Təkcə sən bağışla! - Hekayə
Yasəmən yuxudan öz çığırtısına oyandı. Alnı, boyun-boğazı tamam tər içində idi. Bir anlıq gördüklərinin yuxu, yoxsa, gerçək olduğunu ayırd edə bilmədi.
Ayılsa da, yuxunun təsirindən
çıxa bilmirdi. Yerinin içindən əlini uzadıb, çarpayının sol tərəfindəki kiçik
mizin üstündə olan qrafindən bir stəkan su süzüb içdi. Saata baxdı. Saat 14:00
idi. Körpəni yatızdıranda yuxuladığının fərqində olmamışdı. Çarpayının sağ tərəfindəki
beşiyə boylandı. Təəccübləndi. Uşaq çoxdan oyanmışa oxşayırdı. Özü də adətinin əksinə
sakit-sakit baxırdı. Nə ağlayır, nə də ağlamağa hazırlaşırdı.
Yasəmən körpənin bələyini dəyişdirdi. Onu yedizdirdi. Yenidən beşiyinə qoydu.
Körpə yatmaq əvəzinə verdiyi suala cavab gözləyən adamlar kimi gözünü geniş açaraq,
anasına baxırdı. Yasəmən beşiyi xeyli silkələyəndən, layla deyəndən sonra körpə
yenidən yuxuya getdi. O, körpənin çirkli əskilərini götürüb həyətə düşdü. Çöldə
ocağın üstündə qaynayan iri, qara qulplu qazandan vannaya su töküb, paltarları
yumağa başladı. Bayaqdan fikrindən qovub-çıxarmağa çalışdığı yuxu yenidən
yadına düşdü. Bir anlıq canına üşütmə keçdi. Fikirləşməyə başladı: "Nənəm deyərdi
ki, ağır yuxunu axar suya danış, bir də nəzir çıx, hər şey ötüb-keçəcək”.
Paltarları yuyub, qurtardı. Bağçanı suvarmaq üçün həyətə yoğun su arxı gəlirdi.
Bu arxın suyu ilə qonşu həyətlərin ağacları da suvarıldığı üçün heç vaxt suyu
qurumazdı. Sabunlu paltarları yığdığı vannanı başına götürüb, arxa tərəf üz
tutdu. Vannanı arxın kənarına qoyub, dizi üstə çökdü. Asta və arxayın səslə
yuxusunu suya danışmağa başladı. "Gördüm ki, həmin bu arxın yerində böyük bir
çay axır. Amma
çayın suyu qapqara palçıq kimi idi. Çay həm burulğanlı, həm də iti-iti axırdı.
Ona görə də çox vahiməli görünürdü. Əkbər əlində bel bu vahiməli suyun
qarşısını kəsməkmi, yaxud da qurutmaqmı fikri ilə çaya yaxınlaşdı. Bellə suyun
qabağına torpaq tökməyə başladı. Birdən ayağının altındakı altı ovulmuş böyük
bir torpaq parçası ilə bərabər çaya yıxıldı. O, palçıqlı, köpüklü sularla
çarpışmağa, əl-qol atmağa başladı. Mən də özümü çaya atmaq, ona kömək etmək
üçün irəli atıldım. Amma kimsə arxadan qollarımdan, qıçlarımdan bərk-bərk
yapışaraq, məni tərpənməyə qoymadı. Azğın sular bir azdan Əkbəri sanki uddu. Mən
çay aşağı, çay yuxarı, həyəcanla, qışqıra-qışqıra "Əkbər” deyə haraylayırdım.
Öz qışqırığıma yuxudan oyandım. Ey bu suyu-seli yaradan Allah, sən özün Əkbərimə
kömək ol!” Dedi və ağlamağa başladı. Ağlaya-ağlaya paltarları yuyur, nə qədər
çalışsa da yuxunun təsirindən çıxa bilmirdi.
Paltarları zivəyə sərib, tələsik evə keçdi. Körpə hələ yatırdı. Rahat nəfəs
aldı. Ev-eşiyə əl gəzdirmək, sil-süpür etmək istədi. İş görməyə heç həvəsi
qalmamışdı. Narahatçılığı, fikrinin qarmaqarışıq olması onu tamam yormuşdu. Taqətsiz
halda çarpayının küncündə oturdu. Dirsəyini dizlərinə dayayaraq, əllərini çənəsinin
altında çarpazladı. "Birdən Əkbərə bir şey olsa... Allah eləməsin, dilim
tökülsün, onda mən neyniyərəm, iraq olsun!” Ağlına gələn bu qəfil fikir Yasəməni
necə qorxutdusa, əti ürpəşdi. Sanki kürəyinin arasından ilan keçdi.
Heysiz-heysiz çarpayıya uzandı. Xəyala daldı. Yaşadığı həyat kino lenti kimi
gözü qarşısında canlandı.
Ailədə beş uşaq idilər. Özündən böyük iki qardaşı, özündən kiçik iki bacısı
vardı. Böyüklərinin 16 vardı, kiçiklərinin isə heç 2 yaşı olmazdı. Ata-anası,
bacı-qardaşı və nənəsi Bəyimlə ikimərtəbəli, eyvanlı, bağçalı evlərində hamı
kimi adi həyat sürürdülər. Atası kolxozda traktorçu, anası pambıqçı idi. Hər
ikisi bütün mövsümü tarlada olur, gecə-gündüz çalışır, uşaqların korluq çəkməməsi
üçün hər zəhmətə qatlaşırdılar. Bəyim nənə qoca olduğu üçün uşaqların yeməyini
vaxtlı-vaxtında ancaq hazırlayırdı. Odur ki, anası tarladan, ağır çöl işindən gələndən
sonra dincəlməz, paltar yuyar, evləri təmizləyər, mürəbbə bişirər, banka
bağlayardı. Gecənin bəlkə də bir-iki saatını yatar, sübh tezdən yenidən tarlaya
üz tutardı. Beləcə, günlər bir-birini əvəz edər, uşaqlar yavaş-yavaş böyüyərdilər.
Artıq Yasəmən də 6-cı sinifdə oxuyurdu.
Oktyabrın əvvəlləri idi. Yasəmən səhər dərsə gedəndə ilk dəfə anasının tarlada
yox, evdə olmasına təəccübləndi:
- Ana, işə getməmisən?
Anası başı ilə işarə edərək, "yox” cavabını verdi.
- Niyə?
Anası əli ilə onu yanına çağırdı. Pıçıltı ilə - "yaxın gəl” - dedi. Yasəmən
yaxınlaşıb, anasının sinəsinə sarı əyildi. Anası əvvəl heysiz qolları ilə onu
sinəsinə sıxıb ürəkdolusu qoxladı, sonra alnından, üzündən, gözlərindən öpməyə
başladı.
Yasəmən ağlı kəsəndən anasından ilk dəfə idi ki, belə səmimi nəvaziş görür və
bununun təsirindən key kimi baxırdı:
- Bacılarına yaxşı bax!
- Baxıram də! Sən niyə işə getmədin?
- Xəstələnmişəm, atan həkim dalınca gedib. Həkim gəlib, iynə vursa, sağalıb,
gedəcəm işə...
Yasəmən "sağ ol!” deyib, qapıya sarı getdi.
- Yasəmən!
- Hey!
- Balam, bəs sən ananı öpmürsən?
- Gələndə öpərəm! - dedi və qaçaraq həyətdən çıxdı.
Dərsləri saat 2-də qurtardı. Yaman acmışdı. "Anam yaxşı ki, bu gün evdədi,
dadlı bir şey bişirər, yeyərəm. Yoxsa, nənəm ya duzun yaddan çıxarır, ya da yeməyə
o qədər duz vurur ki, yeyəndən sonra, axşama qədər elə su içirik”.
Məktəbdən gələn uşaqların səs-küyü onu fikrindən ayırdı. Yanından həm də dəstə-dəstə
qara geyimli, qara yaylıqlı qadınlar da ötüb-keçirdi. Hikkə ilə başını yana
çevirdi. Yasəmənin onlardan çoxdan zəhləsi gedirdi. Çünki, bir neçə il bundan əvvəl
böyük otaqda həmin bu qara geyimli, qara yaylıqlı qadınlar onun çox istədiyi
babasını ortaya uzadıb, elə ağlayır, elə "şaxsey-vaxsey” deyə çığırırdılar ki,
Yasəmən qorxusundan bir neçə gün xəstə də yatmısdı. Onların ayağı həyətlərindən
çəkilməyincə həm qonşuları, həm də bibisi Minagildən evə gəlməmişdi. Gəlib görəndə
babası evdə yoxdu, yəqin etmişdi ki, babasını mütləq o qara geyimli, qara
yaylıqlı qadınlar aparıb. Elə o vaxtdan da onları görən gözü yox idi. Onlar tərəfə
baxmasa da o, dəstənin ona diqqətlə göz gəzdirdiyini hiss edirdi. İçlərindən
biri "tifil, bu gündən yazıq oldun!” dediyini eşitdi.
Yasəmən ətrafına baxdı. Yolda
bir dəstə qadından, arxadan gələn bir dəstə şagirddən, bir də özündən başqa heç
kəsi görmədi. "Görəsən, yazıq kimə deyillər? Mənə? Yazıq özləridi!”
Diqqətlə baxdı, qadınlardan birini tanıdı. "Firuzə xaladı, neynək nənəmə deyərəm,
sizin cavabınızı verər”. Dodağının altında danışa-danışa evlərinə tərəf
addımlarını yeyinlətdi. Evlərinə yaxınlaşdıqca hər aralıqdan, hər döngədən eynən,
bayaqkı qara geyimli, qara yaylıqlı qadınlar daha çox görünməyə başlayırdı. Evlərinə
bir tin qalmış ayaq saxladı. Yenə də həmin "şaxsey-vaxsey” deyənlərin tükürpədən
səsi kəndi başına götürmüşdü. Səsdənmi, yoxsa səsin məhz onların həyətindən gəlməsindənmi,
ayaqları titrəməyə başladı. Zəif addımlarla həyətə yaxınlaşdı. Həyət qara
geyimli, qara yaylıqlı qadınlarla, başlarını yerə dikib, siqaret çəkən kişilərlə
dolu idi. Ağappaq saçları üz-gözünə dağılmıs Bəyim nənə sanki rəqs edirdi. O da
Yasəməni görən kimi - "can ay bala, yazıq, tifil bala!” - deyərək, hönkürdü və
onu qucaqladı. Həyətin bir küncündə qardaşları diz üstə çökərək, özlərinə
yaraşmayan səslə ucadan ağlayır, atası onları sakitləşdirməyə çalışır, gah da
özü də onlara qoşulub ağlayırdı. Bacıları isə hərəsi bir qohumun yanında durub,
gördükləri mənzərəyə sakit-sakit tamaşa edirdilər. "Bəs, anam hanı?” kəlməsini
özündən asılı olmadan, elə ucadan dedi ki, camaatın üzərinə elə bil su ələndi.
Hamı susdu. Yasəmən qaçaraq böyük otağa girdi. Evin ortasında kimisə
uzandırmışdılar. Özərinə qara yaylıq, yaylığın da üstünə bir güzgü qoymuşdular.
Yasəmən bunlara ötəri bir nəzər salıb, tez anasının səhər uzandığı çarpayı olan
otağa keçdi. Çarpayı bomboş idi.
Heç üstündə yorğan-döşək də yox idi. Çarpayının yanında durub, xəcalətli-xəcalətli
baxan qohum-əqrəbaya bir nəzər saldı: "Demiyəssiniz, anam hanı?”
Ağlaşma səsi yenə otağı başına götürdü. Hamı ona izah etməkdən, ağlamağı üstün
tuturdu. Bəyim nənə irəli çıxdı. Yasəmənin əlindən tutub, ortada uzadılmış,
üstü qara örtüklüyə yaxınlaşdı. Örtüyü çəkdi. Örtüyün altından anasının gündən
yanıb-qaralmış çöhrəsi göründü. Elə bil, anası pambıq yığmaqdan yorulub,
yatmışdı. Yasəmən dizlərini yerə qoyub, anasının yanağından öpdü. Dayanıb xeyli
gözlədi. Anasından bir səs çıxmadığını görəndə, balaca əlini uzadıb, anasının
üzünü sığalmağa başladı. "Ay ana, mənəm
ey, Yasəmən, dur, dur, qadan alım, ana!” Yasəmənin zəif-zəif pıçıltısına, sakit
axan göz yaşlarına diqqət kəsilən qadınları elə bil qəflətən ilan sancdı. Yenə
ağı səsi, layla səsi evi, həyəti bürüdü.
İndi neçə illər keçsə də, Yasəmənin qara geyimli, qara yaylıqlı qadınlara olan
nifrəti səngimirdi. Onların evlərinə ayaq açması elə bil Yasəmənin yetimliyinə,
yetimliyin verdiyi əzablara səbəb olmuşdu.
Yasəmən artıq 15-16 yaşından evin ağırlığını arıq çiyinlərində daşıyırdı. Ögey
ananın danlağı da bir yandan...
Sonradan atası təzə arvadını da götürüb getdi. Kəndin başqa səmtində ev
tikdirib, yaşamağa başladı və o gündən Yasəmən yetimçiliyinin birə beş
artdığını hiss etdi. Kiçik qardaşı evin ağsaqqalı, kişisi olmuşdu (Böyük
qardaşı atası ilə mübahisə etdikdən sonra uzaq qohumlarıgildə qalırdı).
Heyvana, mala baxırdı. Yasəmən isə bacılarına qayğı göstərir, evləri təmizləyir,
heyvanları sağır, pambığa gedir, toyuq-cücə saxlayır, bir sözlə, esl ev qadını
kimi hər işin öhdəsindən gəlməyə çalışardı. Başqa əlacı yox idi. Uşaqlığı nə
vaxt ötdü, yeniyetmə dövrünü necə yaşadı, bilmədi. Bir zaman anladı ki, gənc
qız olub. Tay-tuşları bəzəkli-düzəkli, şən çağlarını yaşayanda, sevib-seviləndə
Yasəmən evin qarğaşasını çəkmək məcburiyyətində idi. 22 yaşın şirinliyindən xəbərsiz...
Qəribə idi, bu qızla heç kəs maraqlanmazdı. Elə bil kəndin cavanları qızın
varlığını unutmuşdular. Yasəmən heç incimirdi də. Çünki, hərdən təsadüfən
güzgüyə gözü sataşanda gündən, şaxtadan qaralmış, kobudlaşmış sifətini, çəlimsiz
vücudunu, bəzən həftələrlə daraq dəyməyən saçlarını, yaşamaq şövqü sönmüş, əzabdan
başqa heç nə ifadə etməyən gözlərini görər, ürəyi sıxılardı və güzgüdən aralı gəzməyə
çalışardı. Beləcə, günlər öz axarı ilə keçirdi.
Bir gün pambıq yığımından gəlirdi. Balaca bacısı Şəfəq qarşısına yüyürərək -
"Əkbər qaqa əsgərlikdən gəlib, bizdədi” - xəbərini verdi və gəldiyi kimi də
pilləkəniəri qalxıb, özünü evə saldı. Yasəmən də içəri keçdi. Nənəsinin yanında
stulda üç il bundan əvvəlki Əkbərdən xeyli fərqli bir oğlan əyləşmişdi. Yasəməni
görən kimi ayağa qalxdı. Əl-ələ tutuşdular.
- Həmişə evinizdə-eşiyinizdə!
- Sağ ol! Yaxşı, nənə, sən də sağ ol, tez-tez yanına gələjəm.
Yasəmən Əkbərin arxasınca xeyli baxdı. Dərindən köks ötürdü. İlk dəfə idi ki, nəsə
bir xəyal qurmağa, qəlbinə bir işıq salmağa çalışdı. "Yox, yox, özünü ümidləndirmə,
Yasəmən, kənddə Gülər kimi, Aytəkin kimi, Vəfa kimi qız ola-ola, heç kim, heç
Əkbər də sənə baxmaz. Sən kiməsə lazım olsaydın, heç olmasa bir dəfə adın çəkilərdi.
Olmaz-olmaz!” Deyəsən, "olmaz” sözünü qeyri-ixtiyari ucadan demişdi. Nənəsi
başını balışdan qaldırıb "nə olmaz, başına dönüm” dedi. "Heç, heç, nənə, heç” -
tez cavab verdi, nənəsinin onun fikirlərini duyacağından ehtiyatlandı.
Bir müddət Yasəmən Əkbəri görmədi. Sonra tamam unutdu. Qayğıları başını qatdı.
Aradan 4-5 ay keçmişdi. Yaz çoxdan gəlmişdi. Yavaş-yavaş obada xeyir işlərə
başlanılırdı. Elə həmin günlərdə Şəfəq xəbər gətirdi ki, Əkbər qaqamı evləndirmək
istəyirlər, qız tapıblar. Yasəmən həyəti süpürə-süpürə guya ki, elə-belə
soruşur kimi:
- Bilmədin kimdi qız?
- Yox, soruşdum ey, Mina bibim dedi ki, tezliklə bilərsən, toy olanda!
Yasəmən özünü o yerə qoymasa da, ürəyini dərin bir kədər aldığını hiss etdi.
"Niyə bu Əkbər gəlirdi, qala bilməzdi o Rusiyada?! İşləyərdi, pul qazanardı,
çox vacib idi gəlməyi?” - fikirləşsə də, qəlbinin dərinliyində Əkbəri alacağı
qıza qısqandığını anladı. Anlayan kimi də pərt oldu. Özünü danlamağa, söyməyə
başladı və "Əgər bir də onu fikirləşsəm, Allah mənə qənim olsun” - deyə söz verdi.
Həyəti süpürüb qurtardıqdan sonra zibili balaca əl arabasına yığıb, həyətdən
çöldə atasının vaxtilə qazdığı dərin çalaya tökdü, geriyə dönərkən Əkbəri
qarşısında gördü.
- Salam, nətəhərsən?
- Sağ ol. Sən nətəhərsən?
- Yaxşı.
Yasəmən cavab gözləmədən həyətə girdi. Yenidən zibil dolu araba ilə çalaya
yaxınlaşdı. Əkbər hələ burda idi. Bu dəfə Yasəmən özünü görməməzliyə vurdu. Əkbər
asta addımla ona tərəf gəldi.
- Yasəmən, ayaq saxla, səninlə işim var.
- Mənnən?.. Nə işin?.. - təmkinli görünsə də içəridən ürəyi sanki sapdan
qırılıb düşdü.
- Məni evləndirmək istəyirlər. Mənim də istədiyim yoxdur deyə, evdən səni məsləhət
görürlər! Sən nə deyirsən?
Yasəmən başını qaldırmasa da, ürəyinin içində sevindi. Bilmədi nə desin. Desin
ki, "özün necə məsləhətdi o cür də et. Hə... yaxşı cavabdı. Qoy elə belə də
deyim”.
Əkbər gözləyirdi.
Yasəmən gözlərini ayaqqabısının ucundan çəkib, Əkbərin üzünə baxdı. O an elə
bil Yasəməni cərəyan vurdu. Əkbər Yasəmənin pırtlaşıq saçlarından tutmuş,
ayağındakı köhnə kişi çəkmələrinə qədər elə mərhəmətlə süzürdü ki, elə bil səxavətli
bir dövlətli sədəqə yolu gözləyən bir dilənçiyə baxırdı. İndicə qurduğu xəyalları
bir andaca heçə döndü. "Aman Allah, yəni yazıqlığım bu qədər qabarıqdır?” -
düşündü. Gözlərinə yığılmış yaşları içərisinə axıdaraq, özündən asılı olmadan qəhər,
qəzəb qarışıq bir səslə:
- Əkbər, sağ ol, mənə sədəqə həyat lazım deyil! Mən yazıq deyiləm! Səni məcbur
edənlərə də bildir ki, mən dilənçi deyiləm! Nahaq yerə də səni yormasınlar!
Dedi və arxasına baxmadan həyət qapısını taqqıltı ilə örtüb, içəri girdi.
Əkbər elə bil yerinə mıxlandı, yəqin ki, belə cavab gözləmirdi, fikirləşirdi
ki, Yasəmən sevinəcək, hələ lap bəlkə sevindiyindən ağlayacaq, ordaca "hə” deyəcək.
Bir həftəyə nişan da olacaq, toy da. Heç gözəmirdi, "sənə də yox deyən
tapılarmış, ay Əkbər”...
Axşam evə pəjmürdə döndü. Əhvalatı danışdı. Hamının təəccüblü baxışlarından
oxunurdu ki, onlar belə cavab gözləmirdilər. Hərə bir təklif verdi, biri dedi,
başqasını seç, biri dedi, götür qaç... Təkcə Əkbər dillənmirdi. Qızın hərəkəti
onu sillə kimi tutmuşdu. Elə bil bu sillə onu silkələdi. "Yox, o, mənə rədd
cavabı vermədi, "məni sev, - dedi, - hər bir qız kimi mənim də sevgiyə
ehtiyacım var. Mərhəmətə yox, məhz sevgiyə!”
Onun təəssüf dolu gözləri bunu söylədi. O gözlər ki, kədərlə dolu olsa da, dərinliyində
şam kimi şölələnən xırda bir ümid işarırdı.
O şölə, o ümid Əkbəri rahat buraxmır, onu cəzb edirdi. Sanki "məni düşün, məni
anla”, - deyə haray qoparırdı. Əkbər demək olar ki, hər gün, hər an Yasəmənin
bir az dəyişərək, başqalaşdığını hiss edirdi. Yasəmən elə bil günü-gündən gözəlləşir,
vüqarlanır, əlçatmaz olurdu. Bəlkə də bu, Əkbərə elə gəlirdi.
Amma içindən hər gün bir istək cücərir, boy atırdı. Kənardan da olsa, onu görmək,
ona daha diqqətlə baxmaq, heç olmasa bir neçə kəlmə demək istəyirdi. Amma
bacarmırdı. Yasəmənin onu görəndə turşutduğu sir-sifəti, bəzən o olan tərəfə
belə baxmaması Əkbərin əl-qolunu bağlayırdı.
Beləcə bir-iki ay da ötdü. Artıq Əkbər özü də bilmədən Yasəməni fikrindən
çıxara bilmirdi. Beləcə, onu ürəyinə həkk edirdi.
Payızın gəlməsinə az qalmışdı. Toy-düyünün başlamaq vaxtı idi. Əkbərin evlənmək
məsələsi ailədə yenə müzakirə olunurdu. Təbii ki, bu dəfə Yasəmənin deyil, kənddə
ən gözəgəlimli qızların adı çəkilirdi. Əkbərsə susur, öz fikrini bildirməyə tələsmirdi.
"Yasəmənlə danışmasam, bunlara heç nə deyə bilmərəm”, - deyə fikirləşirdi.
Evdən çıxıb dayısıgilə yol aldı. Şəfəq həyətdə tut ağacının altında evcik
qurub, öz-özüylə oynayırdı.
- Şəfəq, nətəhərsən?
- Əkbər qaqa, sağ ol, sən nətəhərsən?
- Əla, de görüm evdə kim var?
- Nənəm yatıb, Mahir (qardaşı) gedib qoyun otarmağa, Sona (bacısı) əmigilə
gedib...
- Yaxşı, bəs Yasəmən hanı, Yasəmən?
- Kəhrizə getdi, paltar yumağa.
- Hə... sağ ol, ay Şəfəq!
Cəld darvazadan çıxaraq, kəhrizə tərəf yollandı. Günortanın istisi olduğu üçün
kəhrizdə Yasəməndən başqa heç kim yox idi. Başı paltar yumağa elə qarışmışdı
ki, arxadan kiminsə yaxınlaşdığından xəbəri olmamışdı.
- Yasəmən!
- Bismillah, hey!
- Qorxutdum səni?
- ...
Əkbər bir az da irəlilədi. Gözlədi. Yox, deyəsən Yasəmənin cavab vermək nədi,
heç o tərəfə baxmaq fikri də yox idi. Bu dəfə qızın biləyindən yapışdı:
- Eşitmirsən? İki kəlmə sözüm var, dinlə. Sonra yenə işini görərsən.
- Burax qolumu... hə indi sözünü de!
Əkbər baxdı, baxdı, bilmədi hardan başlasın, nə desin...
"Axı bu, mərhəmət hissi deyil, məhəbbətdi, görmürsən?”
Deyəsən, axırıncı hissəni ucadan demişdi, yox daha fikirləşməyin yeri deyildi.
Neçə vaxtdır beynində, ürəyində dəfələrlə götür-qoy etdiyi sözləri həyəcanla,
eyni zamanda, aramla söyləməyə başladı:
- Yasəmən, bu mərhəmət deyil. Vallah! Sən, məni rədd edənə qədər elə idi. Rədd
cavabınla gözümdə dəyişdin, qeyri-adi oldun, anladım ki, adi qızlara yanaşdığım
kimi sənə yanaşa bilmərəm. Səndə, sənin içində bir başqa dünya var. Bax, o
dünyadakı amiranə, qürurlu, sevgiyə möhtac, saf qızı gördüm. Görən kimi də
vuruldum. Bəlkə də səni heç kim mənim qədər görməz, tanımaz! Sənin indiyə qədər
çəkdiyin əzabları ən güclü insanlar çəkə bilməz. Demək, mən ailə quracağım
adamı tapmışam. Həyat yolumda səninlə çətin olmayacaq.
- Mən nənəmə, bacılarıma baxmalıyam!
- Kimə istəyirsən bax, kimə istəyirsən qulluq elə, mən sənin yanında olmaq, həyat
yolumu səninlə addımlamaq istəyirəm. Sənə söz verirəm, səni xoşbəxt edəjəm, səninlə
xoşbəxt olajam... Axşam cavabını almağa gələjəm, - dedi və gəldiyi kimi də iti
addımlarla uzaqlaşdı.
Yasəmən gülmək, sevinmək istəsə də, buna ürəyi gəlmirdi. Elə bilirdi ürəkdən
sevinsə, sevinci bitib-tükənəcək, yenə də hər şey əvvəlki kimi yeksənəkliyinə
dönəcək.
Paltarları necə yuyub vannaya yığdığını, "Kəhrizin təpəsi” deyilən təpəni də
necə aşdığını bilmədi. Paltarları necə gəldi, hər ucu bir tut ağacının gövdəsinə
bağlanmış zivəyə sərdi. Pilləkənləri qaçaraq çıxıb, təngənəfəs özünü otağa
saldı. Bir söz söyləmədən nənəsini sinəsinə sıxıb, bərk-bərk qucaqladı,
çalmasının kənarından çıxan ağ saçlarından, nurdan düşmüş gözlərindən öpməyə
başladı. Bəyim nənə həmişə qayğılı, kədərli gördüyü nəvəsinin belə sevinməsinə
təəccüblənsə də, tez də hər şeydən agah adamlar sayağı dodaqaltı gülümsədi.
- Noolub, ay bala, xeyir olsun?
- Nənə, axşam Əkbər bizə gələjək!
- Noolsun, Əkbər elə hər gün gəlir də!..
- Yox ey, ay nənə, bu dəfə ayrı cür gəlir!
- Nətəhər?
- Utana-utana! - deyib, əlini-əlinə vurub, ucadan güldü...
***
Bu gün Yasəmən gəlin köçürdü. Deyirlər, əynində gəlinlik paltarı olan qıza
Allah həmin gün xüsusi gözəllik bəxş edir. Böyük bədənnüma güzgünün qarşısında
özünə baxmaqdan doymayan Yasəmən sanki tay-tuşlarına da bunu göstərmək istəyirdi.
Dünya Yasəmənin gözündə çiçək açmışdı, həyat gözəlləşmişdi. İndi onu xoşbəxt edəcək
Əkbəri vardı.
Yasəmən xoşbəxt idi. Başına yığışan sinif yoldaşları, kənd camaatı, toya gələn
hər kəs ondakı bu dəyişikliyi aydınca görürdü.
Xoşbəxt günləri bir-birinə calandı. Oğlu dünyaya gəldi. Hər şeyə sevinməyə adət
etmişdilər. Lap elə qarın yağmasına, günün çıxmasına, quşların səsinə - hər şeyə,
hər şeyə sevinirdilər. Bu sevinclər xoşbəxtliyin ətrafa sıçratdığı zərrələr
idi. Heç kimdən gizlətmədən, çəkinmədən arzusunda olduğu, amma heç vaxt ağlına
da gətirmədiyi xoşbəxtlik ona nəsib olmuşdu. "Mən xoşbəxtəm” kəlmələri dilindən
düşmürdü.
***
Bu gün oğlunun doğulmasının 6 ayı, Əkbərin cəbhəyə getməsinin 10 ayı tamam
olurdu. Əkbər 6 ayda oğlunun üzünü 6 dəfə doğru-dürüst görməmişdi. Evə gələndə
də əyin-başını dəyişər, yuyunar, sonra qohum-əqrəba ilə görüşər, hamıdan əhval
tutardı. Ona görə də oğluna az vaxt ayırardı. Axırıncı dəfə gələndə isə
vaxtının çoxunu oğlu ilə keçirdi. Yasəmənin məxsusi bişirdiyi xörəkləri tərifləyə-tərifləyə
yeməyə başladı. Çay süfrəsi arxasında keçmişdən-gələcəkdən danışdılar. Söhbət cəbhədən
düşəndə, Əkbər susdu. Ordakı ağır döyüşlərdən, itkilərdən danışıb, Yasəmənin ürəyini
sıxmaq istəmədi. Onsuz da kəndə tez-tez gələn şəhid tabutlarından vəziyyət bəlli
idi. Səhər tezdən Əkbər Yasəməni evdə hərlənən gördü.
Ortada qoyulmuş dəyirmi stolun üstündə çay dəstgahı artıq hazır idi. Tələsməli
idi. İcazə vaxtı saat 9-da bitirdi. Əynini geyindi. Oğlunun çarpayısına
yaxınlaşdı. Körpə elə şirin-şirin, sakit yatırdı ki, onu öpüb oyatmağa ürəyi gəlmədi.
Başını beşiyə əyib, ciyər dolusu uşağı qoxladı. Əlində sini otağa girən Yasəmən
gördüyü mənzərədən təsirlənsə də, üzə vurmadı.
- Gedirsən? Çay içməmiş?
- Orda içərəm!
- Heç olmasa ağzına bir loxma qoy! - dedi və əlini uzadıb, stolun üstünə
qoyulmuş təndir çörəyindən bir parça qopardı. Həmin parçanı nəlbəkidəki çiyəyə
batıraraq Əkbərin ağzına yaxınlaşdırdı. Əkbər gülümsündü. Yasəmənin qayğısı,
onunçün narahat olması həmişəki kimi Əkbəri məmnun etdi. Ağzındakı çörəyi çeynəyə-çeynəyə
həyətə düşdü. İri əsgər çəkmələrini ayağına geyindi. Əkbər həyətə bir yoxlayıcı
nəzər saldı. Saat 5 olduğuna görə evdə onlardan başqa heç kəs oyaq deyildi.
Arxayınlaşdı. Yasəmənə yaxınlaşdı. Yasəmən qeyri-ixtiyari dilləndi:
- Gedirsən?
- Hə, amma qayıdajam. Sənə söz vermişəm axı... Səni xoşbəxt edəjəm. Məni gözlə!
Səbrlə! Gələjəm! - dedi. Və Yasəməni bağrına basıb, gözündən öpdü. Onun nə deyəcəyini,
nə söyləyəcəyini gözləmədən tələsik ordan ayrıldı.
Əkbər bilirdi ki, Yasəmən hönkürməkdən özünü güclə saxlayır. Ancaq ərini
narahat yola salmamaq üçün canını dişinə sıxıb, susur. Yasəmən Əkbərin ayaq
tappıltılarının uzaqlaşdığını hiss edəndən sonra kövrəlməyə başladı. "Əkbər, sən
bilsən ki, dünyam sənsiz necə cansıxıcıdı... Gələndə də kədərlənirəm, bilirəm
ki, qayıtmaq üçün gəlmisən, gedəndə də bilirəm ki, ayrılıq xeyli çəkəcək. İki
illik həyatımızda mənə o qədər məhəbbət və qayğı göstərmisən ki, heç bilmirəm
bundan əvvəlki illəri sənsiz necə yaşamışam. Bircə bildiyim budur ki, sənsiz
yaşamaq, danışmaq, gülmək, nəfəs almaq mənə mənasız gəlir! Kaş döyüşə getməyəydin,
onsuz da qardaşların gedir də ... və birdən fikrindən keçirdiyi sözə utandı.
- Eh... get, təki Ailah üstündə yar olsun...
***
Yasəmən bu düşüncələrlə yuxuya daldı. Onu körpənin ağlamaq səsi ayırdı.
Uzandığı çarpayıdan cəld qalxaraq, körpəni qucağına götürdü və yedirtməyə
başladı. Bu zaman darvaza möhkəm döyüldü. Yasəmən uşağı çarpayıya qoyub, eyvana
çıxdı. Darvaza hündür olduğu üçün heç kim görünmürdü. Yasəmən darvazaya tərəf səsləndi:
- Kimdi?
Suala sualla cavab gəldi:
- Evdə kim var? Mina xalaya denən sizi Sovetliyə çağırırlar.
Qonşu uşağı Yasəmənin növbəti sualını gözləmədən, qəfil gəldiyi kimi də, qəfil
yoxa çıxdı. "Xeyir olsun, Mina bibimi Sovetliyə niyə çağırsınlar!”.
Bir azdan böyük qaynı Ədil təngnəfəs özünü yetirdi. Salamsız, kəlamsız:
- Anam hanı?
- Raya xalagilə gedib!
Ədil həyətdən yel kimi çıxdı. Yasəmən vedrələri götürüb, həyətin ayağından axan
arxa sarı getdi. Arxa yaxınlaşanda günortakı yuxusu yadına düşdü. O dəqiqə də
halı dəyişdi, bikefləndi. Ordan tez uzaqlaşmaq üçün vedrələri tələsik arxa
salıb doldurdu. Asta-asta evə tərəf gəlməyə başladı. Həyətə çatdı. Nəfəsini dərmək
üçün vedrələri yerə qoydu. Bu zaman darvazanın qarşısında iki maşın saxladı.
Maşın dayanan kimi də Mina bibisinin fəryadlı qışqırtısı nəinki həyəti, bütün məhləni
başına götürdü:
- Balam laylay, balam laylay, anan öləydi, ay Əkbər! Bala lay-lay... Yaralı
canına, axan qanına anan qurban!
Kişilər də hönkürürdü. Elə Ədil də anası kimi ucadan ağı deyirdi.
Yasəmən səsdən çaşdığı üçün əvvəlcə heç nə anlamadı. Elə bildi ki, yuxu görür,
pis bir yuxu... Gözlərini ovuclarının içi ilə sıxcaladı. Yox, yuxu deyil, hamı
ağlayırdı. Əkbərin adını çağıra-çağıra....
Amma anlaya bilmirdi ki, niyə məhz "Əkbər” deyə ağlayırlar. Soruşmaq istədi. Səsi
çıxmadı. Nə qədər cəhd etdisə, nitqi açılmadı. Yavaş-yavaş çoxalan adamlara
baxdı. Gözləri ilə kimisə axtardı. Tapa bilməyəndə istədi kimsə ona nə baş
verdiyini anlatsın. Mina bibi elə bil Yasəmənin fikrini tutdu:
- Yazıq bala, ay bala, Əkbərin öldü. Yazıq, ay yazıq yetim! -deyə sanki Yasəməni
ayıltmağa, olduğu röyadan oyatmağa çalışdı.
Yasəmənin qaranlıq çökmüş beynində birdən elə bil şimşək çaxdı. Yalnız o bir
anlıq şimşəyin işığında hər şeyi aydınca gördü. Əkbər ölüb...
Dodaqlarının arasından zəif səs eşidildi: "Əkbər?” Söz ağzından çıxan kimi bir
parça ət olub, yerə sərildi.
Gözünü açanda başının üstündə qara geyimli, qara yaylıqlı qadınları gördü. Üzlərini
seçə bilmirdi. Danışmağa halı da yox idi ki, kimliklərini, nə istədiklərini,
indi kimi aparmağa gəldiklərini soruşsun.
Kimsə yavaşca "Allaha şükür gözünü açdı” - dedi. Bir başqası isə "Allahın rəhmi
o körpəyə gəldi. Körpə lap yetim qalardı” cavabını verdi.
"Körpə, yetim, yetim körpə”. Yenə heç nə anlaya bilmədi. Nəsə soruşmaq istəsə də,
iniltidən başqa ondan heç bir səs çıxmadı. Gözləri qapandı. Arada qulağına
uğultu qarışıq insan səsləri gəlsə də, bu səslər tez də kəsildi.
Axşamtərəfi idi. Həyətdə adam əlindən tərpənmək olmurdu. Kişilər bir kənara çəkilib,
siqaret tüstülədir, astadan söhbət edirdilər. Kəndin yeniyetmələri neçə gün əvvəl
tikilmiş böyük mağarı sökür, qadınlar həyət-bacanı qaydaya salır, uşaqlar isə
qonşulardan gəlmiş stol-stulları, müşəmbələri, mağarın içərisinə vurulmuş gəbə
və kilimləri paylaşdırırdılar. Hamı sanki bir-biri ilə küsülü idi. Böyük günah
etmiş adamlar kimi bir-birinin gözünün içinə baxmır, susurdular. Birdən Şəfəq
içəri evdən h[vlanak çıxıb, pilləkənlərin başına gəldi:
- Mina bibi, Yasəmən ayıldı, gözlərini açdı!
Həyətdə canlanma yarandı. Hamının üzünə ani bir sevinc gəldi. Çünki Yasəmən Əkbərin
ölüm xəbərini eşidən gündən dərin sarsıntıdan infarkt keçirmişdi. Kəndin həkimi
- Qədir həkim bir müddət xəstənin yanından ayrılmamış, onu yerindən tərpətməyə,
narahat etməyə qoymamışdı. Odur ki, qohum-əqrəbadan çox özü sevinirdi. Çölə
çıxıb Mina bibiyə yaxınlaşdı:
- Ay Mina bajı, çalışın gəlinin yanında ağlayıb, sızlamayın. Ağır sarsıntıdan
infarkt keçirib, amma qorxmayın, yüngüldü. Kaş ağlayaydı! Ağlaya bilmədiyi üçün
zərbə ürəyə dəyib. Yataqdan qalxmasın, uşağı yanından götürməyin! Tez-tez gələjəm.
- Sağ ol, başına dönüm, ay həkim! Ay həkim, səni yaman narahat elədik!
- Bu nə sözdü ay Mina bajı? Borcumuzdu! Bir narahatçılıq olsa, xəbər verin!
Həkim sağollaşıb getdi. İndi heç kəs pilləkənlə qalxmağa, içəri keçməyə ürək eləmirdi.
Hamı bir-birinin üzünə baxırdı. Bilirdilər ki, içəridə Yasəmənin sual dolu
baxışları onların yolunu gözləyir.
Əkbərin böyük bacısı Fitat önlüyü yaxasından açıb, əllərini sildi. Elə önlük əllərində
tərəddüdlə pilləkənləri qaxdı. Evin qapısını açıb, içəri keçdi. Çarpayının baş
tərəfinə iki balış üst-üstə qoyulmuş, tibb bacısının köməyi ilə Yasəmən o
balışa söykənmişdi. İfadəsiz gözləri elə hey bir məchulnöqtəyə baxırdı. Bu neçə
gündə ac-susuz olması onu xeyli sınıxdırmışdı. Rəngi yenə əvvəlki kimi
qaralmış, gözləri çuxura düşmüşdü. Fitat qoşa çarpayıda Əkbərin yatdığı tərəfin
boş olmasını elə bil indi gördü. Fikrindən nə keçdisə, qəhərini zorla
boğa-boğa:
- Can, can, Allah məni öldürsün! - dedi.
Fitatın yaşı hələ qırxı təzə adlasa da, dünyanın bərkinə-boşuna dəfələrlə
düşmüşdü. Amma indi nə demək, necə təsəlli vermək lazım olduğunu bilmirdi. Əkbərin
ona doğma qardaş olduğunu sanki unutmuşdu. Elə bil Əkbər yalnız Yasəmənə məxsus
idi. Qardaş kimi də, ər kimi də, dost kimi də, lap elə sevgili kimi də. Ona elə
gəlirdi ki, doğma bacı olsa da, Əkbərin itkisinə Yasəmən qədər yanmır. Özünü
toxtaq göstərməyə çalışdı:
- Qadan alım, neçə gündü, ajsan, nə yeyirsən, gətirim?.. Çay içirsən?.. Ürəyin
nə istəyir?.. Balanı görmək istəyirsən?.. Sən Allah, ürəyin nə istəyir?
Yasəmənin ifadəsiz gözlərində yumrulanmış iki damla yaş sifəti aşağı
yuvarlanaraq sinəsinə düşdü. O, zəif səslə, astadan:
- Əkbəri... - dedi və bu dəfə aramsız süzülən yaşlar həyətin ayağından axan
arxı xatırlatdı. Ölüm xəbəri çıxandan bəri ilk dəfə idi ki, Əkbər üçün göz yaşı
axıdırdı Yasəmən!
Gələcəkdə onu nələrin gözlədiyini bilməsə də, kəlməbaşı eşitdiyi "yazıq” sözü
çox şeydən xəbər verirdi. Həkimin tapşırıqları Fitatın yadından çıxmışdı, o da
Yasəmənə qoşuldu və anladı ki, yeddi gündür o, ancaq şəhid olmuş qardaşını
ağlayıb, indi isə arzu-muradı gözündə qalmış, ümidləri sönmüş, ruhən ölmüş Yasəməni
ağlayır. Ağladıqca fikri aydınlaşan Fitat dilinə qəfil gələn sözləri
üyüdüb-tökməyə başladı:
- Qadan alım, belə yanıqlı-yanıqlı ağlama. Neynəmək olar, ölüm haqdı, alnımıza
nə yazılıb, onu da görəjiyik. Ağlama, başına dönüm, ağlama, şükür, bir balan
var. Əkbərin yadigarıdır. Ona yaxşı bax, böyüt! Əkbərin ruhu da şad olsun! Təkcə
sənin başına gəlməyif ha! Sakit ol... ağlama... qadan alım!
Yasəmən artıq sakitləşmişdi. Yenə də gözünü bir nöqtəyə zilləyib durmuşdu.
Fitat Yasəmənin kiridiyini görüb, söhbətin səmtini dəyişməyə çalışdi:
- Yasəmən, bir əsgər gəlmişdi. Əkbərin silahdaşı. Nə vaxtdandı bir yerdəymişlər,
- ağlamsındı, - Əkbər elə onun qolları arasında can verib. Deyəsən, xeyli də
söhbət ediblər, nə bilim, vallah, nəysə sözdü adama oxşuyurdu. Səni görmək istəyirdi,
deyəsən?!.
Yasəmən bu neçə vaxtda ilk dəfə ağzını açıb, bir neçə kəlmə söz söylədi:
- Bəs indi, hanı?
- Gedib, günortadan gedib, bəlkə cümə axşamı gəldi.
Yasəmən gözlərini qapadı, artıq ağlamağa da heyi-taqəti qalmamışdı. Fitat elə
bildi ki, o, yatmaq istəyir. Tez oturduğu yerdən qalxıb, barmaqlarının ucunda
qapıya tərəf getdi.
Əkbərin yeddisindən beş gün keçmişdi. Sabah isə cümə axşamı olacaqdı. Yenə də həyət
qələbəlik idi. Hamı sabahkı məclisə hazırlaşırdı. Yasəmən heç bir iş görməsə də
əlləri qoynunda, eyvanda dirəyə söykənərək fikrə getmişdi. Elə bil ətrafda baş
verən səs-küyü, qaynaşmanı görmür, eşitmirdi. Əslində heç nə fikirləşmirdi, heç
fikirləşə də bilmirdi. Hər şey gözündə adiləşmişdi. Bu adilik onu o qədər
sıxırdı ki, bu həyətdən, bu kənddən, lap elə bu dünyadan qaçmaq, uzaqlaşmaq istəyirdi.
Təsəlli tapacağı, sakitləşəcəyi bir guşə axtarırdı Yasəmən... Elə bir yer ki,
orda əvvəlki kimi xoşbəxt olsun, qayğısız olsun! Fikrində axtardı, aradı... və
tapdı. O, yalnız Əkbərin yanında, onun qolları arasında xoşbəxt olar...
Qayğısız olar... Ürəyində sevindi, yer tapdığına görə... İçi çiçək açdı, bir
addım atsa, Əkbərlə görüşəcək, Əkbərlə birlikdə olacaq. Heç kəs onu Əkbərdən
ayırmayacaq... heç kəs...
Gözü eyvanda, dirəyə bərkidilmiş elektrik xəttinə sataşdı. Yasəmən əlini atıb
elektrik xəttini var gücü ilə dartdı. Xətt Yasəmənin əlində gəldi. Kimsənin
görüb-görmədiyini yəqinləşdirmək üçün ətrafa göz gəzdirdi. Birdən lap
qarşısında, uşaq arabasında yatmış körpə onu yuxudan ayıltdı. Nə etmək istədiyini
indi anladı. "Yaxşı, Əkbər yox, mən də yox... Bu uşağa kim məhəbbət göstərəcək,
kim onu sevib əzizləyəcək? Heç kim! Mən boyda adam nəvazişin, məhəbbətin
yoxluğundan usanmışam, bəs bu körpə necə dözəcək?.. Heç kim onu mənim qədər
sevməyəcək axı, uzaq başı mərhəmətlə başına sığal çəkəcəklər, vəssalam... bəs
sonra?”
Öz yetimliyini yadına salan Yasəmən əlindəki elektrik xəttini kənara itələyib,
dünyadan xəbərsiz, arabasında yatmış körpəsini sinəsinə sıxdı və bu neçə gündə
ilk dəfə yanıqlı səslə, ucadan ağı deyib hönkürməyə başladı.
Əzizim ağlamazdım,
Gülərdim, ağlamazdım.
Bilsəydim vəfan budu,
Sənə bel bağlamazdım.
Həyətdəkilər əllərini bir anlıq işdən ayırdılar. Qadınlardan bir neçəsi yuxarı
çıxaraq, Yasəmənlə bərabər göz yaşı tökməyə tələssələr də, Mina bibi əli ilə
onlara "olmaz” işarəsi verib sakitcə dedi:
- Dəyməyin, qoyun ürəyini boşaltsın.
Səhər hamı tezdən oyanmışdı. Hər kəs öz öhdəsinə düşən işi görürdü.
Yasa gələnlər iki-bir, üç-bir həyətə daxil olur, Ədil onları qarşılayıb mağara
dəvət edirdi. Qadınları isə bacısı Fitat otağa aparırdı. Bu zaman həyətə bir əsgər
girdi. Qadınlardan başqa həyətdə hər kim vardısa, hamı onun qarşısına yeridi.
Xüsusi hörmətlə əsgərə yaxınlaşıb, mehribancasına görüşdülər. Ədil əsgəri də
mağara dəvət etdi.
-Məni bağışlayın, burda çox qala bilmərəm. Sabah döyüş olacaq, gərək gedib
hazırlaşım. Amma Yasəmən bacıya çatacaq əmanət, gərək verim. - Ədil məsələdən
hali adamlar kimi başını yellədi. Razılığını verdi. Üzünü Fitata çevirib dedi:
- Yasəməni çağır gəlsin!
Fitat Yasəmənin nə üçün çağrıldığını anlamasa da, yaşına uyğun olmayan bir cəldliklə
ağlaşma olan otağa tərəf getdi. Gözləri ağlamaqdan qıpqırmızı qızarmış Yasəmənlə
qayıtdı. Ədil, Fitat, Yasəmən və əsgər boş otaqlardan birinə keçdilər. Söhbətə
nədən başlayaçağını bilməyən əsgər bir müddət susdu. Sonra siqaretini yandırdı.
Və asta-asta danışmağa başladı:
- Əkbər səmimiyyətinə görə orduya gələn gündən hamının hörmətini qazanmışdı.
Çox ciddi oğlan idi. Döyüşə hamıdan əvvəl atılar, döyüş meydanını hamıdan
axırda tərk edərdi. Döyüşlərə ruh yüksəkliyi ilə hazırlaşmasında hamıya örnək
idi. Bəzən boş vaxtlarımızda hərə bir işlə məşğul olardıq. O isə qara rəngli
kiçik bir bloknotu açar, qələmi əlinə götürüb, ora nəsə yazar, yazını bitirdikdən
sonra, gözünü açıq bloknotun yazılı səhifələrinə zilləyərək bəlkə də, saatlarla
xəyala dalardı. Öz aləminə elə qapılardı ki, mənim ona baxdığımı, bəzən də hərəkətlərinə
güldüyümü də hiss etməzdi. Sonra bloknotu cibinə qoymazdan əvvəl iki dəfə öpərdi.
Sonradan bildim ki, şəkildir. Bir gün yenə yazırdı.
Mən ona yaxınlaşıb:
- Deyəsən, "şanlı”dı hə? - dedim.
Başını qaldırıb gülümsədi:
- Yox, "şansızdı”! Oğluma, yoldaşıma yazıram! - dedi.
- Dost, deyəsən, sən hər döyüşdən əvvəl bir roman yazıb gedirsən!
- Ölüm göznən qaş arasındadır, İsmayıl! Hər an, hər şey ola bilər. Mən bilirəm
ki, həyat yoldaşım mənim itkimə dözməz, ona görə də çalışıram onu özüm
ovundurum. Axı, oğlum onsuz lap yetim qalar. Ürəyimə damıb ki...
- Ə, yaxşı sən Allah! Yekə kişisən, durub boş-boş şeylərdən danışırsan. Denən,
ay İsmayıl, qoy müharibə qurtarsın, səni aparım…ə, tut ağacınız varmı?
- Hə...
- O tut ağacının altında bir yaxşı qonaqlıq verim, səni ailəmlə tanış edim... Sən
də başlamısan bəd-bəd danışmağa... xeyirsöyləməz!
Əkbər mənim ürəklə dediyim şirin arzularla gülümsündü:
- Yaxşı, mən təslim, müharibədən sonra gedirik bizə! Amma səndən bir xahişim
var... Əgər mənə bir şey olsa, bu bloknotu həyat yoldaşıma çatdır. Oldu?
- Oldu, oldu... Allah eləməsin!
Söhbətləşdiyimiz günün sabahısı döyüş əmri verildi. Bizim batalyon xüsusi
coşğunluqla döyüşə atıldı. Əkbəri isə döyüş ərəfəsində tanımaq mümkün deyildi.
Ermənilərə qarşı o qədər nifrətlə döyüşürdü ki, onları məhv etmək, yer üzündən
qaşımaq eşqi ilə alışıb-yanırdı. Əvvəl səngərdən çıxmadan atəş açırdısa, indi
irəliyə sürünərək, düşmənləri daha yaxından biçib-tökürdü. Artıq düşmən onu hədəfə
götürmüşdü. Buna baxmayaraq, Əkbər yerini dəyişmək, geri, səngərə qayıtmaq
fikrinə düşmürdü. Birdən qarşı tərəfdən "Qrad” mərmisi Əkbərin lap yaxınlığına
düşdü. Əkbər tərpənmədi.
Əkbərin paltarı deşik-deşik olmuş, hər tərəfindən qan axırdı. Hiss olunurdu ki,
onu heç cür xilas etmək mümkün deyil. Son dəqiqələri idi. Nəsə demək istədi.
Dillənə bilmədi. Amma gözlərini üzümə zilləyərək, sanki "tapşırığımı unutma”,
dedi və gözlərini əbədi yumdu. Bu müharibə dövründə, mən təbii ki,
silahdaşlarımın çoxunun ölümünün şahidi olmuşam, kədərlənmişəm. Amma Əkbərin
itkisi məni dərindən ağrıdıb. Bəlkə də onun bloknotu mənim əlimə keçməsəydi, mən
bu qədər sarsılmazdım.
İsmayıl əlini cibinə atdı. Ordan qara cildli bir bloknot çıxardi:
- Buyurun, Yasəmən xanım, bu, sizə çatacaq! - dedi və üstündən dağ götürülmüş
adam kimi dərindən nəfəs aldı. Sonra acı və təəssüf dolu təbəssümlə dilləndi: -
Əkbər xoşbəxt insandı, sizin kimi həyat yoldaşı, oğlu, bacısı, qardaşı, qohum-əqrəbası,
heç olmasa basdırıldığı qəbiristanlığı var. Mən isə hər şeydən məhrumam!
- Niyə, qardaş!
İsmayıl indiyə qədər təmkinlə danışmasına, hərəkət etməsinə baxmayaraq,
qeyri-ixtiyari gözləri doldu. Kəsik-kəsik qəhərli səslə:
- Mən Xocalıdanam! - dedi və iti addımlarla ordan uzaqlaşdı. Yəqin ki, göz
yaşlarını qadınların yanında göstərmək istəmədi.
Yasəmən əlində dəftərçə yenidən həmin otağa qayıtdı. Fitat israrla içəridə
qalmaq istəsə də Yasəmən razılaşmadı. Qapını bağlayıb, dəftərçəni vərəqləməyə
başladı.
Dəftərçənin içəridən cildinə keçirilmiş, iki-üç ay bundan əvvəl oğlu ilə birgə
çəkdirdiyi şəkil, sonra isə aydın xətlə yazılmış bir neçə vərəq göründü. Yasəmən
dəftərçəni burnuna yaxınlaşdırıb qoxladı. Gözlərinin yaşını silib, dəftərçəni
oxumağa başladı.
1-ci vərəq
"Yasəmən, indi başa düşürəm ki, səni nə qədər sevirmisəm. Ayrılıq adama cox
şeylər deyir. Yaxşı ki, heç vaxt xətrinə dəyməmişəm, yoxsa indi altını çəkərdim.
Səmədin üzündən, gözlərindən öp. Mən ikinizi də öpürəm. Sağ olun!”
2-ci vərəq
"Salam, sabah döyüşə gedirik, oğlum amanatı! Məni qoruduğun kimi, sevdiyin
kimi, onu da qoru, sev. Çünki o, mənim parçamdı. Görüşmək ümidi ilə! Öpürəm.
Sağ ol!”
3-cü vərəq
"Mənim həyatım, salam! Bəlkə də, sən bunları oxuyanda mən həyatda olmayacağam,
bəlkə də...
Çox arzu edirəm ki, bunu müharibə qurtarandan sonra həyətdəki tut ağacının
altında birgə oturub oxuyaq və gülək. Həm də biləsən ki, səni nə qədər sevirəm”.
4-cü vərəq
"Yasəmən, şər deməsən, xeyir gəlməz. Müharibənin öz qanunları var, ölüm hər an
başımızın üstündədir. Bir canım var, onu da anama, Vətənimə qurban demişəm.
Onların borcundan çıxmaq üçün elə bilirəm canım bəs edər. Başqa heç kimə borcum
yoxdu”.
5-ci vərəq
"Heç kimin yanında gözükölgəli deyiləm. Kimə nə söz vermişəm, yerinə yetirmişəm.
Kimə borclu olmuşam borcun qaytarmışam. Bir səndən başqa...”
6-cı vərəq
"Sənə söz vermişdim, səni xoşbəxt edəcəm deyə... Sənə söz vermişdim, həyatımın
sonuna qədər səndən ayrılmayacağam deyə... Səni kədərlənməyə, ağlamağa
qoymayacağam. Sənə söz vermişdim... Bu müharibədi, Yasəmən! O, bizim
arzularımıza, sözümüzə məhəl qoymur, öz bildiyini edir”.
7-ci vərəq
"Əgər ölüm haqlasa... məni sözümü tutmamaqda günahlandırma, Yasəmən! Məni
bağışla! Çünki təkcə sənə verdiyim sözə, vədə əməl edə bilmədim... təkcə sənin
yanında günahkaram...Təkcə sən bağışla!
Əntiqə Rəşid