Heç istəmirdim bu mövzuya toxunum. Düşünürdüm nəhayət özləri şərhin, yazının bu tip tərzindən bezərlər. Ancaq bunlar hələ də davam etməkdədir. Xüsusilə futbol reportajlarında, idman qəzetlərinin bir sıra mövzularında.
Söhbət nədən gedir?
Budur, televiziyada hansısa bir oyunun, məsələn çempionlar liqasından bir görüşün reportajıdır. Təbii ki, son vaxtlar dəbə minən 2 şərhçi ilə. Ancaq bizim bu şərhçilər futbolu dərindən duyub bilməklə, zəngin məlumatları olmaqla yanaşı reportajları nədən bu qədər uzun-uzadı və bəzən də şit söhbətlərlə "bəzəyirlər"? Elə əndrəbadi ifadələr işlədirlər ki, məəttəl qalırsan. Hətta bir anlıq ekrana baxmayıb onların söhbətinə (şərhinə) tamam bağlansan, bütün diqqətinlə qulaq assan, bunun bir məzhəkə olduğunu düşünərsən. Bu da yenilikdirmi?
Futbol şərhlərinin bütün dünyada qəbul edilən özünəməxsus ənənəsi, tərzi var. Həmkarlarımız bunu bizdən də yaxşı bilirlər. Onda nədən belə gərəksiz axtarışlar həvəsindədirlər, başa düşülmür.
Futbol matçlarının yayımları zamanı bütün telekanallarda şərhçilərin bu oyunla bağlı illər öncəsi birdəfəlik qəbul olunmuş idmançı jestinə yorulub-bezikmədən təkrar-təkrar izah vermələrinin səbəbi də heç anlaşılmır. Bir görüş ərzində ən azı 5-6 dəfə hansısa futbolçunun qaydalar pozulmadan zədələnməsi və ya ciddi səbəb olmadan yıxılması, "nəfəs dərməsi" baş verir ki, bu zaman rəqib komanda topu meydandan çıxarır. (top onsuz da yazılmamış qanun kimi yenidən həmin komandaya qaytarılır). Dünyanın hər yerində futbolçular neçə illərdir ki, buna bir növ vərdiş ediblər və ilk vaxtlar alqışlarla qarşılanan bu cür hallar indi çoxdan adiləşibdir. Belə jestlərə futbol (idman) centlmenliyi də deyilir. Bax, bizim şərhçilər belə bir vəziyyət yarananda bunu tamaşaçılara başa salırlar. Bəzən lap geniş məzmunda. Oyunun gedişində top yenə həmin məqsədlə meydan kənarına çıxarılırsa, centlmenlik məsələsi təkrarən tamaşaçıya izah olunur. Adamın əhdi kəsilir. Bir dəfə başa saldın da, dostum! Vallah, bunu dünyanın ən ucqar yerlərində də bilirlər.
Soçidə keçirilən və nəhayət ki, uzun dövrdən sonra rusların qələbəsi ilə (qızıl medalların sayına görə) başa çatan XXII Qış Olimpiadasının televiziya reportajlarında da bəzi şərhçilərin peşəkarlıq səviyyəsi təəccüb doğururdu. Düzdür, İctimai Televiziyaya Qış Oyunlarına vaxt (efir) ayırdığına görə minnətdar olmalıyıq. Halbuki respublikada nəşr olunan idman qəzetləri daha çox bu məsələni gündəmdə saxlamalı idi. Bütün dünyanın diqqət mərkəzində olan Qış Olimpiadası qəzetlərimizin "maraq dairəsi"ndə ciddi yer ala bilmədi...
Televiziyanın gözəl hədiyyələrinə baxmayaraq, bəzi hallarda reportajların qüsurlu şərhi narahatlıq doğurmaya bilməz. Gələcəkdə də belə hallara yol verilməməsi üçün idman şərhçilərini təkcə keçirilən oyunlar və idmançılar haqqında yazılı məlumatlarla təmin etməklə yanaşı, onların fərdi hazırlıqlarına da diqqət yetirmək lazımdır. Yoxsa yenə də buz üzərində hokkey oyunundan reportaj zamanı şərhçi tez-tez "şayba" əvəzinə "top" sözünü işlədəcək. Və yaxud Parize sözü. Məlumdur ki, bu fransız mənşəli soyadıdır. Bu dildə vurğu "e" hərfinin üzərinə düşür. Səslənəndə də belə olmalıdır. Bizim şərhçilər isə nədənsə həmin oyunçunun adını çəkəndə vurğunu "a" səsinin üzərinə gətirərək pA-rize deyirdilər. İlk baxışda xırda məsələdir. Ancaq qarşıya hazır qoyulmuş yazılı məlumatdan kənara çıxıb "öz dilləri ilə" danışan bəzi həmkarlarımızın bu cür xırda məsələləri təsadüfən baş vermirdi.
Belədə ikinci bir nostaljini də yaşamalı olursan. Ozerovu, Sinyavskini, Maslaçenkonu, Maxaradzeni, Valid Sənanini, Çingiz İsmayılovu... xatırlayırsan. Və arzulayırsan...

Məzahir ƏHMƏDOĞLU