İşıq pulunun artma səbəbləri – Ekspertlər danışır
Azərbaycan
Tarif (qiymət) Şurasının işıq pulunu artırması ilə qərarı əhali tərəfindən
gözlənilməz və birmənalı qarşılanmadı. Tarif Şurası mətbuata açıqlamasında
qiymətlərin artımını son 10 ildə Azərbaycanda elektrik sisteminin
yaxşılaşdırılması üçün kifayət qədər yeni avadanlıqların gətirilməsini, xidmət
səviyyəsinin artırılmasını əsas gətirib. Bu müddətdə elektrik enerjisi
abonentlərinin sayının bir milyon nəfər artaraq 2.5 milyona çatdığını
bildiriblər. Həmçinin əhalinin evlərinə pulsuz sayğacın quraşdırılması da yeni
qiymətə təsir edən amillər sırasındadır.
Məsələ
ilə bağlı ekspertlər isə əsas səbəbi dünya bazarında gedən qiymət tərəddüdü ilə əlaqələndirirlər:
Ekspert Qubad İbadoğlu hesab edir ki, elektrik
enerjisi yalnız dövlət rayon elektrik stansiyalarında istehsal olunmalı deyil.
Onun sözlərinə görə, kiçik su elektrik stansiyaları da qurulmalı idi.
Alternativ enerjilərdən - külək, günəş
enerjisindən istifadə edərək qiymətlərin daha da aşağı salınmasına gətirib çıxarıla
bilərdi. Müəyyən təkliflərlə çıxış edən ekspertin sözlərinə görə, dünya
bazarında əsas enerji mənbələri sayılan
neft və qazın qiyməti birbaşa
Azərbaycanda elektrik enerjisini paylanma indeksinə təsir göstərir:
"Elektrik enerjisinin istehsalında istifadə olunan əsas xammal qazdır.
Dünya bazarlarında neftin qiymətinin ucuzlaşması eyni zamanda qazın qiymətinin
düşməsinə gətirib çıxarır. Nəzərə alsaq ki, qaz da daxili istehsal məhsuludur,
elektrik enerjisinin istehsalı üçün yerli istehsal olan qazdan istifadə edirik.
Bu da elektrik enerjisinin ucuzlaşmasına şərait yaratmalı idi. Lakin bu baş
vermədi".
Həqiqətən Azərbaycanda son 10 il ərzində elektrik
enerji təminatı ilə bağlı bir çox layihələr keçirilib. Nəhayət 2013-cü ildə Dövlət
başçısının sərəncamı Alternativ Və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri Üzrə Dövlət
Agentliyinin yaradılması ölkədə enerji təminatının yaxşılaşdırılması
istiqamətində ən vacib tədbirlərdən sayılır. Tariflər Şurasının qeyd etdiyi ki, texniki təchizat və
xidmətlərin artırılması və ekspertlərin səbəb kimi ortaya qoyduqları dünya
bazarında neft və ona müvafiq olaraq qazın qiymətinin yenməsi işıq pulunu
artıran əsas faktorlardır. Lakin ortada başqa bir səbəbin də olduğunu deyən
İqtisadçı Samir Əliyev məmurlara məxsus obyektlərin işıq pulu ödəməməsini səbəb kimi dəyərləndirir. Onun sözlərinə görə,
kommunal xidmətlər göstərən qurumlar bu cəhətdə məsuliyyətli olmalıdırlar:
"Kommunal xidmət göstərən qurumların hər biri
ayrı-ayrılıqda belə bir fikir səsləndirirdilər ki, istehsal etdikləri məhsulun
maya dəyəri onun satış qiymətindən bahadır. Amma bu məsələ ilə bağlı suallar
var. Əvvəla, şəffaflıq yoxdur. Biz haradan bilək ki, həqiqətən məhsulun maya
dəyəri baha başa gəlir, bu məsələdə şişirtmə yoxdur? İkincisi, işçilərin çoxluğu
qiymətə təsir edir. Bir nəfərin görməli olduğu işi 3-4 nəfər görürsə, təbii ki,
bu, maya dəyərinə təsir edəcək. Üçüncüsü isə, istər su, istərsə də qaz, işıq
pullarının ödənişlərində müşahidə edirik ki, daha çox adi vətəndaşlar ödənişi
həyata keçirir. Amma imkanlı adamlar, məmurlara məxsus ayrı-ayrı obyektlər
ödəniş etmir. Həmin pulu da əhalidən çıxırlar. Bu problemlər həll olunmayınca,
qiymətlər qalxmaqda davam edəcək. Düşünürəm ki, bu artım digər qiymətlərə də
təsir edəcək".
Ekspert sözlərinə onu da əlavə edib ki, növbəti
qiymət artımı nəqliyyat sistemində olacaq.
Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Vahid Əhmədov elektrik enerjisinin pərakəndə və topdansatış qiymətlərinin artırılmasına münasibət bildirərkən məsələnin obyektiv və subyektiv səbəblərini zaih edib:
Deputat deyib ki, bu növbəti ərzaq
bahalaşması üçün zəmindir: "Elektrik enerjisinin həm topdansatış, həm də
istehlak qiymətinin qaldırılmasının birinci səbəbi ondan ibarətdir ki, Azərbaycanda manat qıtlığı və bundan yaranan
problemlər var. Neftin qiymətinin kəskin ucuzlaşması, milli valyutanın 2 dəfə
devalvasiyaya uğraması hökuməti bu addımı atmağa vadar etdi. Çünki müəyyən məsələləri tənzimləmək lazımdır. Hələ 2004-cü ildə
cənab Prezident qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi, ərzaq
təhlükəsizliyinin təmin olunması tapşırıqlarını vermişdi. Üstündən 12 il keçib,
amma biz buna nail ola bilməmişik”.
Deputatın sözlərinə görə, proseslərin qarşısını almaq üçün köklü
islahatlar aparılmalıdır: "Cənab Prezidentin də bildirdiyi kimi, kənd
təsərrüfatında müəyyən artımlara nail olduğumuz kimi, digər sahələrdə də bunu
etməliyik. İlk növbədə bank sektorunun sağlamlaşdırılmasını yekunlaşdırmaq
lazımdır. Xidmət, turizm sektoruna diqqəti artırmaq lazımdır. Biz neftin
qiymətinin qalxmasını gözləməkdənsə, bu sektorlarda inkişafa nail olmalıyıq. Ən əsası çevik hökumət olmalıdır, onlar gecə-gündüz işləməlidir
ki, biz bu böhrandan çıxa bilək”.
Rüfət Soltan