Birinci yazımda ( 5 may 2007) şair Eldar Baxışın doğum və vəfat tarixlərində yanlışlıq etdiyim ?ç?n b?t?n oxuculardan və onu sevənlərdən ?zr istəyirəm.
ŞAİR ELDAR BAXIŞı May ayında itirmişik.İyun ayının 22-si onun doğum ??n?d?r.Və bu il onun 60 yaşı tamam olur.Xəbəriniz varmı?
***
Bu il onun 60 illik yubileyidir.Sağ olsaydı, ??man ki,bu YUBİLEY söz?n? beləcə risklə yaza bilməzdim və yaxamdan yapışıb deyərdi bəlkə : nə yubiley bəyim,əfəndim, mənim yubiley harama yaraşır?Amma söz?n əsl anlamında ona yubiley yaraşırdı. Necə olursa, olsun MAY və İYUN aylarını ELDAR BAXIŞ ayları hesab edirəm. Bu yazıyla onun haqqında yazı silsiləsini davam etdirirəm. Və onu yaxından tanıyanları bu başlanğıca dəvət edirəm.
Keçdiyimiz ??nlərdə çox böy?k hörmət etdiyim və yazarlığını sonsuz dəyərləndirdiyim Yaşarın ad ??n?də ?525-ci qəzet?in yaradıcıları ilə birlikdəydim və Yaşarın ad ??n?n? qeyd eləyirdilər, məni də çağırmışdılar. Təbii ki, orada bir çox şeylərdən danışıldı və mən bir şeyə fikir verdim ki, danışılanların heç biri qəzet ?z? ?örm?r və orada iştirak edənlərin hər biri ( məni və Yaşarın tələbə dostu, siyasətçi Arif Hacıevi çıxmaqla) hər ??n Yaşarla birlikdə olanlardır.Bir az keçən kimi ciddi söhbət tam bir qarğaşaya çevrildi və ən başda Yusif Rzayev ayağa durdug oturdug sataşdı və davam etdi.
Təbii ki, ad ??n? ad ??n?d? və mən də bu insanlarla çox tez-tez ?ör?şməsəm də, aradabir ?ör?ş?rəm və hər dəfə də ?ö?r?ş?mzdə heç zaman ciddi bir şeylər olmur, necə ki yazar Yaşarın ad ??n?ndə deyilən sözlər ciddiliyini saxlamırdı və o sözlər havadan asılı qalaraq uçub bir ?öyərçin kimi yoxa çıxırdı.Və mən Yusifin şit zarafatına qulaq asa-asa daha dözmədim, dedim : baxın, siz hər ??n bir yerdəsiniz və mən sizin başqa ??nlər nədən danışdığınızdan xəbərsizəm, amma bu ??n ciddi bir yazarın ad ??n?d?r, zarafatı bir qırağa qoyaq, siz elə bilirsiz bu??ndən sabaha bir ?midmi var, sabah siz bu şirin sözləri Yaşara deməyə imkan tapmaya da bilərsiz. Hər şeyi adiliyə çevirməyək.
Və ?st?ndən də bir zamanlar şair Eldar Baxışla hər ??n ?ör?ş?d?ym?z? xatırlatdım,dedim ki, mən də çox zaman Eldar Baxışın şeirlərini belə oxumağa imkan tapa bilmədim və mənim heç xəbərim yoxmuş ki, ?özəl bir şairlə ?z-?zəymişəm. Yox, onun ?özəl şair olduğunu bilirdim,amma oxumağa tənbəllik edirdim, yoxsa d?ş?n?rd?m, hələ zaman var, oxuyub ona bəzi şeyləri deyə bilərəm.
Amma olmadı.
Həqiqətən də hər ??n bir yerdə olmaq bir çox şeylərin adiliyə çevirilməsinə böy?k bir nədəndir.Aradabərədə ?ör?şlər isə bir çox m?nasəbətlərdə ciddiliyi və tarazlığı qoruyur.
Misal çəkməyə l?zum yox, onlar özləri də bunu bilərlər.
Bir nəfər var ki, mən çox tez-tez ?ör?ş?rəm bu insanla və hər ?ör?ş?m?zdə şair Eldar Baxışdan söz d?ş?r və d?ş?n?rd?m ki, mən onu Eldar Baxşla tanış etmişəm, amma sən demə, məni Eldar Baxış onunla tanış edim.
Bu adam h?q?qş?nas və ?özəl qələm sahibi Babək Arusludur ki,məhz elə o Eldar Baxış haqında ilk yazını da yazdı və ?525-ci qəzet?də çap etdirdi.
Mən həmin yazıdan çox kiçik biri sitatı vermək istəyirəm: ?Elə ilk şeiri ilə ədəbiyyata ?ətirdiyi nəfis,ədəbi ictimayyət ?ç?n ilk ?əlişi ilə tumurcuq sözləriylə çiçək və yarpaq şeirləri yazan baharın nəfəsi qədər ətirli idi.Təsad?f? deyildir ki, 60-cı illərin axırlarında ?Azərbaycan ?əncələri? qəzetində dərc olunan ilk mətbu şeiri ilə bənzətmələrinə və obraz seçiminə uyğun olaraq işlətdiyi sözlərin imkanlarını riyazi dəqiqliklə ifadə etməsi,haqqındaböy?k söz ustalarının minnətdarlıq hissinə səbəb olmuşdur.Ləklərə böl?nm?ş çəltik zəmisini şahmat taxtasına,çəltik zəmisinə qonmuş Hacıleyləkləri isə şahmat fiqurlarına bənzənməklə Eldar Baxış söz?n q?drəti ilə bir f?sunkar mənzərə yaratmışdır ki,o mənzərini yalnız təbiətin öz? yarada bilərdi.Şairin nəfəsi təkcə ətri ilə deyil, həm də ??c?y?lə bahara bənzəyirdi.
Gəlim,?əlim ?ələsi
Ələ d?şməz beləsi
Gözlərinin ?iləsi
Muncuğundan iridi.
Bu misralar yalnız ən ətirli və ??cl? nəfəsdən s?z?lə bilərdi?.
Təbii, indi bu işlərimizin Eldar Baxışa nə istiliyi,nə soyuqluğu var və mən nədən belə inadla Eldar Baxış haqqında yazılar yazmağı içimin arzusu olaraq ifadə edirəm : həqiqətən bu ??n poyeziyanın tənəzz?lə uğrdığı bir vaxtda Eldar Baxış kimi təmiz bir ədəbiyyat insanının,təmiz bir şairin ?öl?ədə qalması və onun altımış yaşının tamam olmasının bu qədər s?kutla qəzetlərə yansıması, bir az incidicidir.D?ş?nsək ki,Azərbaycan rellığı məhz belə olmalıdır, bu da bir təsəlli olaraq insanın içini rahatladır.
Təbi ki, mən bu yazıları yazmaqla kimsə ayağa qalxıb Eldar Baxışın hər hansı bir şeirini nə dərsliklərə yerləşdirəcək, nə də Eldar Baxışa heykəl qoyacaq.Yəni, mən bunu söz ?ələşi deyirəm.Eldarın məzarı Xırdalanın uca təpəliyindən baxır bu şəhərə, bu şəhərin pis anlamda b?rokratlarına və pis ədəbi camiəsinə.Eldar məhz hər zaman o ucalıqda idi, yaşadığı öm?rlə də, yaratdığı əsərlərlə də.O ucalıqdan heç zaman enmədi.
Enməyə qoymadılar.
Sağ olsunlar bunu eləynlər!Amma, onlar bunu bilə-bilə eləsələr də, Eldar hirslənmədi.Yıxılmadı.Əyilmədi. Onlar onu layiq olmadığı işlərdə işləməyə,layiq olmadığı vəzəfələrdə çalışmağa məcbur etdilər və onu söz?n həqiqi mənasında çərlətdilər və çox zaman da çox insafsızcasına,çox kirli sözlərlə onun araxasınca danışdılar :çox içir dedilər.
Kim çox içmir ki...
Kimlər içmirdi ki...
Mənim də havamı aldı bu d?nya
Mənim də havamı aldı bu d?nya
Görməli işləri ?örə bilmədim.
Yığıb, topalayıb sevinci mərdə
Kədəri namərdə verə bilmədim.
Bəslədiyim arzu ?öz?mdə qaldı
Arzumu ?öz?mdə heç elədilər.
Mənim arılarım öld? acından
Mənim ağrılarım beçələdilər.
Oynaq-oynaq sular zarıdı ?etdi
Yaşıl-yaşıl otlar qurudu ?etdi
Gözəl-?özəl qızlar qarıdı ?etdi
Mən də baxa-baxa qaldım d?nyada
Huşlu adam vardı huşunu yedi
Dəyirman acıxıb daşını yedi
C?cə qarışqanın başını yedi
Mən də baxa-baxa qaldım eləcə
B?Y?K QORXU
Hərənin içində bir qorxu yatır
Bu qorxu qandanmı yığılıb ?əlir?
Ana bədənindən, ana bətnindən
Bəlkə bizimlə bir doğulub ?əlir?
İşığa, z?lmətə ?öz açan ??ndən
Bəlkə bu qorxudu aldadan bizi?
Bəlkə bu qoxudu balacalıqdan
Sızıldadan bizi,aldadan bizi.
Bu qorxu olmasa,?rk? olmasa
Bəlkə də bizi heç bələməzdilər.
Bizi bələk qulu, bizi ipqulu
Bizi kəndirqulu eləməzdilər.
Göz?m?z? açıb bələk ?örməzdik
Göz?m?z? açıb kəndir ?örməzdik.
?z?m?z? belə alçaq ?örməzdik
?z?əsini elə h?nd?r ?örməzdik.
O biri qorxular xırda-xuruşdu
Bu qorxu elə bil iridi bir az.
O biri qorxular öl?vaydılar
Bu qorxu elə bil diridi bir az.
Bu qorxu böy?y?r biz böy?d?kcə
Bu qorxu boy atır boy atdıqca biz
Bu qorxu bizimlə ?edib qayıdır
Bir yana ?etdikcə,qayıtdıqca biz.
Bu qorxu y?z yerə,min yerə yozur
Biz ?öz eyləyəndə,qaş qaldıranda
Yeriyəndə çəkir ayağımızdan,
Başımızdan basır baş qaldıranda.
Bu böy?k qorxunun böy?k xofu var
Bu xof aman vermir qol aça adam
Bu xof Kəpəz boyda böy?k adamı
Döndərib eləyir balaca adam.
Balaca adam da elə o saat
Əl çəkir öz?n?n böy?kl?y?ndən
Əl çəkir ruhunun, d?ş?cəsinin
Adının, söz?n?n böy?kl?y?ndən.
Qısır nəfəsini, qısır səsini
Boğazını qısır, çiynini qısır.
Boğazı kimi də, çiyni kimi də
?rəyini qısır,beynini qısır.
O adam ömr?ndə qısılmazdı heç
Bu adam qısıla-qısıla qalır.
Elə bil ayağı ?z?l?r yerdən
Elə bil havadan asılı qalır.
O böy?k qorxudur adamı qısan
Adamın dilini ?ödək eyləyən
Qəzili döndərib çatı eyləyən
Çatını döndərib yedək eyləyən
İlahi, nə zaman quratacayıq
O böyk qorxudan yaxamışızı biz?!
O böy?k qoxudan quratara bilsək
Sudan çıxarardardıq çuxamızı biz.
ŞAİR ELDAR BAXIŞı May ayında itirmişik.İyun ayının 22-si onun doğum ??n?d?r.Və bu il onun 60 yaşı tamam olur.Xəbəriniz varmı?
***
Bu il onun 60 illik yubileyidir.Sağ olsaydı, ??man ki,bu YUBİLEY söz?n? beləcə risklə yaza bilməzdim və yaxamdan yapışıb deyərdi bəlkə : nə yubiley bəyim,əfəndim, mənim yubiley harama yaraşır?Amma söz?n əsl anlamında ona yubiley yaraşırdı. Necə olursa, olsun MAY və İYUN aylarını ELDAR BAXIŞ ayları hesab edirəm. Bu yazıyla onun haqqında yazı silsiləsini davam etdirirəm. Və onu yaxından tanıyanları bu başlanğıca dəvət edirəm.
Keçdiyimiz ??nlərdə çox böy?k hörmət etdiyim və yazarlığını sonsuz dəyərləndirdiyim Yaşarın ad ??n?də ?525-ci qəzet?in yaradıcıları ilə birlikdəydim və Yaşarın ad ??n?n? qeyd eləyirdilər, məni də çağırmışdılar. Təbii ki, orada bir çox şeylərdən danışıldı və mən bir şeyə fikir verdim ki, danışılanların heç biri qəzet ?z? ?örm?r və orada iştirak edənlərin hər biri ( məni və Yaşarın tələbə dostu, siyasətçi Arif Hacıevi çıxmaqla) hər ??n Yaşarla birlikdə olanlardır.Bir az keçən kimi ciddi söhbət tam bir qarğaşaya çevrildi və ən başda Yusif Rzayev ayağa durdug oturdug sataşdı və davam etdi.
Təbii ki, ad ??n? ad ??n?d? və mən də bu insanlarla çox tez-tez ?ör?şməsəm də, aradabir ?ör?ş?rəm və hər dəfə də ?ö?r?ş?mzdə heç zaman ciddi bir şeylər olmur, necə ki yazar Yaşarın ad ??n?ndə deyilən sözlər ciddiliyini saxlamırdı və o sözlər havadan asılı qalaraq uçub bir ?öyərçin kimi yoxa çıxırdı.Və mən Yusifin şit zarafatına qulaq asa-asa daha dözmədim, dedim : baxın, siz hər ??n bir yerdəsiniz və mən sizin başqa ??nlər nədən danışdığınızdan xəbərsizəm, amma bu ??n ciddi bir yazarın ad ??n?d?r, zarafatı bir qırağa qoyaq, siz elə bilirsiz bu??ndən sabaha bir ?midmi var, sabah siz bu şirin sözləri Yaşara deməyə imkan tapmaya da bilərsiz. Hər şeyi adiliyə çevirməyək.
Və ?st?ndən də bir zamanlar şair Eldar Baxışla hər ??n ?ör?ş?d?ym?z? xatırlatdım,dedim ki, mən də çox zaman Eldar Baxışın şeirlərini belə oxumağa imkan tapa bilmədim və mənim heç xəbərim yoxmuş ki, ?özəl bir şairlə ?z-?zəymişəm. Yox, onun ?özəl şair olduğunu bilirdim,amma oxumağa tənbəllik edirdim, yoxsa d?ş?n?rd?m, hələ zaman var, oxuyub ona bəzi şeyləri deyə bilərəm.
Amma olmadı.
Həqiqətən də hər ??n bir yerdə olmaq bir çox şeylərin adiliyə çevirilməsinə böy?k bir nədəndir.Aradabərədə ?ör?şlər isə bir çox m?nasəbətlərdə ciddiliyi və tarazlığı qoruyur.
Misal çəkməyə l?zum yox, onlar özləri də bunu bilərlər.
Bir nəfər var ki, mən çox tez-tez ?ör?ş?rəm bu insanla və hər ?ör?ş?m?zdə şair Eldar Baxışdan söz d?ş?r və d?ş?n?rd?m ki, mən onu Eldar Baxşla tanış etmişəm, amma sən demə, məni Eldar Baxış onunla tanış edim.
Bu adam h?q?qş?nas və ?özəl qələm sahibi Babək Arusludur ki,məhz elə o Eldar Baxış haqında ilk yazını da yazdı və ?525-ci qəzet?də çap etdirdi.
Mən həmin yazıdan çox kiçik biri sitatı vermək istəyirəm: ?Elə ilk şeiri ilə ədəbiyyata ?ətirdiyi nəfis,ədəbi ictimayyət ?ç?n ilk ?əlişi ilə tumurcuq sözləriylə çiçək və yarpaq şeirləri yazan baharın nəfəsi qədər ətirli idi.Təsad?f? deyildir ki, 60-cı illərin axırlarında ?Azərbaycan ?əncələri? qəzetində dərc olunan ilk mətbu şeiri ilə bənzətmələrinə və obraz seçiminə uyğun olaraq işlətdiyi sözlərin imkanlarını riyazi dəqiqliklə ifadə etməsi,haqqındaböy?k söz ustalarının minnətdarlıq hissinə səbəb olmuşdur.Ləklərə böl?nm?ş çəltik zəmisini şahmat taxtasına,çəltik zəmisinə qonmuş Hacıleyləkləri isə şahmat fiqurlarına bənzənməklə Eldar Baxış söz?n q?drəti ilə bir f?sunkar mənzərə yaratmışdır ki,o mənzərini yalnız təbiətin öz? yarada bilərdi.Şairin nəfəsi təkcə ətri ilə deyil, həm də ??c?y?lə bahara bənzəyirdi.
Gəlim,?əlim ?ələsi
Ələ d?şməz beləsi
Gözlərinin ?iləsi
Muncuğundan iridi.
Bu misralar yalnız ən ətirli və ??cl? nəfəsdən s?z?lə bilərdi?.
Təbii, indi bu işlərimizin Eldar Baxışa nə istiliyi,nə soyuqluğu var və mən nədən belə inadla Eldar Baxış haqqında yazılar yazmağı içimin arzusu olaraq ifadə edirəm : həqiqətən bu ??n poyeziyanın tənəzz?lə uğrdığı bir vaxtda Eldar Baxış kimi təmiz bir ədəbiyyat insanının,təmiz bir şairin ?öl?ədə qalması və onun altımış yaşının tamam olmasının bu qədər s?kutla qəzetlərə yansıması, bir az incidicidir.D?ş?nsək ki,Azərbaycan rellığı məhz belə olmalıdır, bu da bir təsəlli olaraq insanın içini rahatladır.
Təbi ki, mən bu yazıları yazmaqla kimsə ayağa qalxıb Eldar Baxışın hər hansı bir şeirini nə dərsliklərə yerləşdirəcək, nə də Eldar Baxışa heykəl qoyacaq.Yəni, mən bunu söz ?ələşi deyirəm.Eldarın məzarı Xırdalanın uca təpəliyindən baxır bu şəhərə, bu şəhərin pis anlamda b?rokratlarına və pis ədəbi camiəsinə.Eldar məhz hər zaman o ucalıqda idi, yaşadığı öm?rlə də, yaratdığı əsərlərlə də.O ucalıqdan heç zaman enmədi.
Enməyə qoymadılar.
Sağ olsunlar bunu eləynlər!Amma, onlar bunu bilə-bilə eləsələr də, Eldar hirslənmədi.Yıxılmadı.Əyilmədi. Onlar onu layiq olmadığı işlərdə işləməyə,layiq olmadığı vəzəfələrdə çalışmağa məcbur etdilər və onu söz?n həqiqi mənasında çərlətdilər və çox zaman da çox insafsızcasına,çox kirli sözlərlə onun araxasınca danışdılar :çox içir dedilər.
Kim çox içmir ki...
Kimlər içmirdi ki...
Mənim də havamı aldı bu d?nya
Mənim də havamı aldı bu d?nya
Görməli işləri ?örə bilmədim.
Yığıb, topalayıb sevinci mərdə
Kədəri namərdə verə bilmədim.
Bəslədiyim arzu ?öz?mdə qaldı
Arzumu ?öz?mdə heç elədilər.
Mənim arılarım öld? acından
Mənim ağrılarım beçələdilər.
Oynaq-oynaq sular zarıdı ?etdi
Yaşıl-yaşıl otlar qurudu ?etdi
Gözəl-?özəl qızlar qarıdı ?etdi
Mən də baxa-baxa qaldım d?nyada
Huşlu adam vardı huşunu yedi
Dəyirman acıxıb daşını yedi
C?cə qarışqanın başını yedi
Mən də baxa-baxa qaldım eləcə
B?Y?K QORXU
Hərənin içində bir qorxu yatır
Bu qorxu qandanmı yığılıb ?əlir?
Ana bədənindən, ana bətnindən
Bəlkə bizimlə bir doğulub ?əlir?
İşığa, z?lmətə ?öz açan ??ndən
Bəlkə bu qorxudu aldadan bizi?
Bəlkə bu qoxudu balacalıqdan
Sızıldadan bizi,aldadan bizi.
Bu qorxu olmasa,?rk? olmasa
Bəlkə də bizi heç bələməzdilər.
Bizi bələk qulu, bizi ipqulu
Bizi kəndirqulu eləməzdilər.
Göz?m?z? açıb bələk ?örməzdik
Göz?m?z? açıb kəndir ?örməzdik.
?z?m?z? belə alçaq ?örməzdik
?z?əsini elə h?nd?r ?örməzdik.
O biri qorxular xırda-xuruşdu
Bu qorxu elə bil iridi bir az.
O biri qorxular öl?vaydılar
Bu qorxu elə bil diridi bir az.
Bu qorxu böy?y?r biz böy?d?kcə
Bu qorxu boy atır boy atdıqca biz
Bu qorxu bizimlə ?edib qayıdır
Bir yana ?etdikcə,qayıtdıqca biz.
Bu qorxu y?z yerə,min yerə yozur
Biz ?öz eyləyəndə,qaş qaldıranda
Yeriyəndə çəkir ayağımızdan,
Başımızdan basır baş qaldıranda.
Bu böy?k qorxunun böy?k xofu var
Bu xof aman vermir qol aça adam
Bu xof Kəpəz boyda böy?k adamı
Döndərib eləyir balaca adam.
Balaca adam da elə o saat
Əl çəkir öz?n?n böy?kl?y?ndən
Əl çəkir ruhunun, d?ş?cəsinin
Adının, söz?n?n böy?kl?y?ndən.
Qısır nəfəsini, qısır səsini
Boğazını qısır, çiynini qısır.
Boğazı kimi də, çiyni kimi də
?rəyini qısır,beynini qısır.
O adam ömr?ndə qısılmazdı heç
Bu adam qısıla-qısıla qalır.
Elə bil ayağı ?z?l?r yerdən
Elə bil havadan asılı qalır.
O böy?k qorxudur adamı qısan
Adamın dilini ?ödək eyləyən
Qəzili döndərib çatı eyləyən
Çatını döndərib yedək eyləyən
İlahi, nə zaman quratacayıq
O böyk qorxudan yaxamışızı biz?!
O böy?k qoxudan quratara bilsək
Sudan çıxarardardıq çuxamızı biz.