Diqqət: texnologiya pusquda!
Son illərdə
texnologiyanın həddən artıq irəliləməsinə artıq insan sürəti yetişmir. Bir göz
qırpımında dünən icad olunan bu gün köhnəlir, nə baş verdiyini anlayana qədər
yeni ixtiralar öz "xidmət”ini təklif edir. Əslində bu təkliflə insanı daha da
öz nəzarətində saxlamağa nail olur. Günümüzdə artıq texnologiya insanın deyil,
insan texnologiyanın köləsinə çevirib. Bizim işimizi yüngülləşdirmək üçün icad
olunanlar, indi özümüzü idarə edirlər. Hərdən adama elə gəlir ki, işıq sürəti
ilə sıraya düzülmüş bu ixtiralar insan əli ilə baş vermir. Əgər burda insan
barmağı varsa, onda 20 əsr boyu bütün bunlar, texnoloji tərəqqilər hardaydı?! Bəşəriyyətin beyni elə XXI
əsrin qədəm qoymasını gözləyirdi?
Əlbəttə, daha dərinə gedəndə sıravi insanların başını qatmaq üçün çıxarılmış əyləncələrin
elə onların özünü tora salmaq üçün ortaya atıldığını və bunun səbəblərini başa
düşürsən. Adicə Facebook adama dədəsinin vermədiyi sualları verir: "Nə düşünürsən?
Hazırda hardasan, yerini dostlarına göstər, Harda oxumusan, işləmisən, kimsən,
siyasi, dini görüşlərin nədir...” və s. Vallah bu sualları real insan yağdırsa,
durub onu boğazlayarıq, amma texnikanın qarşısında müttəhim kürsüsündəki kimi
acizik. Əslində bunun da səbəbi aydındı – şöhrət. İnsanın şöhrət həvəsi, heç
olmasa bu yolda az da olsa irəliləməsi, ən azından ətrafında müəyyən qrup çevrələşdirməsi
istəyi özündən asılı olmadan onu marionet kuklaya çevirir. Ağıllı adamlar
bar-bar bağırırlar ki, özünüzün, xüsusilə uşaqlarınızın harda olduğunu,
harda təhsil aldığını, istirahət etdiyini, yaşayış ünvanını, hələ sənədlərinizi
sosial şəbəkələrdə paylaşmayın. Xüsusi dəstələr marıtda hazır dayanıb, izləyirlər.
Kimə deyirsən? Müasir insan özü haqqında məlumatları bir kənara qoyub indi
də dədə-nənəsinin şəcərəsini vizuallaşdırır ki, pusquda duranların işi
asanlaşsın. Sonra da tələyə düşəndə, bu necə oldu deyə ah-vay edəndə olan bir
başa, bir də dizə olacaq. Yəni əyləncəsi müasir, düşüncəsi keçmişdə qalan insan
əlinin altındakı texnologiya vasitəsilə bütün məlumatları özü verdiyini ağıl eləmir.
"Dələduzlar dünyanı başına alıb” deyə bilir, amma özü kimi səfehlərin bu dələduzları
yemlədiyinin fərqində olmur.
Məşhur
bir film var: "Şeytanın vəkili”. Baş rollarını dahi Al Paçino, Kianu Rivs və
Şarliz Teron oynayır. Yəqin ki baxmısınız, dəfələrlə nümayiş olunur ki, bəlkə Adəm
oğlunun ağlı başına gələ. Amma Adəmin oğlu elə dədəsi kimi bir almaya aldanır.
Yəni filmin mahiyyəti qalır bi yana, baxanlar ordakı erotik, insest səhnələrə ağız
suladırlar. Halbuki film çox ibrətamizdir, insanı şeytan quluna nələrin
çevirdiyini bir-bir göstərir. Ən əsası da insanın şöhrətli, varlı olmaq istəyi və
kəmiyyət (say) həvəsinin onu necə uçuruma apardığını detallarına qədər göstərir,
yəni boynuna alır ki, düz deyiblər, "Şeytan detallarda gizlənir”. Bir vəkilin zənginlik və şöhrət arzusunun onun başına nələri gətirdiyini bir göz qırpımında – əl-üzünü
yuyarkən göz önünə sərir. Bütün bu dəhşəti yaşamasına baxmayaraq, guya istəklərindən
vaz keçən insan sonda yenə də şöhrət istəyinə tabe olur.
Dediyim
kimi, suravi insan hələm-hələm şöhrətin zirvəsinə çata bilməsə də, heç olmasa
da onun ətəklərində oynaqlaşmağı arzu edir. Bunun üçün müasur texnologiya işinə
yarayır, elə müasir priyomlar da... Dini, peyğəmbəri, tapınaqları, inancları, əxlaqı
təhqir et, insanlar üzünə tüpürsə də, "zato” tanınacaqsan. Hələ üstəlik sənin
yolunla gedən məsləkdaşların da olacaq. Nə çox bu yolu örnək tutanlar.
Mövzunu çox dağıtmadan istəyirəm texnologiya qurbanlarına bir şad xəbər verəm: gözünüz aydın, bundan sonra əlinizdəki smartfon da kürəyinizdən xəncərləyəcək. Yəni telefondakı GPS xidməti sayəsində bütün insanların koordinatları birləşdiriləcək. Yəni harda olduğunuzu, hara istiqamət aldığınızı smartfonun məlum xidməti xüsusi orqanlara göndərəcək. Bunun sayəsində bütöv bir şəhərin sakinlərinin hərəkətindən ibarət xəritə yaradılacaq. Guya insanların rahat gediş-gəliş yollarından xəbər tutması üçün. Ay-hay! Saçlıları bilmərəm, amma keçəl suya getməz. Di gedin! Yediyiniz kababı, içdiyiniz qəhvəni, gəzdiyiniz məkanları sosial şəbəkədə paylaşın ki, suaşağı axa biləsiniz!
Şəfiqə ŞƏFA