adalet.az header logo
  • Bakı 20°C
  • USD 1.7

SADƏCƏ, ŞAiR ELDAR BAXIŞ -3

TOFİQ ABDİN
16905 | 2007-05-19 00:57
Birinci yazımda (5 may 2007) şair Eldar Baxışın doğum və vəfat tarixlərində yanlışlıq etdiyim ?ç?n b?t?n oxuculardan və onu sevənlərdən ?zr istəyirəm.
   
   ŞAİR ELDAR BAXIŞı may ayında itirmişik. İyun ayının 22-si onun doğum ??n?d?r. Və bu il onun 60 yaşı tamam olur. Xəbəriniz varmı?
   
   ***
   
   Bu il onun 60 illik yubileyidir. Sağ olsaydı, ??man ki, bu YUBİLEY söz?n? beləcə risklə yaza bilməzdim və yaxamdan yapışıb deyərdi bəlkə : nə yubiley bəyim, əfəndim, mənim yubiley harama yaraşır?Amma söz?n əsl anlamında ona yubiley yaraşırdı. Necə olursa-olsun MAY və İYUN aylarını ELDAR BAXIŞ ayları hesab edirəm. Bu yazıyla onun haqqında yazı silsiləsini davam etdirirəm. Və onu yaxından tanıyanları bu başlanğıca dəvət edirəm.
   
   Keçən həftədəki yazıdan sitat:
   
   ?...Onlar onu layiq olmadığı işlərdə işləməyə,layiq olmadığı vəzəfələrdə çalışmağa məcbur etdilər və onu söz?n həqiqi mənasında çərlətdilər və çox zaman da çox insafsızcasına,çox kirli sözlərlə onun arxasınca danışdılar : çox içir,- dedilər.
   
   Kim çox içmir ki...
   
   Kimlər içmirdi ki...?.
   
   ...Və mən Eldarın şerlərini təkrar-təkrar oxuduqdan sonra onun elədiklərinin hamısına haqq qazandırıram və hətta pis insanların z?lm?ndən alınan içkisinə də haqq qazandırıram və onun içməyində də bir etika, bir mədəniyyət və bir etiraz varmış, bunu mən təbii ki, alqışlamasam da, məhz ŞAİR Eldar Baxış ?ç?n məqbul sayıram.
   
   Nə eləmək olar, Adam bizdən bir baş yuxarı, Adam söz?n əsl mənasında ŞAİR və bu şairlik, altımışıncı və yetmişinci illərin son dərəcə q?vvətli sıçrayışı içindən boy verib ?ör?n?r və bu ?ör?nt? mən bilən bir çoxunu həyəcanlandırırdı.Amma zaman-zaman da boy verib ?ör?nməyə imkan vermirlər,ç?nki onlar o qədər q?vvətli ki,onun şerlərinin ?st?n? alaq otu kimi b?r?y?r və ?st?ört?l? qalan o şerlər də Eldarın içini incidir və inciyən bu içi sakitləşdirmək ?ç?n bir yol var: yorğunluğu zəhərləmək.
   
   Təbii ki, Eldar Baxış çox q?vvətli bir şəxsiyyət kimi bu zəhrimardan o qədər də istifadə edən adam deyildi, amma tale elə ?ətirəcək məhz bu zəhrimarla onun adı anılacaq və ƏTRAFDAKI ZƏHƏRDƏN CANINI QURTARMAQ İMKANI TAPA BİLMƏYƏNDƏ, məhz öz rahatlığını orda axtaracaq,tale onu qısnayacaq.
   
   Və buradaca ?özəl tərc?məçi və unudulmaz Natiq Səfərovun bir zamanlar yazıçı Əkrəm Əylisliyə dediyi bir fikir ?əlib yadıma d?şəcək.Natiq Səfərov deyir: "MƏNİ HEÇ BİR İÇKİ VƏ YEMƏK ZƏHƏRLƏMƏZ.MƏN İNSANLARDAN ZƏHƏRLƏNİRƏM."
   
   Və yenə də təkrar mən,ustad yazarın Eldar Baxışın bir kitabına yazdığı kiçik ön sözdən bir sitata m?raciət etmək istərdim.Və Eldarın bir şair kimi tanınmasında böy?k ustadın böy?k bir rolu olduğunu da bura əlavə etməklə,d?ş?n?rəm ki, Əkrəm Əylislinin bizim ədəbi camiəmizdə məhz Eldar Baxış və neçə-neçə ?özəl yazarın söz?n əsil mənasında kəşf olunmasındakı rolu da öz haqqını daha böy?k anlamda almalıdır və onun baş redaktorluğu elə böy?k bir mövzudur ki, jurnalistika fak?ltəsi bu işə hələ də kəm baxır və ya baxmağa c?rət etmir.
   
   Əkrəm Əylislidən sitat : ?...İndi Eldar Baxış ?ənc deyil.Mən buna sevinirəm.Ona sevinirəm ki,yaşı qırxı keçsə də,Eldar Baxış bizim o böy?k Anamızın övladı olaraq qalır.Və o Ana da Eldar Baxışdan ötr? yenə həmin Anadır- uca və m?qəddəs- şerimizin Eldarla - ana-bala m?nasibətində, deyəsən hələ ki, heç nə dəyişməyib.
   
   ...Eldarın yeni kitabı ilk təmasda,ilk baxışda məndə bu təəss?ratı oyadır.Buradakı şerlərin hamısı eyni səviyyədə deyil, amma onları bir-birindən ayırmağa da adamın ?rəyi ?əlmir,ç?nki bu şerlərdə pis-yaxşı nə varsa ,hamısı Eldara məxsusdur,onun öz?n?nk?d?r.
   
   Şeri sevmək, sevməmək olar, şairi duymaq, duymamaq olar, ancaq şeri təhlil eləmək hər halda mənim işim deyil. Bu xırdaca dost söz?mdə mən bəlkə şair Eldar Baxışın öz?ndən danışmalıydım, şairlə oxucu arasında necə deyərlər, m?safirlik, vasitəçilik eləməliydim.Kitabı oxudum- ?örd?m, buna da ehtiyac yoxdur, oxucudan ?izli heç nəyi yoxdur- o öz? öz barəsində hər şeyi hiyləsiz,kələksiz-filansız, ?rək açıqlığı ilə oxucuya danışır:
   
   Olanım qələmdi. Vardan, dövlətdən,
   
   Dövlətdən uzağam,vardan uzağam
   
   ?z?m- öz nökərim, öz?m -öz bəyim
   
   ?z?m- öz qulluqçum, öz?m -öz ağam?.
   
   Mən bir öncəki yazımdan söz artırmaq xatirinə yox,məhz ?ərəklik xatirinə bir neçə sətri burda təkrarlamaq istərdim və bu sətirlər Eldarın iç d?nyasının sonsuz ağrılarını ifadə edən şerlərinə bir ismarıc olaraq diqqəti çəkir və Eldar Baxışın bu şerləri insani baxımdan SON DƏRƏCƏ A?RILI VƏ SON DƏRƏCƏ ACI vericidir. Mən bu şerlərə bəlkə irəlidə bir də qa-yıtdım.Onun b?t?n həyatını alt-?st edən olaylar bir-birinin ardınca ?əlir,bu məqamda sonsuz iyrəncliklər arasından çıxmağa imkan tapmayan şair Eldar Baxışın bir Allah insanı olmasına baxmayaraq, Allahın onunla cən?inə bir anlam vermək də çox zordur.İnsanlardan,onu yoran, əzən, içinin ağrılarını duya bilməyən kəslərdən aldığı yaralar bir yana, taleyin ona acı töhfəsi də onun iradəsini qırmağa çalışır və Eldar son dərəcə döz?lməsi m?mk?n olmayan yarasının ağrısını dışarıya vurur.Amma öncə yazımdan örnək: ?...Onlar onu layiq olmadığı işlərdə işləməyə,layiq olmadığı vəzifələrdə çalışmağa məcbur etdilər və onu çərlətdilər və çox zaman da çox insafsızcasına,çox kirli sözlərlə onun arxasınca danışdılar :çox içir dedilər.
   
   Kim çox içmir ki...
   
   Kimlər içmirdi ki...?.
   
   ...Onun b?t?n həyatını alt-?st edən, sonsuz iyrəncliklər arasından çıxmağa imkan tapmayan şair Eldar Baxışın bir Allah insanı olmasına baxmayaraq, Allahın onunla cən?inə bir anlam vermək də çox zordur.
   
   Övladlarının itkisi Şair Eldar Baxışı yerdən-yerə vurur və bu zaman çox haqlı, b?t?n suçu öz?ndən tutmuş b?t?n ətrafda ?ör?r. Vaxtsız itirdiyi qızı Şeydaya çox dərdli-dərdli yazdığı (və inanın, mən bu sətirləri yazdığım zaman içimin qəhərini boğa-boğa misal ?ətirəcəyim) şeri insan yaza bilməz, şair yaza bilməz ( mənə ??lməyin) bu bir İLAHİ İLHAMIN VƏ İLAHİ A?RININ verdiyi z?lümd?r. Asif həkimə m?raciətlə yazılan şerin 4-c? böl?m? belədir :
   
   
   
   DƏRDİN QATLARINDAN XƏBƏRİN YOXDU,
   
   NƏDİ Kİ, TORPA?IN QATLARI, QIZIM,
   
   MƏNİM ?RƏYİMİN ATDAQLARIDIR
   
   SƏNİN BU QƏBRİNİN ÇATLARI, QIZIM.
   
   TELLƏRİN BİLİRƏM, SI?ALLAYIRAM
   
   BU ÇATLARDAN QALXAN OTLARI, QIZIM.
   
   ( Bu əlavəni etmək zorundayam: İnanın davam etmək m?mk?n deyil.Məni heç kəs qınamasın,içimdən qalxan ağrını ?özlərimdə zorla tuturam, məni heç qınamayın).
   
   (şerə davam edək)
   
   İndi mən çıxıram ayaqlayıram
   
   O sən ayaqlayan otları, qızım.
   
   SƏNİ O D?NYANIN QURDLARI YEYİR
   
   MƏNİ BU D?NYANIN QURDLARI, QIZIM.
   
   
   
   Əslində bu şerin hamısı elə bax, bu böy?k hərflərlə verilməlidir ki, İÇ SOYUYA BİLSİN. Amma Eldarın heç kəsə yazığı ?əlmir, hətta ondan sonra bu şerləri oxuyub ağlayacaq həyat yoldaşına da, uşaqlarına da, anasına da, bacısına da - heç kəsə, heç kəsə yazığı ?əlmir.Dərdin Daha dərin qatlarına ?edir.
   
   
   
   O?LU ANDAYIN İTKİSİNƏ YAZDI?I ŞER :
   
   
   
   Ay öl?m, ağlama sən də
   
   Gözlərində yaş ?örməyim.
   
   Didib dağıtma sinəni
   
   Sinən daşdı- daş ?örməyim.
   
   
   
   Sən də bir tale qarğışı
   
   Qapıda dolanma,yaxşı
   
   D?ş?b ?z?y?m?n qaşı
   
   ?z?y?ndə qaş ?örməyim.
   
   
   
   Keç içəri... dərd dərində
   
   Dərd mənim can dəftərimdə.
   
   
   
   UZAN ANDAYIN YERİNDƏ
   
   MƏN O YERİ O BOŞ G?RMƏYİM!
   
   
   
   İlahi.Böy?k Yaradan. SƏN eşitmişdinmi bu ŞAİR ATANIN naləsini! Ey milyon illərin İNSANLARI, bu dərdi oxuyub İNSAN olmağı unutmaq m?mk?nm??
   
   Bilmirəm, vallah, bilmirəm
   
   Şerimizin epikliyə doğru baş alıb ?etdiyi və həqiqətən bunun alqışlanası olduğu bir zamanda Eldar Baxışın şerləri nədən bu qədər mənim diqqətimi çəkir. Ondan ki, bu şerlər son dərəcə ustalıqla yazılmış, Azərbaycan (t?rk) dilinin b?t?n imkanları onun şerlərində son dərəcə çılpaq və son dərəcə yeni çalarda yeni sözlərlə imkanlaşmış və həqiqətən də bəlkə də şerin içində yad bir damcı kimi ?ör?nə biləcək sözlər də onun yaradıcılığında bir iç duyğu ortamı yaratmaqda təsirli və etkilidi.
   
   Şəxsən mənim ?ç?n yeni olan bu sözlər ( yeni deyəndə ki, Eldar yeni söz yaratmır, anasının-atasının, elinin-obasının dilindən və içindən qoparıb daha ?eniş mənada bizimki eləyir və dilin şer imkanlarını zən?inləşməsinə xidmət edir) qarşıma çıxdığında şerin əvəzsiz komponenti kimi o saat diqqəti çəkir:
   
   
   
   Qorquçu uzağdan əl eləyəndə
   
   ?öz?m?n yaşını sel eləyəndə
   
   uşaqlar TEZCƏNƏK tök?l?b ?əlib
   
   yoncamı, otumu şələləyəndə
   
   
   
   ANŞIRA bilməzdim ümid nə şeydi
   
   
   
   Atam kərəntimi itiləyirdi
   
   Anam paltarımı ?t?ləyirdi
   
   Mən də danışırdım-?D?LƏYİRDİM
   
   Başıma ?irməzdi ?mid deyilən.

TƏQVİM / ARXİV