İlk dəfə kim aclıq aksiyası keçirib? - ACLIQ AKSİYASININ TARİXİ
Aclıq
aksiyası min illərdir müraciət olunan siyasi mübarizə üsullarındandır. Onun
tipik etiraz aksiyalarından əsas fərqi insanın "təcavüzü”ü birbaşa özünə tətbiq
etməkdədir.
Tarixdə
ilk aclıq aksiyası Hindistanda olub. Sürgünə göndərilən Kral Ramanın ölkəsinə
qayıtması üçün aksiyaya başlayan qardaşı məqsədinə çatmasa da, aksiyanı bir
etiraz forması kimi tarixə sala bilib.
Aclıq
aksiyası həmin dövrlərdə o qədər yayğınlaşıb ki, xristianlıqdan əvvəl
İrlandiyada qanuniləşib. Ədalətsizliklə qarşılaşan insan aclıq aksiyası edib
öldüyü halda, günahlandırdığı şəxs aksiyaçının borclarını ödəmək məcburiyyətində
idi. Aclıq aksiyalarına daha çox həbsxanalarda rast gəlinir. Bunun da əsas səbəbi
həbsxanada başqa etiraz forması üçün imkan və alternativlərin yoxluğudur.
Qeyri-insani və təhqiramiz metod
Aclıq
aksiyası keçirən şəxslərin tələblərini yerinə yetirmək istəməyən qarşı tərəf ən
çox "zorla yedizdirmə” üsuluna əl atırmış. Ancaq Dünya Tibb Təşkilatı uzun
mübahisələrdən sonra bu üsulu "qeyri-insani
və təhqiramiz” elan edib. Aclıq aksiyalarının tarixini yazan Şarman Rassel
aclıq aksiyasının təməl sütunun məhz ictimai maraq olduğunu vurğulayır:
"Cəmiyyətdə aksiyaya maraq yaranmazsa, aksiyanın uğur qazanmaq ehtimalı azalır”.
Aclıq aksiyası rekordu 116 günlə Mahatma Qandinin
mübarizə yoldaşlarından Baqat Sinqə aiddir.
Tarixdə iz qoyan aclıq aksiyaları
Mariona Uollas-Danlop
Müasir
dövrün ilk aclıq aksiyasını məhz Uollas-Danlop reallaşdırıb. İsveçli hərbçi,
qadınların seçki hüququnu müdafiə edən etirazlarına görə həbsə atılanda
aksiyaya başlayıb. Məhkumun ölüb "şəhidlik” zirvəsinə yüksəldiləcəyindən qorxan
hökumət 91 saatdan sonra "təslim olub” və Uollas-Danlopu azad edib. Azad olunan
hərbçi XX əsrin ən dramatik siyasi aksiyalarının ilham qaynağı olub. Ancaq
Britaniyada qadınlara seçki hüququ onun etirazlarından daha çox onların I Dünya
Müharibəsindəki xidmətlərinə görə verilib.
Mahatma
Qandi
Mahatma
Qandi Hindistanda ingilis hökmranlığına, ədalətsizliyə və təcavüzə etiraz etmək
üçün dəfələrlə aclıq aksiyası keçirib. Məhz Qandinin aclıq aksiyaları və digər
passiv etiraz aksiyaları Hindistanı azadlığa qovuşdurub.
Sezar Çavez
Meksika əsilli
amerikan etirazçı Çavez əkinçilərin maaşlarının yüksəldilməsi üçün 25 gün aclıq
aksiyası keçirib. 1968-ci ildəki ilk etirazı məqsədinə çatmaqla yanaşı işçilərə
sağlamlıq sığortası da qazandırıb. Çavez 1989-cu ildə 61 yaşında əkin dərmanları
zəhərlənmələrinə diqqət çəkmək üçün aclığa başlayıb. Aksiya 36 gün davam edib.
Çavezin böyük dəstək alan aksiyaları Əkinçilər Birliyi-Amerikanın ən güclü həmkarlar
ittifaqının yaranması ilə nəticələnib.
Bobbi Sendz
Sends
1981-ci ildə Meyz həbsxanasında qalan İrland Respublikası Ordusu (İRO) hərbçilərinə
siyasi məhbus statusunun verilməsi üçün aclıq aksiyasına başlayıb. Aclıq
aksiyası olarkən Britaniya Parlamentinə seçilib, ancaq aksiyanın 66-cı günündə
Sends dünyasını dəyişib.
Aksiyanın
73-cü günü dünyasını dəyişənlərin sayı ona çatıb. Sendsin cənazəsində 100 mindən
çox insan iştirak edib. Aksiya ingilislərə etibarı və dəstəyi azaltdığından,
hökumət kompromisə getməyə məcbur olub. İrlandiyanın azadlıq mübarizəsində
Sendsin və dostlarının payı çox böyükdür.
Miya Ferrou
Amerikan
aktrisa, məşhur müğənni Frenk Sinatranın həyat yoldaşı olmuş Miya Ferrou
Darfurda aclıq, səfalət və susuzluğa diqqət çəkmək üçün aclıq aksiyası keçirib.
Ferrou 12 günlük aksiyasını həkim tələbi ilə dayandırmaq məcburiyyətində qalıb.
İnsan
aclığa nə qədər dözə bilər?
Su içməklə
insan bədəni aclığa maksimum 60 gün dözə bilər. Su içməzsə, 10 günə ölüm
"qapısını döyər”. Çünki susuzluq orqanları tamamilə iflic edir.
Bədəndə
üç enerji mənbəyi var: qlikogen, protein və yağ. Qlükoza (qan şəkəri) üç-beş
gün ərzində tükənir. Bu halda metabolism enerji üçün yağ hüceyrələrinə "müraciət
edir”. Bu hüceyrələrin parçalanması ilə yaranan "keton cismləri”n (qüvvətli
turşular) qanda həddindən artıq miqdara çatması ölümün yaxınlaşdığını göstərir.
Yağ
hüceyrələri də bitdikdən sonra metobolizm əzələlər və ağciyər, ürək kimi həyati
orqanlara hücum edir və bədəni "əridir”.
Aclıq
aksiyasında bədənin dözümlülüyü insandan insana dəyişir. Yağ hüceyrəsi nə qədər
çox olarsa, müddət də uzanar. Qaraciyər, böyrək və ürək də başda olmaqla
orqanların vəziyyəti də aclıq müddətə təsir edir. Yaş və çəki də önəmlidir.
Aksiya vaxtı su, qlükoza, vitamin və duz qəbul etmək bədənin dözümlülüyünü
artırır.