinin ardınca bağlanan v açılan qzetlr haqqında msul yaradıcılardan bir şey soruşub":: tbii, ?525-ci qzet? çox böyük bir demokratik addım ataraq, ALMA qzetinin şef redaktoru Zahir Əzmtdn yenidn iş başlamaq rfsind bir sorğu aldı. Sağ olsunlar.
?Mdniyy?t qzetinin mkdaşı ?çox bilmiş? adını verdiyimiz Savalan Frcov yarı zarafat, yarı ciddi deyir":: Siz çox istedadlı adamsınız, mn istedadlı deyib trifldiyim adamlar hmiş mn qarşı çıxırlar v Siz d düşünürm ki, el ola bilrsiniz, ona gör d Sizi triflmkdn çkinirm.
Savalan bu sözünün üstündn kompüterd yazdığım yazıya baxır v deyir":: "Baho, sn kürd dilind yazırsan ki... Mn d deyirm ki, sninki Şrif Ağayarla n yaxşı tutur."
Kompüterd yazdığım yazı Times Nev Roman şrifti il olduğu üçün Savalan by bel deyir.Amma Şrif Ağayar hardan ağlına glir, bax bunu bilmdim.
***
...bir neç müddt önc ?Gündlik Azrbaycan? yoxa çıxdı v yenidn qayıtdı, ardınca da ?Alma? qzeti yoxa çıxdı v yenidn qayıtdı. N oldu,ndn?
(Burada mn parantez açmaq istrdim":: bağlanışdan sonra ALMA qzetinin ilk nömrsini alan yaxın dbiyyat adamlarından biri dedi":: amma, qzet vvlki qzet deyil.O n drcd haqlı idi bunu hllik söylmk çtindir.Amma yaradıcıların iradsind bir dyişiklik olursa, bunu da anlamaq grkdir).
Qzetlr tbii ki, Sahiblrinin icazsiyl hazırlanır amma, baş redaktorlar bu Sahiblrin fitin bnddirlr, onlar da daha yuxarılara bağlıdırlar. Havalar sakit olanda bu insanlar yaradıcıların işin qarışmırlar v qarışanda da çox az-az qarışırlar vya bir dflik qarışırlar, nec ki,görürük. Havaların nec keçmsi mslsi mnim yadıma bir şey saldı":: SSSRİ Yazıçılar İttifaqının Qurultaylarından birind (ili yadımdan çıxıb) görkmli yazıçı İlya Erenburq çıxış edn zaman deyir ki, havalar da çox pisdir, bu da insanın hval-ruhiyysin möhkm tsir edir. Ona gör d yazmaq bir az çtinlşir.
Yuxarıda oturanlardan biri bu çıxışdan sonra hmn lav edir":: İlya Qriqoryeviç havanın pis olduğundan şikayt edir, halbuki pambıq üçün, taxıl üçün, kartof üçün havalar çox gözldir.
V bu baxımdan yuxarı-aşağı get-ged mafiyalaşan bu gözlim mmlktd bir çox sbblr ola bilr ki, bu sbblr üzündn qzetlr doğulur v qzetlr ölür. Tbitin v Allahın işin qarışaraq ölnlr yenidn dirilir. Öln qzetlr üçün ağlamağa el bir imkanımız v gücümüz yox, çünki biz siyast adamları deyilik v bizim üçün hr hansı bir qzetin yaranışı v yaşamağı bayramdır.
V bzn d el olur ki, öln qzetlrin qırxı çıxmamış, yas yerindn çadır-madır sökülmmiş onlar dirilirlr.Biz bu oyunları tqdir etmirik v bunun trfind deyilik.
Bir vaxtlar ?Shiflr? adlı qzeti buraxan şair Xanmir mn nisbtn çox gncdir, mn ondan ?Ulduz? jurnalı üçün bir intervyü almışdım v orda bel bir sual da vardı. (Amma, vallah ona gnc d demk olmaz, ağıllı v yazı trzin gör bir az da zamana diqt edn, bzn zamanın verdiyi ağrılardan qırağa çıxaraq daşan bir yazar).
Sual":: Xanmir, önc bir mslni aydınlaşdıraq":: bu vaxta qdr çapına rvac verdiyin bu v ya başqa sbbdn bağlanan qzet v drgilr haqqında mlumat alaq. Bu açıb-bağlama snin üçün
bir xobbidirmi, yoxsa bunun bir sbbi var?
Cavab":: Açılıb-bağlanan qzet - drgilr mslsin gldikd ":: 1. "Aydın" drgisi, 2. "Shiflr" qzet drgisi, 3. "Doqquz iqlim" hazırda faliyyt göstrir. V n sonda ?Yeni Azrbaycan? qzetinin ?Yenisey? lavsi. Bu qzet, drgilrin açılıb, bağlanmasının mn zabdan başqa heç bir xoş ovqatı nsib olmayıb. Mcburiyyt qarşısında qalan mn oğlu mnoviç bir başqa kağız, ad və razid taleyi sınamağa çıxıram. Bu proses mni hm d qdim bir ovçu etmişdir. Ovu knarda, knardan vursam da içri gtirirm. Əkinçilikl mşğul olmuram. Ovçuyam. Bu mnada gözlmirm tarlam bir ildn sonra mhsul gtirsin. Oxumu atıb yayımı gizltmdn, nişan alıb atıram. Mnim ovladığım ovların, quşladığım quşların heç biri murdar olmayıb. Onu murdar eylynlr Azrbaycanda çox asan şkild tapılır. Bizim ovumuzu murdar eylynlri tarix qddarcasına murdarlayacaq. Onların tini heç Allahın qurd-quşları da yemyck. Sadc, sonsuz çölün tn ortasında günşin yandırıcı şüaları onların kmiklrini d yandırıb-yaxacaq. Onların övladları el bilcklr dbiyyatın bu müslman ölksind dd-babaları bir buddist olaraq dünyalarını dyişiblr. Sonra oğul-uşaqları yazacaqları kitablarına bel bir ad qoyacaqlar":: "Musurman doğulub buddist öln cdadlarımın bitmyn serüvnlri".
Tbii, Sovet dövrü olsaydı bu qzetlri buraxanlar bunu bel inadla dey bilmzdi, amma indi qzetin bütün maliyylri mhz bir şxs aid olduğu üçün onun yaşadılması da artıq onun Sahibin aiddir v bu baxımdan bir çox sbblr olur ki, biz oxucuların bundan xbri olmur v bütün ağırlıqlar yen d onu yaradanların üstün düşür.
Allah yardımçıları olsun.
Amma mnim dediyim odur ki, qzetlrin bu ölüm-dirim mübarizsi söz d tsir edir v söz d dyrini itirir. Qzetlrin ömür azlığı bir susqunluq yaradır v bunun bir çox sbbi var ki, bunlar heç zaman açıqlanmır.
Mn bel başa düşürm ki, bu qzetlri hazırlayanlar ağır günlrind bir dost sözün möhtacdırlar v bu dost sözünü biz hr zaman demk üçün ehtiyac duymamışıq.
V belc içmizdki sevgi d ölüb gedir...
Açığını söylyk":: bu Yeni Dünya Düzni deyiln bir vaqinin gtirdiyi bir çox şeylr arasında, bizim d yazar v cizrlrimzin bu qdr çoxalması adamın başını gicllndirir.
Mslnin qliz yeri budur.
İndi yaşa görüm... indi yaz görüm...
ORALARDA KİMLƏR VAR"::
LALƏ MÜLDÜR
1956-cı ild Aydında doğuldu. Liseyi Robert Kolejind bitirdi. Tqaüdl Florensiyaya getdi. Türkiyy geri dönrk Orta Doğu Unversitetind iki işldikdn sonra,1977-ci ild İngiltry gedrk, Mancestr Universitetind Ekonomi Bölümündn aspirant oldu; Essex Universitetind Ədbiyat Sosyolgiyası Bölümündn maqistr drcsini aldı. 1983-1987-ci illrd Brüsseld yaşadı.
İlk şeirlri 1980-ci ild ?Yazı? v ?Yeni İnsan? drgilrind çıxdı. ?Göstri?, ?Dftr?, ?Şeir Atı?, ?Oluşum?, ?Mor Köpük?, ?Yönlişlr?, ?Son bahar? drgilrind bir çox şeir v yazısı yayınlandı; şeirlrindn bzilrinə musiqi yazıldı v filmlrd istifad edildi.
ƏSƏRLƏRİ
Voyacer XX (Ahmt Güntanla birlikt, 1990), Quzey Dftrlri (1992), Buhurumrym (1993), Uzaq Fırtına (1988), Serilr Kitabı (1991) il Divanü lüğt-it-Türk (1998) adlı kitabları var.
Bir dönm ?Radikal? qzetind yazdı, Türkiydn qıraqda bir çox snt v dbiyyat toplantılarına qatıldı.
SU
Firuz rngli suların önünd
diz çökmüş
bir ovçu, lind altın yayıyla.
Qaralarla, kaplanlarla oynayırdı,
Kamanıyla oynadığı kimi.
Firuz rngli sularda üzn
sarı güllrin xatırlatdığı
xatirlr... içindym...
O uzun siyah lcyiml
yeriyirm dalğaların üstüyl
sularla evlnirmiş kimi balıqlar
mavi gözlü bir qadınlar kimidir
nfs alıb-vermsi
qaranlıq yarpaqların ardında
Bir ulduz kimi gümüş notalar fısıldayır
onun da qulağına... dolendo...
Sslrin v notaların gümüş
ağırlığıyla baş vurur sulara, baş vururuq.
bir dnizaltı söhbt kimi
artıq kimsnin dinlmdiyi
iki insan arasında
boğulmamaq üçün
dnizin dibind danışmağa can atan
İki insan kimi
Haradsa dolendo
O uzun byaz lcyiml
tkrar çıxdığımda sulara
mirasım,alnıma saplanacaq
altın bir ox ola bilir.
Yetkin qızların önünd yilmiş
Alnımda altın bir ox
Oturmuş ola bilirm.
Aramızda mlum uzaqlıqlara
şrqi söyly bilirik mavi sulara.
Aramızda kristal uzaqlıqlarla
göy çkilmiş ola bilirik,
ağlayan maşın siqnalları kimi.
Orion çkimi blk d yalnızca...
DESTİNA
Dünn gec sn yatarkn
İsmini fısıldadım
V heyvanların qorxunc
Hekaytlrini anlatdım
Dünn gec sn yatarkn
Çiçklr su verdim
V insanların qorxunc
Hekaytlrini anlatdım
Dünn gec sn yatarkn
Üryim bir ulduz kimi bağlandı sn
Bax, el bu üzdn, sırf bu üzdn
Yeni bir isim verdim sn
Destina
Sn heç n ummadan uyusan da bir küncd
Bax el bu üzdn, sırf bu üzdn, bax el
Hyatdan daha çox ölüm yaxın olduğun üçün
Sni bu gün qoyduqları üçün
Ömrümün mayasını vercym sn
KADİFƏ ŞAİRLƏR
ölür kadif şairlr...
bazarların tozunda
v qülllrin tüstüsünd basdırılaraq
gün gecy axır...gec gün...
ölüm yaşama axır, yaşam hyata...
hyatda axar
daha qrar vermdilr
gets otaqlardan
gets bu otaqlardan birilri...
YALNIZLIQ VƏ MELANXOLİYA...
hryerdydilr...
dönck yerlri yox indi...
?Mdniyy?t qzetinin mkdaşı ?çox bilmiş? adını verdiyimiz Savalan Frcov yarı zarafat, yarı ciddi deyir":: Siz çox istedadlı adamsınız, mn istedadlı deyib trifldiyim adamlar hmiş mn qarşı çıxırlar v Siz d düşünürm ki, el ola bilrsiniz, ona gör d Sizi triflmkdn çkinirm.
Savalan bu sözünün üstündn kompüterd yazdığım yazıya baxır v deyir":: "Baho, sn kürd dilind yazırsan ki... Mn d deyirm ki, sninki Şrif Ağayarla n yaxşı tutur."
Kompüterd yazdığım yazı Times Nev Roman şrifti il olduğu üçün Savalan by bel deyir.Amma Şrif Ağayar hardan ağlına glir, bax bunu bilmdim.
***
...bir neç müddt önc ?Gündlik Azrbaycan? yoxa çıxdı v yenidn qayıtdı, ardınca da ?Alma? qzeti yoxa çıxdı v yenidn qayıtdı. N oldu,ndn?
(Burada mn parantez açmaq istrdim":: bağlanışdan sonra ALMA qzetinin ilk nömrsini alan yaxın dbiyyat adamlarından biri dedi":: amma, qzet vvlki qzet deyil.O n drcd haqlı idi bunu hllik söylmk çtindir.Amma yaradıcıların iradsind bir dyişiklik olursa, bunu da anlamaq grkdir).
Qzetlr tbii ki, Sahiblrinin icazsiyl hazırlanır amma, baş redaktorlar bu Sahiblrin fitin bnddirlr, onlar da daha yuxarılara bağlıdırlar. Havalar sakit olanda bu insanlar yaradıcıların işin qarışmırlar v qarışanda da çox az-az qarışırlar vya bir dflik qarışırlar, nec ki,görürük. Havaların nec keçmsi mslsi mnim yadıma bir şey saldı":: SSSRİ Yazıçılar İttifaqının Qurultaylarından birind (ili yadımdan çıxıb) görkmli yazıçı İlya Erenburq çıxış edn zaman deyir ki, havalar da çox pisdir, bu da insanın hval-ruhiyysin möhkm tsir edir. Ona gör d yazmaq bir az çtinlşir.
Yuxarıda oturanlardan biri bu çıxışdan sonra hmn lav edir":: İlya Qriqoryeviç havanın pis olduğundan şikayt edir, halbuki pambıq üçün, taxıl üçün, kartof üçün havalar çox gözldir.
V bu baxımdan yuxarı-aşağı get-ged mafiyalaşan bu gözlim mmlktd bir çox sbblr ola bilr ki, bu sbblr üzündn qzetlr doğulur v qzetlr ölür. Tbitin v Allahın işin qarışaraq ölnlr yenidn dirilir. Öln qzetlr üçün ağlamağa el bir imkanımız v gücümüz yox, çünki biz siyast adamları deyilik v bizim üçün hr hansı bir qzetin yaranışı v yaşamağı bayramdır.
V bzn d el olur ki, öln qzetlrin qırxı çıxmamış, yas yerindn çadır-madır sökülmmiş onlar dirilirlr.Biz bu oyunları tqdir etmirik v bunun trfind deyilik.
Bir vaxtlar ?Shiflr? adlı qzeti buraxan şair Xanmir mn nisbtn çox gncdir, mn ondan ?Ulduz? jurnalı üçün bir intervyü almışdım v orda bel bir sual da vardı. (Amma, vallah ona gnc d demk olmaz, ağıllı v yazı trzin gör bir az da zamana diqt edn, bzn zamanın verdiyi ağrılardan qırağa çıxaraq daşan bir yazar).
Sual":: Xanmir, önc bir mslni aydınlaşdıraq":: bu vaxta qdr çapına rvac verdiyin bu v ya başqa sbbdn bağlanan qzet v drgilr haqqında mlumat alaq. Bu açıb-bağlama snin üçün
bir xobbidirmi, yoxsa bunun bir sbbi var?
Cavab":: Açılıb-bağlanan qzet - drgilr mslsin gldikd ":: 1. "Aydın" drgisi, 2. "Shiflr" qzet drgisi, 3. "Doqquz iqlim" hazırda faliyyt göstrir. V n sonda ?Yeni Azrbaycan? qzetinin ?Yenisey? lavsi. Bu qzet, drgilrin açılıb, bağlanmasının mn zabdan başqa heç bir xoş ovqatı nsib olmayıb. Mcburiyyt qarşısında qalan mn oğlu mnoviç bir başqa kağız, ad və razid taleyi sınamağa çıxıram. Bu proses mni hm d qdim bir ovçu etmişdir. Ovu knarda, knardan vursam da içri gtirirm. Əkinçilikl mşğul olmuram. Ovçuyam. Bu mnada gözlmirm tarlam bir ildn sonra mhsul gtirsin. Oxumu atıb yayımı gizltmdn, nişan alıb atıram. Mnim ovladığım ovların, quşladığım quşların heç biri murdar olmayıb. Onu murdar eylynlr Azrbaycanda çox asan şkild tapılır. Bizim ovumuzu murdar eylynlri tarix qddarcasına murdarlayacaq. Onların tini heç Allahın qurd-quşları da yemyck. Sadc, sonsuz çölün tn ortasında günşin yandırıcı şüaları onların kmiklrini d yandırıb-yaxacaq. Onların övladları el bilcklr dbiyyatın bu müslman ölksind dd-babaları bir buddist olaraq dünyalarını dyişiblr. Sonra oğul-uşaqları yazacaqları kitablarına bel bir ad qoyacaqlar":: "Musurman doğulub buddist öln cdadlarımın bitmyn serüvnlri".
Tbii, Sovet dövrü olsaydı bu qzetlri buraxanlar bunu bel inadla dey bilmzdi, amma indi qzetin bütün maliyylri mhz bir şxs aid olduğu üçün onun yaşadılması da artıq onun Sahibin aiddir v bu baxımdan bir çox sbblr olur ki, biz oxucuların bundan xbri olmur v bütün ağırlıqlar yen d onu yaradanların üstün düşür.
Allah yardımçıları olsun.
Amma mnim dediyim odur ki, qzetlrin bu ölüm-dirim mübarizsi söz d tsir edir v söz d dyrini itirir. Qzetlrin ömür azlığı bir susqunluq yaradır v bunun bir çox sbbi var ki, bunlar heç zaman açıqlanmır.
Mn bel başa düşürm ki, bu qzetlri hazırlayanlar ağır günlrind bir dost sözün möhtacdırlar v bu dost sözünü biz hr zaman demk üçün ehtiyac duymamışıq.
V belc içmizdki sevgi d ölüb gedir...
Açığını söylyk":: bu Yeni Dünya Düzni deyiln bir vaqinin gtirdiyi bir çox şeylr arasında, bizim d yazar v cizrlrimzin bu qdr çoxalması adamın başını gicllndirir.
Mslnin qliz yeri budur.
İndi yaşa görüm... indi yaz görüm...
ORALARDA KİMLƏR VAR"::
LALƏ MÜLDÜR
1956-cı ild Aydında doğuldu. Liseyi Robert Kolejind bitirdi. Tqaüdl Florensiyaya getdi. Türkiyy geri dönrk Orta Doğu Unversitetind iki işldikdn sonra,1977-ci ild İngiltry gedrk, Mancestr Universitetind Ekonomi Bölümündn aspirant oldu; Essex Universitetind Ədbiyat Sosyolgiyası Bölümündn maqistr drcsini aldı. 1983-1987-ci illrd Brüsseld yaşadı.
İlk şeirlri 1980-ci ild ?Yazı? v ?Yeni İnsan? drgilrind çıxdı. ?Göstri?, ?Dftr?, ?Şeir Atı?, ?Oluşum?, ?Mor Köpük?, ?Yönlişlr?, ?Son bahar? drgilrind bir çox şeir v yazısı yayınlandı; şeirlrindn bzilrinə musiqi yazıldı v filmlrd istifad edildi.
ƏSƏRLƏRİ
Voyacer XX (Ahmt Güntanla birlikt, 1990), Quzey Dftrlri (1992), Buhurumrym (1993), Uzaq Fırtına (1988), Serilr Kitabı (1991) il Divanü lüğt-it-Türk (1998) adlı kitabları var.
Bir dönm ?Radikal? qzetind yazdı, Türkiydn qıraqda bir çox snt v dbiyyat toplantılarına qatıldı.
SU
Firuz rngli suların önünd
diz çökmüş
bir ovçu, lind altın yayıyla.
Qaralarla, kaplanlarla oynayırdı,
Kamanıyla oynadığı kimi.
Firuz rngli sularda üzn
sarı güllrin xatırlatdığı
xatirlr... içindym...
O uzun siyah lcyiml
yeriyirm dalğaların üstüyl
sularla evlnirmiş kimi balıqlar
mavi gözlü bir qadınlar kimidir
nfs alıb-vermsi
qaranlıq yarpaqların ardında
Bir ulduz kimi gümüş notalar fısıldayır
onun da qulağına... dolendo...
Sslrin v notaların gümüş
ağırlığıyla baş vurur sulara, baş vururuq.
bir dnizaltı söhbt kimi
artıq kimsnin dinlmdiyi
iki insan arasında
boğulmamaq üçün
dnizin dibind danışmağa can atan
İki insan kimi
Haradsa dolendo
O uzun byaz lcyiml
tkrar çıxdığımda sulara
mirasım,alnıma saplanacaq
altın bir ox ola bilir.
Yetkin qızların önünd yilmiş
Alnımda altın bir ox
Oturmuş ola bilirm.
Aramızda mlum uzaqlıqlara
şrqi söyly bilirik mavi sulara.
Aramızda kristal uzaqlıqlarla
göy çkilmiş ola bilirik,
ağlayan maşın siqnalları kimi.
Orion çkimi blk d yalnızca...
DESTİNA
Dünn gec sn yatarkn
İsmini fısıldadım
V heyvanların qorxunc
Hekaytlrini anlatdım
Dünn gec sn yatarkn
Çiçklr su verdim
V insanların qorxunc
Hekaytlrini anlatdım
Dünn gec sn yatarkn
Üryim bir ulduz kimi bağlandı sn
Bax, el bu üzdn, sırf bu üzdn
Yeni bir isim verdim sn
Destina
Sn heç n ummadan uyusan da bir küncd
Bax el bu üzdn, sırf bu üzdn, bax el
Hyatdan daha çox ölüm yaxın olduğun üçün
Sni bu gün qoyduqları üçün
Ömrümün mayasını vercym sn
KADİFƏ ŞAİRLƏR
ölür kadif şairlr...
bazarların tozunda
v qülllrin tüstüsünd basdırılaraq
gün gecy axır...gec gün...
ölüm yaşama axır, yaşam hyata...
hyatda axar
daha qrar vermdilr
gets otaqlardan
gets bu otaqlardan birilri...
YALNIZLIQ VƏ MELANXOLİYA...
hryerdydilr...
dönck yerlri yox indi...